علیرغم وجود استاندارد مصوب و ابلاغ شده وزارت نیرو (از سال ۱۳۷۵) بشماره ۵۱ تحت عنوان « استاندارد کابلهای مورد استفاده در شبکه های توزیع، جلد دوم: استاندارد کابلهای فشار ضعیف توزیع، پیوست پ: کابلهای خودنگهدار فشار ضعیف ،که در بند پ-۴ آن به سیم نگهدارنده کابل بصورت آلیاژ آلومینیوم ، تأکید شده بود، عدم آگاهی متولیان خرید و یا فرار از انجام تعهد کابل سازان برای تهیه سیم آلیاژی، موجب نادیده گرفته شدن استاندارد مذکور شد. نهایتاً خودنگهدار شش سیمه با استفاده از مسنجر فولادی جدا، پیشنهاد شده و مورد قبول مجموعه ای از همکاران محترم بهره¬برداری وزارت نیرو قرار گرفت.

در ارتباط با تایید سایر مراجع ذیصلاح می¬توان به مجلدهای شماره ۱۳۲۲۱-۱ الی ۱۳۲۲۱-۴ سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران اشاره نمود که بر اساس کابل خودنگهدار پنج سیمه به تهیه و به تصویب رسیده و لازم¬الاجرا است. این مؤسسه براساس وظیفه خود برای ساماندهی به نابسامانی موجود در یرآق آلات کابل خودنگهدار مبادرت به ترجمه و تصویب استانداردی برای ملحقات جانبی کابلهای خودنگهدار فشار ضعیف نموده است که طی شماره ملی ۱۳۲۲۱ در سال ۱۳۹۰ به چاپ رسیده اند. این مجموعه استانداردها ترجمه استاندارد مرجع وزارت نیرو ایران یعنی استاندارد بین المللی EN ۵۰۴۸۳ می باشد که قسمت اول آن برای کابل خودنگهدار و مطابق با استاندارد HD ۶۲۶، قسمت دوم آن برای خودنگهدار چهار رشته ای (خودنگهدار self supporting) و قسمت سوم آن برای کابل خودنگهدار نول مسنجر مشترک روکش دار  یا لخت (neutral messenger system) می باشد .در این استانداردهای مصوب کشور، اجازه ای برای روش مسنجر جداگانه فولادی در نظر گرفته نشده است و استفاده از آن نیز خلاف رویه استاندارد ملی ایران تلقی میگردد و پافشاری در تدوین و ادامه بکارگیری آن باعث جزیره ا ی شدن صنعت برق ایران گردیده است.

همچنین ابلاغیه مدیریت محترم عامل وقت شرکت توانیر طی نامه شماره ۲۶۲۰/ ۱۱ مورخ ۲۷/ ۵/ ۱۳۹۰ بکارگیری خودنگهدار پنج سیمه را الزامی نموده است.

در مورخ ۱۹/ ۱۲/ ۱۳۹۳ ریاست محترم پژوهشکده برق وقت پژوهشگاه نیرو طی نامه شماره ۷۰۰/ ۷۲۲۳۵/ ۹۳ به معاونت محترم هماهنگی توزیع شرکت توانیر نامه¬ای در مقام حکم و قضاوت و مقایسه دو نوع کابل خودنگهدار پنج و شش سیمه با موضوع اعلام نظر در مورد کابل خودنگهدار فشار ضعیف نگهدارنده مشترک و نوع با نول و نگهدارنده مجزا نوشته و در آن با توجه به وجود استاندارد اروپائی HD ۶۲۶ برای خودنگهدار پنج سیمه و عدم وجود استاندارد جهانی یا منطقه¬ای برای خودنگهدار شش سیمه، خودنگهدار پنج سیمه را به شرط استفاده از یرآق آلات و سیستم ارت پیشنهاد نمود.

