جزئیات طرح بخش‌خصوصی برای شناسایی نیازهای وارداتی بررسی شد
زورآزمایی شرکت‌های ایرانی در صنعت برق
مطابق با ارزیابی‌ها یکی از خروجی‌های این سامانه کمک به پروژه‌های صنعت برق است که به‌دلیل نبود یکسری از کالاهای استراتژیک با چالش مواجه شده‌اند. مزیت بعدی این بانک اطلاعاتی، افزایش توان رقابت‌پذیری است.ارزیابی‌ها نشان می‌دهد ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان برق در جهان است. این صنعت اما به‌عنوان یک صنعت زیرساختی با چالش‌های متعددی در کشور روبه‌رو است که برخی از آنها صورتی مزمن به خود گرفته و استمرار آنها می‌تواند سهولت دسترسی به برق را به یکی از چالش‌های فضای کسب‌وکار تبدیل کند. اصلاحات ساختاری مکرر و خصوصی‌سازی ناکارآمد، اتلاف بالا و بهره‌وری پایین در بخش‌های تولید، انتقال و توزیع، تداوم کسری بودجه و انباشت بدهی وزارت نیرو و رشد چشمگیر مصرف برق خانگی به‌ویژه در روزهای گرم سال، شماری از مهم‌ترین مسائل صنعت برق در سال‌های اخیر بوده که یکی از علل نمود و تداوم آنها، نابسامانی موجود در اقتصاد صنعت برق کشور است. در این بین اعمال تحریم‌ها هم بر فشار چالش‌های فعلی صنعت برق افزوده و این صنعت استراتژیک را با دست‌اندازهای تقریبا تازه‌ای مواجه کرده است.
یکی از این دست‌اندازها، کاهش میزان سرمایه‌گذاری‌هاست که مقوله ساخت تجهیزات در داخل کشور را با مشکل روبه‌رو کرده است؛ کمبود برخی مواد اولیه را می‌توان زمینه‌ساز بروز این چالش دانست. این درحالی است که متولیان وزارت نیرو معتقدند صنعت برق از نظر کار فنی و مهندسی، ساخت قطعات و تجهیزات و اجرا و کارهای مهندسی کاملا به خودکفایی رسیده است. اما فعالان بخش‌خصوصی صنعت برق نظر دیگری دارند. به‌اعتقاد آنها به‌جای کلمه خودکفایی باید از عنوان خوداتکایی استفاده کرد؛ زیرا برای تولید برخی تجهیزات به مواد اولیه وارداتی نیاز است. اما این نیازهای وارداتی بعد از اعمال تحریم‌ها با موانعی روبه‌رو شدند که در نهایت پروژه‌ها و شرکت‌های صنعت برق را با تعطیلی یا رکود مواجه کرده است. در همین راستا سندیکای صنعت برق ایران در نظر دارد با مشارکت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران نسبت به شناسایی و جمع‌آوری دقیق نیازهای وارداتی و ظرفیت‌های داخلی تولیدکنندگان برای تامین مواد اولیه بنگاه‌های اقتصادی اقدام کند. در ادامه این گزارش جزئیاتی از این طرح از زبان سپهر برزی‌مهر، دبیر سندیکای صنعت برق ایران آورده شده است.
شناسایی نیازها
یکی از مهم‌ترین و شاخص‌ترین چالش‌هایی که این‌‌روزها شرکت‌های تولیدکننده صنعت برق یا به‌طورکلی این صنعت با آن مواجه است، موضوع نبود یک تعریف دقیق و مشخص از «ساخت داخل» است. به همین دلیل سندیکای صنعت برق ایران به‌عنوان تشکل بخش‌خصوصی این صنعت استراتژیک، تشخیص داد که سامانه و بانک اطلاعاتی در این زمینه ایجاد کند تا توانمندی‌های ساخت داخل کشور شناسایی شود و به‌نوعی در ارتباط با آنها شفاف‌سازی صورت بگیرد. لازمه این کار این بود که اولا درمورد تعریف ساخت داخل بررسی‌هایی در دستور کار قرار گیرد تا نمایان شود که عمق ساخت داخل در صنعت برق به چه اندازه است و به‌طورکلی ساخت داخل به چه معنا و مفهومی مصطلح شده است.اما عملیاتی کردن این اقدام به جمع‌آوری آمار و اطلاعاتی دقیق از وضعیت تاسیسات داخلی صنعت برق کشور نیاز داشت. اینکه مواد اولیه‌ای که نیاز است چه میزان است و کالاهای ضروری که برای سازندگان صنعت برق لازم است به چه اندازه‌ای باید مهیا شود؛ به همین دلیل تصمیم گرفته شد که سامانه یا بانک اطلاعاتی در این زمینه راه‌اندازی شود. این بانک اطلاعاتی، صورت وضعیتی از شرایط ساخت داخل و مواد اولیه‌ای را که سازندگان تجهیزات صنعت برق نیاز دارند، تهیه و ارائه می‌کند.
