پرمصرف‌های برق روی لبه تیغ
بر اساس بند «ی» تبصره ۸ قانون بودجه سال ۱۴۰۰، آییننامه جدید تعرفه برق مشترکان خانگی با هدف اصلاح مصرف به تصویب هیات وزیران رسید. بر اساس آن الگوی مصرف در مناطق جغرافیایی مختلف هیچ تغییری نکرده و برای کسانی که مصرف ماهانه برق آنها پایین‌تر از الگو باشد، هیچ افزایش تعرفه‌ای درنظر گرفته نشده است.
به گزارش «ایسنا»، بر این اساس، الگوی مصرف در ماه‌های غیر گرم سال ۲۰۰ کیلووات ساعت تعریف شده که مصرف بیش از ۷۵درصد از مردم کشور پایین‌تر از این الگو قرار دارد. این عدد برای ماه‌های گرم سال که خرداد تا شهریوراست، در مناطق گرمسیر ۳ هزار کیلووات ساعت در ماه و برای مناطق عادی ۳۰۰ کیلووات ساعت است که نسبت به گذشته هیچ تغییری نکرده است.
با این اوصاف الگوی مصرف نسبت به گذشته تغییر نکرده است و مشترکانی که زیر الگوی مصرف تعیین شده برای هر منطقه برق مصرف می‌کنند، مشمول هیچ افزایش قیمتی نمی‌شوند و کماکان نظام تعرفه‌گذاری مصوب سال ۱۳۹۷ برای این مشترکان لحاظ خواهد شد. در این آییننامه همچنین پیش‌بینی شده که اگر مشترکی بتواند در چهارماه گرم سال مصرف خود را به کمتر از الگوی مصرف کاهش دهد، می‌تواند متناسب با میزان کاهش، پاداشی متناسب با هزینه‌هایی که برابر تامین برق برای وزارت نیروست دریافت کند و در شرایطی حتی مشترکان خانگی بستانکار نیز خواهند شد.
اگر مشترکی در فصل گرم ۲۰۰ کیلووات ساعت برق مصرف کرده و به دنبال آن ۱۰۰ کیلووات ساعت زیر الگو از برق استفاده کند، از پاداش کم‌مصرفی، بهره‌مند خواهد شد. مشترکانی که برخلاف تشویق‌های تعیین شده همچنان به مصرف بالای خود ادامه دهند، تعرفه برق آنها افزایش خواهد یافت و میزان مصرف مازاد بر الگو متناسب با افزایش مصرف به صورت پلکانی و بر اساس هزینه‌های تامین انرژی اضافه می‌شود.
به گفته سخنگوی صنعت برق، ۷۵درصد مشترکان زیر الگوی مصرف منطقه قرار داشته و تنها ۲۵درصد که حدود ۷ میلیون مشترک را شامل می‌شود، جزو مشترکان پرمصرف هستند. البته در مناطق مختلف پراکندگی‌ها متفاوت بوده و در مجموع این دسته از مشترکان که بیش از حد مصرف منطقه مصرف دارند، شامل حال این طرح خواهند شد.
رجبی‌مشهدی با تاکید بر اینکه قطعا تلاش وزارت نیرو این است که با ایجاد سیاست‌های تشویقی این دسته از مشترکان را به سمت کاهش و مدیریت مصرف سوق دهد، افزود: تعدادی از مشترکان نیز که بیش از الگو مصرف کرده‌اند می‌توانند با یکسری اقدامات ساده به سرعت میزان مصرف خود را کاهش دهند و به زیر الگوی مصرف منطقه بروند و مشمول این افزایش قیمت نشوند.
سخنگوی صنعت برق با بیان اینکه برای مشترکانی که میزان مصرف آنها بیش از الگو بوده، تعرفه برق به صورت تصاعدی و پلکانی است و متناسب با مصرف آنها این تعرفه‌ها افزایش می‌یابد، گفت: هدف این است تا توزیع عادلانه یارانه انجام شود، علاوه بر این کسانی که مصرف بیشتری دارند هزینه‌های نزدیک به قیمت واقعی یا غیر یارانه‌ای را پرداخت کنند.