«دستورالعمل تعیین مشخصات فنی و الزامات کابل خودنگهدار فشارضعیف شش رشته سه فاز و فشارضعیف تکفاز» که هم اکنون در کشور مورد استفاده است، اقتباسی از استاندارد کابل‌های خودنگهدار پنج و چهارسیمه (Four Core) می باشد که در بسیاری از موارد و آزمون‌ها، اعداد و ارقام و روشهای اشتباهی را ارائه می‌کند. به خصوص تقریباً تمامی آزمونهای مرتیط با سیم مسنجر روکش‌دار کابل خودنگهدار شش سیمه بدون دقت کافی، از چند استاندارد برداشت شده است. گاه تصور می¬شود که چون اجزای کابل خودنگهدار فشار ضعیف از نوع شش سیمه از استاندارد ملی و بین المللی تبعیت می¬نماید لذا کابل خودنگهدار شش سیمه غیر استاندارد نیست. باید توجه داشت که وجود استاندارد برای اجزای کابل خودنگهدار شش سیمه شامل هادیهای آلومینیومی، نگهدارنده فولادی و عایق آن نشانگر وجود استاندارد برای خودنگهدار شش سیمه است. اگر چنین امری صادق است چرا آزمایشات الکتریکی، مکانیکی و حرارتی ویژه کابل خودنگهدار (بصورت یک مجموعه) در استانداردهای ملی و بین المللی (برای خودنگهدار پنج سیمه استاندارد) پیش بینی شده است؟

بکارگیری کابل خودنگهدار شش سیمه به تدوین فقط چند آزمون محدود نمی‌شود. مثلاً ضخامت عایق سیم فولادی چگونه مشخص شده است؟ مقدار گشتاور پیچ سربرنده کلمپهای دندانه‌دار سیم فولادی چقدر است؟ جنس کلمپهای سیم فولادی و شکل دندانه‌ها و میزان استاندارد عمق فرورفتن آنها در فولاد چقدر است؟ کلمپهای کششی خودنگهدار شش سیمه دارای چه ساختاری بوده و چند درصد حداکثر قدرت کشش (MBL) سیم فولادی را باید تحمل کنند؟ چگونه فیوز مکانیکی (Weak Link) ها در این نوع از کابل شکل می‌گیرد؟ نحوه استخراج مقادیر اجباری چسبندگی عایق بر روی فولاد با سطح مقطع ۱۶ و یا ۲۵ میلیمتر مربع چگونه است؟ آزمون میزان انقباض و انبساط عایق و فولاد بر اثر اعمال بارهای باد و یخ و تغییرات دمای محیط چگونه است؟ آزمون ولتاژ و یا ایستادگی ولتاژ ضربه چگونه انجام می‌شود؟ چرا باید از XLPE به عنوان عایق سیم فولادی استفاده کرد؟ آزمون سوراخ شدگی چگونه انجام خواهد شد؟ رفتار رشته نول نگهدارنده تحت تنش‌های ترکیبی مکانیکی گرمایی چگونه خواهد بود؟ با توجه به اینکه در HD ۶۲۶ فقط برای مقاطع ۵۰ و ۷۰ میزان چسبندگی عایق بر روی مسنجر داده شده است تکلیف خودنگهدار شش سیمه با مسنجر ۱۶ و یا ۲۵ چیست؟ گام پیچش معادل ۲۲ تا ۲۸ برابر قطر تمام شده کابل خودنگهدار مخصوص نوع استاندارد پنج سیمه بوده و مقداری برای آن در نوع شش سیمه تدوین نشده است.

با توجه به اینکه کابل خودنگهدار شش سیمه مختص ایران است و در هیچ کشور دیگری کاربرد ندارد لذا در تدوین استانداردهای آن نمی¬توان از تجربیات سایر کشورها استفاده نمود. تصمیم‌گیری در مورد اینکه انجام کدام‌یک از آزمون‌های اختصاصی رشتة نول نگهدارنده در استانداردهای نوع پنج رشته در مورد رشتة فولادی نگهدارندة نوع شش رشته ضرورت دارد و همچنین، تعیین پارامترها و معیارهای مربوطه آزمون، به هیچ وجه کار ساده‌ای نیست. علت این است که اولاً نوع و میزان تنش‌های الکتریکی، مکانیکی و حرارتیِ رشتة نگهدارنده در انواع پنج و شش رشته، کاملاً متفاوت بوده و ثانیاً تدوین روش و معیار آزمون‌ها توسط کمیته‌های تدوین استاندارد جهانی یا منطقه‌ای در طول سالیان متمادی بر اساس تجارب میدانی و دانش متخصصین، به سطح حاضر رسیده؛ این در حالی است که چنین پشتوانة تجربی و علمی در مورد نوع شش رشته در ایران وجود ندارد.  حتی در مورد کابل خودنگهدار پنج رشته نیز هنوز موارد غیر قطعی در استانداردهای معتبر دیده می‌شود. به طور مثال در مورد شرایط یا معیارهای برخی آزمون‌های مقاطعی از رشتة نول نگهدارندة آلیاژی در استاندارد اروپایی HD ۶۲۶ از عبارات «Under consideration» یا «Provisional value» استفاده شده و این موضوع نشان‌گر این است که استانداردهای انواع متداول کابل خودنگهدار فشار ضعیف نیز در حال حاضر با ابهاماتی همراه است. لذا بدیهی است که استاندارد نوع شش سیمه در داخل کشور نیز اصولاً باید با شدت بیشتری با این مسائل روبرو باشد اما حسب ظاهر مشکلی در این خصوص وجود ندارد.

