فرجام هوشمندسازی کنتورهای برق
در واقع طرح فهام (طرح ملی فراسامانه هوشمند اندازه‌‌گیری و مدیریت انرژی) از سال ۱۳۸۹ با اخذ مجوز از شورای اقتصاد و سازمان مدیریت و برنامه‌‌ریزی به عنوان طرح ملی تعریف شد. در ابتدا مباحث اولیه برای ۲۰ میلیون مشترک صورت گرفت تا کنتورهای برق آنها هوشمند شود، اما با محدودیت منابع، شورای اقتصاد و سازمان مدیریت اعلام کردند این طرح در فاز نخست با تعویض یک میلیون کنتور و هوشمند شدن آنها آغاز شود. عواملی همچون نگرانی از نبود زیرساخت‌‌ها، بحث بومی شدن و عدم تجربه باعث شد در فاز نخست تعویض یک میلیون کنتور مطرح شود. با وجود این، قرار بود این طرح در سال ۱۳۹۳ به پایان برسد و این یک میلیون کنتور تعویض شود، اما محدودیت منابع مالی باعث شد تنها ۳۰۰ هزار کنتور هوشمند نصب شود.
به گزارش «ایسنا»، اکنون بعد از گذشت هشت سال این طرح پیشرفت چندانی نداشته و همان‌طور که سخنگوی صنعت برق اعلام کرده، تمام بخش‌های اداری، صنعتی، عمومی و کشاورزی کشور با مصرف ۳۰ کیلوولت آمپر به بالا که حدود ۷۰۰ هزار کنتور برآورد می‌شود هماکنون به کنتورهای هوشمند برق، مجهز و رویت‌‌پذیر شده‌‌اند. مصطفی رجبی‌مشهدی با بیان اینکه ۳۰۰ هزار کنتور هوشمند در بخش خانگی و تجاری نصب شده است، اظهار کرد: این بخش‌ها حدود ۵۰ درصد مصرف برق کشور را به خود اختصاص می‌دهند، بیش از ۳۰ میلیون دستگاه کنتور برق نیز در بخش خانگی و تجاری کشور داریم که ۶۰ درصد آنها کنتورهای دیجیتال و مابقی مکانیکی هستند و در مجموع حدود ۳۰۰ هزار کنتور هوشمند در بخش خانگی و تجاری نصب شده است. به گفته سخنگوی صنعت برق با احتساب بخش خانگی و تجاری هماکنون یک میلیون دستگاه کنتور برق هوشمند در کشور نصب شده است.
قانونی جدید روی کار آمد
گذر زمان و آمار و ارقام موجود در این بخش گویای این مساله است که این طرح به هدف تعیین‌شده خود دست نیافته است که علت آن نیز نبود منابع مالی عنوان می‌شود، اما نمایندگان مجلس شورای اسلامی وزارت نیرو را به هوشمندسازی کنتورهای برق با اولویت مشترکانی که بیش از دوبرابر الگوی مصرف از برق استفاده دارند، مکلف کردند. بر اساس ماده ۲۰ این طرح؛ وزارت نیرو مکلف است از طریق شرکت مادر تخصصی توانیر و شرکت‌های ذی‌ربط با نصب تجهیزات هوشمند ساخت داخل از جمله شمارشگرهای (کنتورهای) هوشمند و با رعایت ملاحظات پدافندی و رایانیکی (سایبری) در بستر تبادل داده امن اقدام به هوشمندسازی شبکه توزیع، رویت‌پذیری و کنترل‌پذیری با اولویت پست‌‌های توزیع، مشترکان پرمصرف با مصرف بیش از دو برابر الگوی مصرف و سپس سایر مشترکان کند. منابع لازم برای اجرای این ماده نیز از محل منابع موضوع مواد ۳ و ۶ این قانون تامین می‌شود.
تامین منابع مالی تنها راه چاره
مدیرکل دفتر هوشمندسازی و فناوری‌‌های نوین شرکت توانیر درباره آخرین جزئیات اجرای این طرح گفت: این طرح در قانون بودجه ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ مطرح شده، اما به دلیل مواجهه با بن‌بست مالی تاکنون اجرایی نشده است. هادی مدقق افزود: منابع این طرح در قانون ۱۴۰۰ این‌گونه دیده شد که هزینه‌ها از مشترکان اخذ شود، اما قرار شد در سال ۱۴۰۱ این مساله تغییر یابد. در حال حاضر مقرر شده تا در قالب یک قانون دائمی حمایت از صنعت برق این مساله اجرا و منابع آن نیز دیده شود. مدیرکل دفتر هوشمندسازی و فناوری‌‌های نوین شرکت توانیر با بیان اینکه با تعیین منابع قطعا سرعت کار افزایش پیدا می‌کند، گفت: در حال حاضر بیش از ۷۰۰ هزار مشترک دیماندی را مجهز کرده‌‌ایم و بیش از ۵۰ درصد بار را پایش می‌کنیم و نتیجه این مساله نیز مدیریت بیش از ۵ هزارمگاوات برق بوده است. مدقق افزود: از این طریق توانسته‌‌ایم به بخش عمده‌‌ای از ناترازی‌‌ها پاسخ دهیم و بخش‌های صنعت، کشاورزی، ادارات و مشترکان بزرگ تجاری را مدیریت کنیم.
وی با اشاره به اقدامات و برنامه‌های در نظر گرفته شده برای تجهیز مشترکان پرمصرف خانگی گفت: اگر منابع تامین شود، می‌توانیم این طرح را به‌طور کامل اجرا کنیم؛ بر اساس اولویت پیش می‌رویم و هرچه منابع بیشتر باشد با سرعت بیشتری طرح را پیش خواهیم برد. مدیرکل دفتر هوشمندسازی و فناوری‌‌های نوین شرکت توانیر با بیان اینکه اکنون قرار شده طرح را از محل افزایش قیمتی که برای صنایع انرژی‌‌بر و قیمت تمام شده از این مشترکان اخذ شود، اجرایی کنیم، گفت: همچنین از طریق افزایش تعرفه مشترکان خانگی پرمصرف نیز منابع اجرای این طرح تامین خواهد شد. در واقع مشترکان با جایگزینی کنتورهای هوشمند می‌توانند هر لحظه، میزان مصرف خود را بررسی و از آن اطلاع پیدا کنند. بنابراین با نصب کنتورهای هوشمند به‌‌راحتی می‌توان به مدیریت بار شبکه اقدام کرد.
