تاملی در باب قیمت تمام شده برق

دکتر نصرت‌الله عباس‌زاده مدیرکل دفتر بودجه و توسعه سرمایه‌گذاری شرکت توانیر قیمت تمام شده برق مفهومی است که از یک طرف از جنبه نحوه تامین آن و از طرف دیگر از جنبه روش‌های احصای آن همواره محل مناقشه بوده است؛ اما از آنجاکه هنوز قیمت فروش برق بسیار پایین تر از قیمت تمام شده آن-از هر روشی که احصا شود- است، بنابراین فعلا بحث بر سر روش درست محاسبه آن خیلی جدی نشده است. به اعتقاد نویسنده منشأ اصلی اختلاف‌نظرها درخصوص روش‌های مختلف احصای قیمت تمام شده برق، فضای کلان اقتصادی کشور است که همواره شاهد تورم‌های بالایی هستیم و هزینه استهلاک تاسیسات به قیمت دفتری را که از قدیم محل مناقشه اقتصاددانان و حسابداران بوده، از کارکرد واقعی آن دور ساخته است.

اگر شرکت‌های توزیع نیروی برق را آخرین زنجیره تامین برق مشترکان قلمداد کنیم، دراین صورت آنچه در صورت‌های مالی این شرکت‌ها به‌عنوان هزینه تامین برق منعکس می‌شود، به‌علاوه هزینه شرکت‌های ستادی صنعت برق، باید مبنای قیمت تمام شده قرار گیرد. دریک نگاه کلی هزینه‌های منعکس شده در صورت‌های مالی شرکت‌های توزیع عبارتند از: ۱-هزینه‌های خرید برق از نیروگاه‌ها که بعد از تجدید ساختار صنعت برق از طریق بازار عمده فروشی برق از نیروگاه‌ها خریداری شده و به شرکت‌های توزیع فروخته می‌شود. سازوکار بازار برق و نرخ‌های آن که از طرف هیات تنظیم بازار برق ایران تعیین می‌شود، به‌نحوی است که تداوم حیات اقتصادی نیروگاه‌ها را تامین کند. ۲- هزینه‌های انتقال برق که تحت عنوان بهای خدمات انتقال و به نحوی که تداوم حیات اقتصادی را برای شرکت‌های برق منطقه‌ای تامین کند، از طرف هیات تنظیم بازار برق ایران تعیین می‌شود. ۳-هزینه‌های بخش توزیع که شامل هزینه‌های بهره برداری و نگهداری و تعمیرات و استهلاک بخش توزیع است.

به نظر می‌رسد اگر تمام برق تولیدی نیروگاه‌ها در چارچوب بازار عمده‌فروشی برق یا بورس انرژی مبادله شود، اتکا به‌صورت‌های مالی شرکت‌های توزیع می‌تواند مبنای مناسبی را برای محاسبه قیمت تمام شده برق فراهم کند؛ چراکه در این صورت حداقل در بخش‌های تولید و انتقال، هزینه‌های اقتصادی -و نه صرفا هزینه‌های حسابداری- مبنای قیمت تمام شده برق قرار می‌گیرد. اما آنچه در این سال‌ها در عمل ملاک تعیین قیمت تمام شده برق قرار می‌گیرد، صورت‌های مالی تلفیقی صنعت برق است که در آن به کلیت صنعت برق به مثابه یک شرکت نگریسته شده و مبادلات درون گروهی تحت عنوان اقلام دوبار منظور شده از آن خارج می‌شود. در این سند مالی هزینه‌های جاری شرکت‌های گروه صنعت برق و هزینه استهلاک دفتری آنها منعکس شده و نرخ‌های بازار برق صرفا درخصوص نیروگاه‌های خصوصی فعال در بازار برق و سایر نیروگاه‌های خارج از صنعت برق مثل نیروگاه‌های برقابی و اتمی منعکس می‌شود؛ البته همان‌طور که گفته شد شکاف بین این قیمت تمام شده و قیمت فروش برق به‌قدری زیاد است که فعلا مناقشه بر سر روش‌های محاسبه قیمت تمام شده وارد فاز جدی نشده است. چیزی که در این میان قابل تقدیر است، میراث ارزشمندی است که از پیشینیان صنعت برق به یادگار مانده و آن، نظام متحدالشکل حسابداری صنعت برق موسوم به هارزا است که اگر به‌صورت کامل پیاده شود بستر هرگونه اطلاعات آماری برای انواع روش‌های محاسبه قیمت تمام شده برق را فراهم می‌کند.