«دنیای اقتصاد» بحران انرژی در اروپا را بررسی کرد
ارزان‌ترین و گران‌ترین برق در کدام کشورها؟
زمستان در اروپا تقریبا به پایان رسیده است. خانوارها به زودی از بخش عمده‌ای از قبوض انرژی خود خلاص می‌شوند، زیرا استفاده اصلی آنها از انرژی برای گرمایش خانه‌هایشان است که بالغ بر 63درصد از مصرف نهایی انرژی در بخش مسکونی در اتحادیه اروپا در سال 2020 را به خود اختصاص می‌دهد. با این حال، انرژی برای مقاصد دیگر مانند روشنایی، گرم کردن آب و پخت و پز یک ضرورت حیاتی است. در ماههای اخیر تلاش‌های اتحادیه اروپا برای تنوع بخشیدن به منابع گاز روسیه به طرز چشمگیری افزایش یافت.
در فوریه 2023، قیمت برق بخش مسکونی شامل مالیات در اتحادیه اروپا از 2/ 9 سنت یورو در هر کیلووات ساعت (c€/ kWh) در مجارستان تا 9/ 49 c€/ kWh و در ایرلند بر اساس شاخص قیمت انرژی خانگی (HEPI) متغیر بود. توجه داشته باشید که این قیمت‌ها منعکس‌کننده هزینه‌ها در شهرهای پایتخت هر کشور هستند و نه نرخ متوسط قیمت برق در این کشورها. پس از ایرلند آلمان با قیمت 5/ 49 سنت یورو در هر کیلووات ساعت، بریتانیا با قیمت 48/ 5 c€/ kWh و ایتالیا با قیمت 48 c€/ kWh در رده‌های بعدی قرار دارند. پس از مجارستان، مالت با قیمت 12/ 3 c€/ kWh، کرواسی با قیمت c€/ kWh 4/ 14و بلغارستان با قیمت 15/ 3 c€/ kWh قرار دارند. میانگین اتحادیه اروپا 3/ 28 سنت یورو در هر کیلووات ساعت بود. همچنین قیمت‌ها در فرانسه 26/ 7 c€/ kWh و اسپانیا24/ 1 c€/ kWh بود که کمتر از قیمت میانگین اتحادیه اروپا است.
قیمت برق بر اساس استانداردهای قدرت خرید (PPS)
وقتی جدول با استانداردهای قدرت خرید (PPS) تنظیم شود، قیمت‌ها تغییر می‌کنند، اما کشورهایی که بالاترین و پایینترین قیمت‌ها را دارند تا حد زیادی ثابت می‌‌‌مانند. درحقیقت PPS یک نرخ ارز مجازی است که تفاوت سطح عمومی قیمت بین کشورها را حذف می‌کند. از نظر تئوری، یک PPS می‌تواند به همان میزان کالا و خدمات را در هر کشور خریداری کند.
در فوریه 2023، قیمت برق مسکونی در اتحادیه اروپا بر اساس PPS از 1/ 14 در هر 100 کیلووات ساعت در مالت تا 6/ 51 در هر 100 کیلووات ساعت در جمهوری چک متغیر بود. کشورهایی که در بین پنج کشور برتر قرار دارند، ثابت ماندند، اگرچه جایگاه آنها در رتبهبندی تغییر کرد. پس از چک، کشورهای ایتالیا (2/ 49)، آلمان (5/ 44)، ایرلند (6/ 41) و بریتانیا (5/ 41) قرار دارند. میانگین قیمت برق اتحادیه اروپا تعدیل شده با PPS معادل 30/ 8 در هر 100 کیلووات ساعت بود. رتبهبندی بلغارستان و رومانی در PPS به طور قابلتوجهی بالاتر از رتبهبندی قیمت‌های فعلی است. قیمت PPS در هر چهار کشور اسکاندیناوی کمتر از میانگین اتحادیه اروپا بود.