کاربردهای بانک اطلاعاتی
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد یکی از مهم‌ترین کاربردهایی که راه‌اندازی این سامانه یا بانک اطلاعاتی می‌تواند به‌همراه داشته باشد، مربوط به کالاها و تاسیسات اولویت‌دار صنعت برق خواهد بود. به‌عبارت دیگر، کالاها و تاسیسات در اولویت، جایگاهشان مشخص و شناخته می‌شوند. همچنین مواد اولیه یا کالاهای واسطه‌ای که لازم است به صنعت برق وارد شوند به جامعه صنعت برق معرفی می‌شوند. از سوی دیگر، نیازهای واحدهای تولیدی استخراج می‌شود و از این مسیر مواد اولیه استراتژیکی که صنعت برق نیاز دارد از این بانک اطلاعاتی به راحتی در معرض نمایش قرار خواهد گرفت.همچنین بررسی‌ها حاکی است که راه‌اندازی این سامانه مزیت‌هایی را برای تعرفه‌های گمرکی به همراه خواهد داشت؛ اما چگونه؟ بر این اساس می‌توان با کمک این سامانه بحث تعرفه‌های گمرکی را که همواره به‌عنوان یک چالش در صنعت برق، سازندگان و پیمانکاران را آزار می‌دهد، ساماندهی کرد. بنابراین می‌توان تعریف دقیق از تعرفه گمرکی را یکی از خروجی‌های این بانک اطلاعاتی برشمرد. متولیان سندیکای صنعت برق معتقدند با جمع‌آوری اطلاعات شرکت‌های عضو سندیکای برق و سپس کارگروه‌ها می‌توان اطلاعات مورد نیاز در مورد مواد اولیه را به نوعی احصا کرد.گام بعدی که در راستای این هدف‌گذاری در دستور کار قرار گرفته است، در بحث زنجیره تامین صنعت برق جانمایی شده است. این سامانه در این بخش به‌دنبال آن است که بتواند در زنجیره تامین به نوعی شفاف‌سازی را نهادینه کند.
آیا خودکفا هستیم؟
متولیان توانیر معتقدند ایران در ساخت تجهیزات صنعت برق به خودکفایی رسیده است. اما این موضوع تا چه اندازه قابل اتکاست؟ بررسی‌ها گویای آن است که صنعت برق یک صنعت «های‌تک» است و برخی تجهیزات ضروری آن نیاز است که از خارج از کشور تامین شود. به اعتقاد فعالان بخش‌خصوصی، اینکه ادعا شود که خودکفا هستیم، منطقی به‌نظر نمی‌رسد و بهتر است به جای این کلمه از عبارت خوداتکا استفاده شود. استدلال فعالان اقتصادی این است که در کشورمان دانش فنی زنجیره صنعت برق بومی شده و در بحث خدمات فنی و مهندسی، ساخت، پیمانکاری و اجرا به‌جرات می‌توان گفت که خوداتکا شده‌ایم. اما برای تولید تجهیزات قطعا برخی از مواد اولیه باید از مسیر واردات تامین شود. به اعتقاد آنها، برخی مواقع این شائبه ایجاد می‌شود که وقتی می‌گوییم صنعت برق خودکفا است، یعنی این صنعت بی‌نیاز از واردات است. این درحالی است که این روش درست نیست و واردات مواد اولیه و یکسری کالاهای واسطه‌ای برای تکمیل زنجیره صنعت برق ضروری است. فعالان بخش‌خصوصی صنعت برق معتقدند هر کالایی یک عمق ساخت دارد و هر چقدر وابستگی و نیاز آن به مواد اولیه خارج از کشور کمتر باشد، این عمق افزایش می‌یابد. با این حال مطابق با ارزیابی‌ها ۵۰ تا ۷۰ درصد ساخت کالاها و تجهیزات بی‌نیاز از واردات است؛ اما برای یکسری از کالاها واجب است که مواد اولیه از خارج از کشور وارد شود.
