چرا تحریم‌های بلوک غربی علیه نفت و گاز مسکو به نتیجه نمی‌رسند؟
مهره چینی پوتین در شطرنج انرژی
عکس: AFP
از سوی دیگر، صندوق بین‌المللی پول ضمن انتقاد از بی‌برنامگی اروپا برای مواجهه با سناریوی بحران گازی ناشی از قطع عرضه روسیه، درباره تبعات چنین اقدامی هشدار داده است. مجارستان به عنوان یکی از اعضای اتحادیه اروپا و ناتو که مخالف رویکرد ضدروسی این دو نهاد است، حالا در حال مذاکره برای افزایش خرید گاز از مسکو است. اوضاع در بازار نفت نیز تقریبا این‌گونه است و تحریم‌ها مانع خرید نفت روسی توسط کشورهایی چون چین و هند نشده و این کشورها دائما خرید خود را افزایش می‌دهند که یکی دیگر از محاسبات غلط اروپا درباره روس‌ها را نشان می‌دهد. گفتنی است پوتین تماسی تلفنی با محمد بن‌سلمان داشته و هر دو طرف بر اهمیت افزایش همکاری‌ها در اوپک‌پلاس میان روسیه و عربستان تاکید کردند.
نورد استریم ۱ دوباره وصل شد
به گزارش روزنامه واشنگتن‌پست، روز پنجشنبه گاز طبیعی مجددا از طریق خط لوله نورد استریم از روسیه به آلمان جریان پیدا کرد و نگرانی‌های اروپا را درباره دائمی‌شدن توقفی که به دلیل عملیات تعمیر و نگهداری انجام شده بود برطرف کرد. هر چند که از سوی دیگر، نگرانی‌های گسترده اروپا درباره ادامه تنش با روسیه و استفاده کرملین از اهرم فشار انرژی دست‌نخورده باقی ماندند. بر‌اساس داده‌های اپراتور آلمانی گس‌کید (Gascade)، از صبح پنجشنبه جریان گاز از طریق نورد استریم ۱ با ۴۰درصد ظرفیت از سر گرفته شده است. این معادل سطوح گاز ارسالی خط لوله پیش از قطع ۱۰روزه آن است. راه‌اندازی مجدد نورد استریم ۱ مانع از تحقق سناریوی کابوس‌واری برای اروپا و بالاخص بزرگ‌ترین اقتصاد آن، یعنی آلمان شد؛ اما اثرات خود بر قاره سبز و تمام جهان را عیان کرد. مقامات آلمانی می‌گویند دلیلی برای بازنگرداندن صادرات گاز به ظرفیت کامل وجود ندارد و آنها کرملین را به استفاده از گاز به‌عنوان اهرمی علیه کشورهای غربی حامی حکومت اوکراین متهم کردند.
به‌رغم تمام تلاش‌ها، آلمان و فرانسه دو اقتصاد بزرگ اروپا به ترتیب برای بیش از یک‌سوم و یک‌پنجم گاز خود به مسکو وابسته هستند. با وجود اینکه این‌بار هم اروپایی‌ها نتوانستند حرکت بعدی روسیه در بازار را پیش‌بینی کنند و جریان گاز مجددا وصل شد، اما مسوولان اتحادیه اروپا و به‌خصوص دولت آلمان نگران این هستند که روسیه باز هم عرضه خود را کاهش دهد یا موقتا متوقف کند. در طرف مقابل نیز پوتین گفته است از عرضه گاز به اروپا اطمینان حاصل خواهد کرد، اما هشدار داد که خرابی تجهیزات می‌تواند باز هم باعث اختلال در عرضه شود. به گزارش رویترز، او به خبرنگاران گفت یکی از واحدهای پمپاژ نورد استریم به دلیل تخریب پوشش داخلی آن، از کار افتاده است و افزود که هفته آینده یک توربین دیگر نیز باید برای تعمیر ارسال شود. همچنین با توجه به اینکه شرکت گازپروم در قرارداد تحویل گاز خود به اروپا وضعیت «فورس ماژور» اعلام کرده، می‌تواند به استناد حوادثی مانند جنگ، طوفان یا آتش‌سوزی از تعهدات خود به صورت یک‌طرفه رهایی پیدا کند.
هشدار صندوق بین‌المللی پول به اروپا و اقدام مجارستان
اواخر هفته گذشته صندوق بین‌المللی پول نیز در گزارشی هشدار داد که قطع کامل گاز روسیه می‌تواند تولید ناخالص داخلی آسیب‌پذیرترین کشورهای اتحادیه اروپا در اروپای مرکزی و شرقی را تا ۶ درصد کاهش دهد و آنها را وارد رکود اقتصادی کند. به گزارش روزنامه گاردین، صندوق بین‌المللی پول همچنین اظهار داشته اروپا از عدم وجود برنامه‌ای جامع برای مقابله با کمبود، افزایش بیشتر قیمت‌های انرژی و تاثیر آن بر رشد اقتصادی رنج می‌برد و همزمان با ریسک کمبود ۴۰درصد از گاز مورد‌نیاز خود رو‌به‌رو شده است.