قیمت گاز طبیعی کمتر از قیمت برق است
بر حسب سنت یورو در هرکیلووات ساعت، قیمت گاز طبیعی مسکونی شامل مالیات، کمتر از قیمت برق در اتحادیه اروپا بود. قیمت گاز از5/ 2 c€/ kWh در مجارستان تا 30/ 1 c€/ kWhدر سوئد متغیر بود. مشابه برق، قیمت گاز نیز در آلمان22/ 3 c€/ kWh و ایتالیا 20/ 9 c€/ kWh در ماه فوریه 2023 نسبتا بالاتر بود. در میان کشورهایی که ارزان‌ترین قیمت گاز را دارند، کرواسی5/ 2 c€/ kWh، اسلواکی 6/ 1 c€/ kWh و رومانی6/ 3 c€/ kWh پس از مجارستان قرار دارند.
قیمت برق در مقابل گاز در فرانسه و اسپانیا
در حالی که قیمت برق کمتر از میانگین اتحادیه اروپا در فرانسه و اسپانیا بود، قیمت گاز بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا در قیمت‌های فعلی بود. در ماه فوریه 2023، قیمت گاز خانگی بر اساس PPS از 3/ 4 تا 2/ 25 در هر 100 کیلووات ساعت در اتحادیه اروپا متغیر بود. میانگین قیمت در اتحادیه اروپا نیز بالغ بر 14/ 1 PPS بود. آلمان و ایتالیا از نظر بالاترین قیمت گاز در PPS، مشابه قیمت‌های فعلی، جزو چهار کشور اول بودند. در حالی که فرانسه و بریتانیا از نظر قیمت‌های فعلی کمی بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا قرار گرفتند و رتبهبندی آنها بر اساس PPS پایینتر بود. رتبه PPS بلغارستان نیز به طور قابلتوجهی بالاتر از سطح قیمت عمومی بود.
بیشترین و کمترین حمایت دولتها از قبوض برق و گاز
افزایش قیمت عمده‌‌‌فروشی انرژی، دولت‌‌‌های اروپا را بر آن داشت تا اقداماتی را برای محافظت از خانوارها و مشاغل در برابر تاثیرات مالی مستقیم اتخاذ کنند. به گفته بروگل، یک اندیشکده مستقر در بروکسل، حمایت مالی 29 کشور اروپایی (27 کشور عضو اتحادیه اروپا به علاوه بریتانیا و نروژ) برای محافظت از شهروندان و شرکت‌ها در برابر بحران انرژی از سپتامبر 2021 تا ژانویه 2023، حداقل 758 میلیارد یورو بوده است. این در حالی است که حمایت دولت آلمان از خانوارها برابر با 41درصد از کل اتحادیه اروپاست. این حمایت در کل اتحادیه اروپا 646میلیارد یورو بوده است. آلمان، یک کشور به شدت وابسته به گاز است که بالغ بر 265 میلیارد یورو برای حمایت از خانوارها اختصاص داد که معادل 41درصد از کل اتحادیه اروپاست. پس از آلمان، بریتانیا با 103 میلیارد یورو، ایتالیا با 7/ 92 میلیارد یورو و فرانسه با 1/ 92 میلیارد یورو قرار دارند.
در نظر گرفتن سطح حمایت به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی (GDP) و سرانه می‌تواند داده‌های معنادار بیشتری برای درک پایینترین و بالاترین سطوح حمایت دولت ارائه دهد. بودجه تخصیص یافته به عنوان درصد تولید ناخالص داخلی از 5/ 0درصد در دانمارک تا 4/ 7درصد در آلمان متغیر است. پس از آلمان، مالت (8/ 6 درصد)، بلغارستان (7/ 5 درصد) و اتریش (3/ 5 درصد) قرار دارند و در انتهای فهرست، کشورهای فنلاند (6/ 0 درصد)، قبرس (9/ 0 درصد) و ایرلند و سوئد (هر دو 3/ 1 درصد) پس از دانمارک قرار دارند. همچنین حمایت دولت نروژ معادل 2درصد تولید ناخالص داخلی بود. این نشان می‌دهد که حمایت دولت در کشورهای اسکاندیناوی از نظر درصد تولید ناخالص داخلی نسبتا کمتر بوده است.