زورآزمایی شرکت‌ها
خوداتکایی ساخت تجهیزات در کشور این سوال را مطرح می‌کند که آیا شرکت‌های تولیدکننده داخلی توانایی زورآزمایی با شرکت‌های خارجی را دارند و می‌توانند در میدان رقابت پیروز شوند؟ به‌گفته متولیان بخش‌خصوصی صنعت برق، بررسی سابقه صادرات تجهیزات صنعت برق می‌تواند به‌عنوان یک شاخص در نظر گرفته شود تا مشخص شود چقدر در این زمینه مزیت‌های رقابتی به چشم می‌خورد. آمارها نشان می‌دهد در سال‌های گذشته کشور در حوزه صادرات خدمات فنی و مهندسی و حتی تجهیزات صنعت برق رکوردهای بسیار خوبی را ثبت کرده است. اما اینکه چرا میزان صادرات این حوزه‌ها روبه کاهش گذاشته، یکی از دلایل اصلی آن را می‌توان کاهش شدت رقابت در صنعت برق که منجر به افت سرمایه‌گذاری در این صنعت شده است، دانست.البته دلایل مختلفی وجود دارد که می‌توان کاهش میزان سرمایه‌گذاری‌ها را به آن نسبت داد. ارزیابی‌ها گویای آن است که اعمال تحریم‌ها و اقتصاد ناموزون برق باعث شده که به نوعی سرمایه‌گذاری در این صنعت کمتر اتفاق بیفتد. زمانی که سرمایه‌گذاری‌ها آب می‌رود، به‌نوعی تجهیزات و تکنولوژی کمتر در صنعت برق به‌روزرسانی می‌شود. با رخ دادن این رویداد و همچنین تکرار آن در یک بازه زمانی، به‌طور کلی مزیت رقابتی کمتر می‌شود؛ زیرا تکنولوژی روز که بتوان با استفاده از آنها با کشورهای منطقه وارد گود رقابت شد در دسترس فعالان و صاحبان صنعت برق نیست.
مزایای یک سامانه
در پایان این گزارش باید این موضوع را زیر ذره‌بین قرار داد که ایجاد سامانه اطلاعاتی از سوی سندیکای صنعت برق ایران چه مزیت‌هایی را برای صنعت برق به همراه خواهد داشت. یکی از مهم‌ترین مشکلات و معضلات فعلی که در صنعت برق به چشم می‌خورد، این موضوع است که در بسیاری از مواقع برای یک پروژه مشخص به تعمیر یکسری تجهیزات نیاز است. اما به‌دلیل اینکه تعریف دقیقی از ساخت داخل وجود ندارد، تنها این امکان وجود دارد که از ورود آن کالا جلوگیری و به‌نوعی پروژه را با مشکل روبه‌رو کنیم. به اعتقاد دبیر سندیکای صنعت برق، یکی از خروجی‌های این سامانه این است که اولا پروژه‌ها برای تکمیل با چالش مواجه نشوند. به این دلیل که مشخص می‌شود که کالاهای استراتژیک کدام‌ها هستند. دوما زمانی که ما یک وحدت رویه در سیاست‌گذاری و حمایت از ساخت داخل داشته باشیم، قطعا به سازندگان داخلی کمک می‌کند و موج حمایت از ساخت داخل به راه می‌افتد. به اعتقاد برزی‌مهر، اگر این اتفاق رخ دهد، کم‌کم بحث رقابت‌پذیری بهتر می‌شود و عملا با سرعت بیشتری این جریان به حرکت واداشته می‌شود.
طرح مشترک بخش‌خصوصی برای شناسایی اقلام وارداتی موردنیاز بنگاه‌های اقتصادی در حوزه صنعت برق براساس «نوع محصول تولیدی» و «کشورهای مبدا صادرات به ایران» در دستور کار قرار گرفته است. مهم‌ترین سوالاتی که در جداول درنظر گرفته شده برای این طرح پرسیده شده است، شامل مشخصات محصول وارداتی (نام محصول، حجم/ تعداد، درصد میزان وابستگی)، مشابه داخلی دارد یا ندارد و امکان اجرای طرح سرمایه‌گذاری برای تامین محصولات و کالاهای وارداتی (امکان اجرای طرح توسعه توسط خود بنگاه/ امکان تولید محصول وارداتی توسط سایر سرمایه‌گذاران) است.
ارسال نظر