در مورخ ۱۵/ ۴/ ۱۳۹۴ از طرف مدیر کل دفتر نظارت بر توزیع وقت، نامه¬ای به مدیر کل دفتر استاندارد وزارت نیرو نوشته شد که به پیوست آن گزارش انجام آزمایشاتی در مورد کابل خودنگهدار پنج و شش سیمه داده شده بود. اشکالات متعددی در مورد گزارش مذکور وجود دارد که به بعضی از آنها اشاره می¬شود.

الف- در گزارش مذکور بدون توجه به این موضوع که اساساً مقدار اندوکتانس مستقل از جریان است، توضیحات غیرصحیحی در مورد اندوکتانس خودنگهدار شش سیمه ارائه شده است. این در حالی است که استفاده از فولاد در خودنگهدار شش سیمه قطعاً موجب افزایش اندوکتانس آن و به تبع آن افزایش افت ولتاژ میگردد.

ب- گزارش مذکور طول سیم نول در دو کابل را به اشتباه گزارش نموده و بیان مینماید که طول سیم نول تاب خورده در نوع پنج سیمه در هر ۱۰۰۰ متر از کابل بیشتر از نوع شش سیمه است. همچنین جدولی را که خود محققین در مورد امپدانس های کابل¬های پنج و شش سیمه بدست آورده اند را به اشتباه تفسیر می¬کند تا نشان دهد امپدانس خودنگهدار پنج سیمه از شش سیمه بیشتر است. کپی بخشی از گزارش مذکور در تصویر زیر مشاهده میشود.

22-04

در گزارش مذکور (علیرغم اینکه اعداد جدول فوق بطور شفاف نشان میدهد) نوشته شده است که: «ملاحظه میشود که امپدانس واحد طول در کابل پنج رشته ۱۹/ ۰ میلی اهم از کابل شش رشته بیشتر است و در نتیجه: افت ولتاژ در پنج رشته از شش رشته بیشتر است.» همین گزارش مذکور جدولی را در مقایسه آمار خاموشیهای بی¬برنامه ناشی از اتصالی و پارگی کابلهای خودنگهدار پنج و شش سیمه ثبت شده در نرم افزار ثبت حوادث ۲۲ شرکت توزیع برق در بازه زمانی ۱/ ۱/ ۹۲ لغایت ۳۰/ ۹/ ۹۲ را ارائه میکند و مدعی می¬شود که این آمار در مورد کابل خودنگهدار پنج سیمه بسیار بیشتر است. سوالی که در این مورد بدون پاسخ باقی ماند این بود که مگر ۲۲ شرکت توزیع برق از کابل خودنگهدار پنج سیمه استفاده میکنند یا میکرده¬اند که بتوان چنین آماری ارائه نمود؟ اگر نه، این آمار از کجا تهیه شده بوده است؟ سوابق پرونده کابل خودنگهدار پنج سیمه و شش سیمه نشانگر تلاش واقعی و جدی حامیان هر کدام از آنها بر اساس علاقه و تعهد هر دو طرف به صنعت برق کشور است. برگزاری جلسات متعدد و مباحث علمی پر شوری که در مورد هر کدام از کابلهای فوق الذکر مطرح میگردید موجب ارتقای علمی تمامی همکاران ذیربط گردید. یکی از اهداف اصلی این مقاله، ثبت بخشی از تلاشهای مذکور در حافظه تاریخی صنعت برق کشور بوده است.

اخبار مرتبط