این رقم در بریتانیا 8/ 3درصد و در فرانسه 7/ 3درصد بود. آلمان از ماه سپتامبر 2021 برای هر نفر بیش از 3هزار یورو در نظر گرفته است. بین ماههای سپتامبر 2021 و ژانویه 2023، کل حمایت از خانوارها و شرکت‌ها بر اساس سرانه از 233 یورو در قبرس تا 3732 یورو در لوکزامبورگ متغیر بود. آلمان (3179 یورو) نیز در رتبه دوم قرار گرفت. این رقم در اتریش 2375 یورو و در هلند 2257 یورو بود، در حالی که در انگلیس 1530یورو و در فرانسه 1358 یورو بود.
قیمت انرژی در این داستان بر اساس داده‌های HEPI در نظر گرفته شده است. تنظیم‌کننده انرژی اتریش (Energie-Control) و سازمان تنظیم مقررات انرژی و خدمات عمومی مجارستان (MEKH) به VaasaETT دستور دادند تا رتبهبندی قیمت برق و گاز را برای 33 پایتخت اروپایی به صورت ماهانه جمع‌آوری و منتشر کند. این پروژه به عنوان HEPI شناخته می‌شود که اغلب به‌روز شده و روش شناختی قابل اعتماد در مورد قیمت برق و گاز خانگی در سطح اروپا است.
طرح اروپا برای ثبات بیشتر قیمت برق
از طرف دیگر اتحادیه اروپا هفته گذشته اصلاحاتی را در بازارهای برق اروپا پیشنهاد کرد تا به قراردادهای طولانی‌‌‌مدت با قیمت ثابت روی آورند تا صورت‌‌‌حساب‌‌‌های مصرف‌کنندگان کمتر به قیمت‌های بیثبات سوختهای فسیلی مرتبط شود. کمیسیون اروپا سال گذشته متعهد شد که قوانین بازار برق را پس از اینکه روسیه عرضه گاز به اروپا را کاهش داد، مورد ارزیابی مجدد قرار دهد که منجر به افزایش بی‌‌‌سابقه قیمت‌های انرژی و نگرانی‌هایی در بخش عرضه شد. کشورهای اتحادیه اروپا و پارلمان اروپا اکنون در مورد اصلاحات بازار برق این منطقه مذاکره و قوانینی را تصویب خواهند کرد که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد.
قیمت برق پایدار
به طور کلی هدف از این طرح این است که مصرف‌کنندگان کمتر در معرض نوسانات کوتاهمدت قیمت سوختهای فسیلی قرار بگیرند و اطمینان حاصل شود که افزایش تولید برق تجدیدپذیر کم‌‌‌هزینه به صورت‌‌‌حساب‌‌‌های پایینتر منجر می‌شود. این کمیسیون اظهار کرد که کشورها باید این کار را با انعقاد قراردادهای بلندمدت بیشتر، که قیمت‌های ثابت را تضمین می‌کنند، انجام دهند. تمام حمایت‌های عمومی برای سرمایه‌گذاری‌های جدید در باد، خورشید، زمین‌گرمایی، انرژی آبی و برق هسته‌ای، برای مثال، باید از طریق قراردادهای ما‌به‌التفاوت (CfD) ارائه شود. قراردادهای CfD نوعی قرارداد مشتقه معاملاتی است که به موجب آن خریدار و فروشنده توافق می‌کنند، اختلاف نرخ بین قیمت باز و بسته شدن یک قرارداد معاملاتی بر اساس دارایی پایه مشخصی را به یکدیگر بپردازند. در این قراردادها بدون در نظر گرفتن قیمت در بازارهای کوتاهمدت انرژی، «قیمت ضربتی» ثابتی را برای برق به ژنراتورها ارائه می‌دهند. کمیسیون در ادامه افزود اگر قیمت‌های بالای بازار به معنای دریافت درآمد اضافی برای تولیدکننده باشد، این درآمدها بین مصرف‌کنندگان تقسیم خواهد شد.
این اصلاحات کشورها را ملزم می‌کند که از قراردادهای سلف خرید برق، نوع دیگری از قراردادهای بلندمدت که در آن مصرف‌کننده مستقیما از یک ژنراتور برق می‌خرد، با تضمین دولتی حمایت کنند. این پیشنهاد همچنین هاب‌های مجازی را تشکیل می‌دهد که در یک منطقه بزرگ - به طور بالقوه چند کشور - تجارت بر اساس قراردادهای برق پیش‌فروش را تشکیل می‌دهند. امید این است که اگر بازارهای آتی نقدشوندگی بیشتری داشته باشند، تامین‌کنندگان از آنها برای محافظت از قرار گرفتن در معرض قیمت بلندمدت خود استفاده کنند.