این نهاد می‌گوید در صورت قطع کامل گاز روسیه، اتحادیه اروپا ممکن است در ۱۲ ماه آتی حدود ۳درصد کاهش تولید اقتصادی داشته باشد؛ البته کشورهایی چون دانمارک، سوئد و یونان آسیب کمتری می‌بینند و کشوری چون ایتالیا می‌تواند بیش از ۵درصد کاهش تولید اقتصادی داشته باشد. صندوق بین‌المللی پول همچنین می‌گوید مجارستان، اسلواکی و جمهوری چک کشورهایی خواهند بود که احتمالا بیشترین آسیب را متحمل خواهند شد و پس از آنها، ایتالیا، آلمان و اتریش به‌شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرند. شاید به همین دلیل است که مجارستانی‌ها بر خلاف روند مدنظر اتحادیه اروپا، می‌خواهند واردات گاز خود از روسیه را افزایش دهند. به گزارش خبرگزاری رویترز، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه روز پنجشنبه پس از دیدار با همتای مجارستانی خود در مسکو گفت که روسیه درخواست مجارستان برای خرید گاز روسیه را بررسی خواهد کرد.
پیتر شیارتو، وزیر خارجه مجارستان که عضو حامی روسیه در اتحادیه اروپا و ناتو است که به‌شدت با هرگونه تحریم اروپا بر گاز و نفت روسیه مخالف است، در سفر روز پنجشنبه خود به مسکو گفت مجارستان به منظور اطمینان از امنیت عرضه، به ۷۰۰میلیون مترمکعب گاز بیشتر در کنار قرارداد عرضه بلندمدت موجود با روسیه نیاز دارد. شیارتو همچنین افزود: «با نگاهی به وضعیت بازار، چه بخواهیم و چه نخواهیم، بدون منابع روسی خرید ۷۰۰میلیون مترمکعب گاز اضافه امکان‌ناپذیر است.» وزیر خارجه مجارستان همچنین گفت ذخایر گاز این کشور به حدی پر شده است که کمی بیش از ۲۷درصد از نیاز مصرف سالانه این کشور را پوشش می‌دهد. مجارستان طبق قرارداد ۱۵ساله‌ای که سال گذشته با گازپروم به امضا رساند، سالانه ۵/ ۳میلیارد مترمکعب گاز از طریق بلغارستان و صربستان و یک‌میلیارد مترمکعب دیگر نیز از طریق خط لوله اتریش دریافت می‌کند.
دست بالای کرملین در بازار نفت
شطرنجی که کرملین از زمان آغاز آنچه عملیات ویژه نظامی می‌خواند، آغاز کرده، تنها محدود به بازار گاز نیست. بسیاری از تحلیلگران در ماه‌های اخیر بارها تاکید کرده‌اند که به نظر می‌رسد کرملین در قبال عواقب در زمینه‌های اقتصادی و انرژی، در نتیجه عملیات نظامی در اوکراین، برنامه‌ریزی دقیقی داشته است. پوتین حساب هر گامی را که روسیه با احتیاط برمی‌دارد از قبل کرده است و همانند شطرنج‌بازی ماهر با حرکت‌های حساب‌شده قیمت‌های انرژی را همواره در بالاترین سطح نگه داشته و همچنین عرضه گاز و نفت روسیه را به فاکتور تعیین‌کننده حیات و ممات اقتصاد و بخش انرژی جهان و اروپا تبدیل کرده است. در همین حال، خبرگزاری بلومبرگ گزارش داده که در بازار نفت، چینی‌ها همچنان به بلعیدن طلای سیاه روسیه ادامه می‌دهند و شاخص نفتی اسپو (ESPO) را با ۱۰ درصد تخفیف خریداری می‌کنند.
داده‌های گمرکی چین نشان می‌دهد روسیه برای دومین ماه متوالی، بالاتر از عربستان سعودی، بزرگ‌ترین تامین‌کننده نفت خام چین بوده و ۷۷/ ۱میلیون بشکه نفت در روز به چین فرستاده است. در این میان هندی‌ها نیز با اشتیاق فراوانی مشغول خرید گسترده نفت ارزان روسی هستند و تلاش‌ها برای بیرون راندن نفت روسیه از بازار و ضربه‌زدن به درآمدهای این کشور به استراتژی کاملا شکست‌خورده‌ای بدل شده است. در همین حال، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، نیز به‌صورت تلفنی با محمد بن‌سلمان، ولیعهد و رهبر دوفاکتوی عربستان سعودی، درباره بازار نفت و اوپک‌پلاس گفت‌وگو کرد. دو طرف در این گفت‌وگو به اهمیت همکاری در اوپک‌پلاس اشاره کردند و گفتند اعضای اوپک‌پلاس به طور مداوم به تعهدات خود برای حفظ تعادل و ثبات در بازارهای انرژی عمل کرده‌اند.
این در حالی است که ایالات متحده از عملکرد اوپک‌پلاس ناراضی است و بایدن هفته گذشته با سفر به خاورمیانه به دنبال اعمال فشار و دادن امتیازاتی به عربستان بود تا از این طریق بن‌سلمان را به افزایش عرضه بیشتر راضی کند. در همان زمان نیز بسیاری در آمریکا نتیجه سفر بایدن را بی‌حاصل و شکست‌خورده در زمینه عرضه نفت دانستند؛ اما حالا با سیگنالی که در گفت‌وگوی پوتین و بن‌سلمان به چشم می‌خورد، سعودی قصد ندارد ائتلاف راهبردی نفتی خود با روسیه را که برای بالا نگه داشتن قیمت‌های نفت و کنترل بازار ضروری است به هم بزند. این تماس تلفنی همچنین نشان داد که سفر بایدن تاثیری بر رویکرد بن‌سلمان در قبال پوتین و روسیه نداشته است و در این مورد نیز واشنگتن احتمالا در دستیابی به خواسته‌هایش ناکام می‌ماند.