اطلاعات کسب شده از توانیر گویای این است که در حال حاضر تعرفه‌ها بر اساس مصرف مازاد نسبت به الگوی مصرف محاسبه می‌شود که در نتیجه، میانگین تعرفه را کاهش می‌دهد. این در حالی است که برای پله‌های آخر تعرفه‌ها، می‌توان در اصلاحات آتی قوانین، کل مصرف را براساس تعرفه پله آخر برای مشترکان پرمصرف لحاظ کرد. تا پیش از آنکه دولت مصوبه مجلس را درباره تعرفه افزایشی - پلکانی برق اجرایی کند، شیب افزایش تعرفه برای پله‌های بالاتر کمتر از پله‌های پایین بود و مجموعا میزان افزایش‌ها روند کاهشی داشت، اما نکته مهم این است که باید با رشد مصرف برق در پله‌های بالاتر نیز روند افزایشی شود.
مدل افزایش تعرفه برق که در دولت اجرا می‌شود، براساس الگوی IBT است، با استناد به حکم قانون و بند «ی» تبصره ۸ قانون بودجه سال جاری، برای مصارف تا میزان الگوی مصرف، هزینه برق یارانه‌ای محاسبه می‌شود ولی از محل تعرفه‌های بالاتر از الگوی مصرف، تعرفه برق بخشی از طبقات محروم شامل کمیته امداد و بهزیستی به شرط کم‌مصرف بودن به صورت رایگان محاسبه خواهد شد.
برخی از کارشناسان معتقدند آییننامه اجرایی دولت درباره تنظیم‌گری تعرفه‌های برق رویکرد کلی خوبی دارد و در راستای بند «ی» تبصره ۸ قانون بودجه بوده اما جا داشت که هم پله‌های بیشتری برای مشترکان پرمصرف در نظر گرفته شود و هم تعرفه‌های سنگین‌تری برای مصارف نجومی وضع شود. سقف منابع درآمدی دولت از محل فروش برق ۵/ ۳ برابر نرخ ECA است که این عدد می‌توانست برای مصارف نجومی بالاتر از ۵ برابر هم باشد.
از سوی دیگر، درآمد دولت از محل مصرف برق نجومی باید در سقف میزان درآمدی دولت مشخص و اخذ شود تا دولت از این محل متضرر نشود. هرچند تعداد پرمصرف‌ها زیاد نیست و ۷۵درصد از مشترکان پایین‌تر از الگوی مصرف هستند اما مردم در مواجهه با این افراد که ۳۰ برابر بیشتر از الگوی مصرف یارانه انرژی می‌گیرند، احساس می‌کنند مورد تبعیض واقع شده‌اند.
همچنین وضع تعرفه‌های پایین برق باعث شده بود تا بسیاری از صنایع انرژی‌بر، انگیزه‌ای برای اصلاح فناوری خطوط تولید خود نداشته باشند که در این بین انعقاد تفاهم‌نامه وزارت صمت با وزارت نیرو برای احداث نیروگاه در صنایع پالایشی، پتروشیمی، فولادی و سایر صنایع انرژی‌بر اقدامی مثبت بوده است. قیمت بسیار پایین انرژی، انگیزه‌ای برای ارتقای سطح فناوری در این صنایع ایجاد نمی‌کرد. در حالی که این صنایع انرژی‌بر نقش بسیار مخربی در افزایش شدت انرژی کشور دارند و مطابق قانون برنامه پنجم توسعه باید طی ۱۰ سال، شدت انرژی کشور به یک‌دوم ابتدای سال اجرای برنامه پنجم توسعه می‌رسید. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که اصلاح تعرفه‌های برق باعث شد این صنایع متقاعد شوند، برق مصرفی را به صورت داخلی تامین کرده و تاکنون برای تامین ۱۰ هزار و ۵۰۰ مگاوات برق در نیروگاه‌های این صنایع نیز تفاهم‌نامه منعقد شده است. اصل این ماجرا اتفاق خوب و مثبتی بوده و اینکه صنایع انرژی‌بر، برق مصرفی خود را از برق شبکه سراسری تفکیک و برقشان را با هزینه تمام شده محاسبه کنند، قطعا اتفاق فرخنده‌ای است. علاوه بر این برخی شنیده‌ها حاکی از آن است که به زودی طرح مانع‌زدایی از صنعت برق در ۲۰ ماده بررسی خواهد شد و موضوعاتی مانند افزایش پلکانی تعرفه‌ها، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و اصلاح برق مصرفی صنایع از جمله مسائلی است که در طرح مانع‌زدایی از صنعت برق مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