حمایت از مصرف‌کنندگان
همچنین این پیشنهاد حمایت از مصرف‌کنندگان را بیش از پیش تقویت می‌کند. برای اولین بار، همه کشورهای اتحادیه اروپا موظف خواهند بود از مصرف‌کنندگان آسیب‌پذیر در برابر قطع شدن برق توسط تامین‌کنندگان برق در صورت عدم‌توانایی پرداخت قبوض محافظت کنند. پرداخت‌کنندگان صورت‌حساب همچنین حق درخواست یک قرارداد با قیمت ثابت را از هر تامین‌کننده بزرگ برق به دست می‌آورند تا به آنها کمک کند از تعرفه‌های مرتبط با بازارهای بیثبات انرژی اجتناب کنند.
در حال حاضر، مصرف‌کنندگان اتحادیه اروپا فقط حق قانونی درخواست قرارداد قیمت متغیر را دارند. اگر قیمت انرژی به سطوح بسیار بالا افزایش یابد، دولتها همچنین می‌توانند به طور موقت قیمت برق مصرف‌کنندگان و کسب‌و‌کارهای کوچک را تنظیم کنند تا قبض‌‌‌های آنها را کاهش دهند. کمیسیون سه گزینه ارائه کرد که به عنوان شرایط بحرانی برای قیمت به حساب می‌‌‌آیند که این مداخله را مجاز می‌کند، از جمله افزایش بیش از 70 درصدی قیمت برق مصرف‌کنندگان که انتظار می‌رود حداقل برای شش ماه ادامه داشته باشد.
ترکیبی از انرژی‌های سبز
اروپا در تلاش است تا سهم فزاینده‌ای از انرژی‌های تجدیدپذیر را در سیستم برق خود ادغام کند و از سوختهای فسیلی دور شود. پیش‌‌‌نویس قوانین به اپراتورهای شبکه برق اجازه می‌دهد تا به مشارکت‌‌‌کنندگان بازار در جهت مصرف برق کمتر یا استفاده از توان ذخیره‌‌‌شده در دوره‌‌‌های اوج تقاضا برای حفظ تعادل شبکه کمک کنند. هدف این تلاش‌ها این است که به تدریج نقشی را که نیروگاه‌های گازی در حال حاضر در ایجاد تعادل در تامین برق ایفا می‌کنند، خنثی و در نهایت جایگزین کنند.
اصلاحات عمیقتر
کشورهای اتحادیه اروپا در مورد میزان اصلاحات موردنیاز اختلاف‌نظر دارند. اسپانیا و یونان قبلا خواستار اصلاحات عمیقتر در نحوه تعیین قیمت برق شده بودند، اگرچه این درخواست‌‌‌ها در ماههای اخیر کاهش یافته و پیشنهاد اخیر مادرید با تمرکز کمیسیون بر افزایش قراردادهای ما‌به‌التفاوت همسو شده است. در حال حاضر، قیمت برق در اروپا بر اساس هزینههای جاری نیروگاه‌های موردنیاز برای تامین تقاضای کلی تعیین می‌شود. این در حالی است که اغلب این نیروگاه‌ها گازسوز هستند، بنابراین افزایش قیمت گاز می‌تواند قیمت برق را افزایش دهد.
آلمان، دانمارک، لتونی و دیگران می‌خواستند سیستم کنونی تعیین قیمت را حفظ کنند و تغییرات محدودتری انجام دهند. آنها می‌گویند بازار برق موجود اروپا سال‌ها باعث کاهش قیمت برق شده و از این رو به جلوگیری از کمبود انرژی کمک کرده است و این تغییر شدید می‌تواند سرمایه‌گذاران صنعت برق را بترساند و صدها میلیارد یورو سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر را به خطر می‌اندازد که اروپا برای دستیابی به اهداف آب و هوایی خود به شدت به آنها نیاز دارد.
