اوپک‌پلاس با چالش‌های جدید تولید طلای‌سیاه چه می‌کند؟
مازاد تقاضا در بازار نفت
بازار جهانی نفت خام به سرعت از دوران عرضه بیش از نیاز بازار در اوج بیماری همه‌گیر کووید به مرحله‌ای رسیده که ممکن است در ماه‌های آتی کمبود عرضه بر بازار حکمرانی کند. جولین لی، ستون‌نویس و تحلیلگر نفتی در خبرگزاری بلومبرگ با انتشار یادداشتی گفته است تولیدکنندگانی که در وضعیت نابسامان اقتصادهای داخلی خود و اقتصاد جهانی توانستند بازار نفت را تا حد زیادی مدیریت کنند، حالا باید این نقش را در دوران بهبود تقاضا و بازیابی اقتصادی نیز ایفا کنند. وی در این یادداشت با اشاره به زمینه‌های شکل گیری توافق اوپک پلاس در نتیجه کاهش تقاضا، حالا باید این گروه در برابر کاهش عرضه دست به عمل بزند. البته لی در تحلیل خود به مشکلاتی که منجر به کاهش عرضه شده‌اند نیز اشاره کرده و عدم سرمایه‌گذاری‌های جدید برای افزایش تولید در کشورها و همچنین عدم تمایل صنعت شیل آمریکا برای بازیابی عرضه را از دیگر زمینه‌های بروز کمبود عرضه عنوان کرده است. وی همچنین معتقد است که اعضای اوپک پلاس بر خلاف اعداد و ارقام رسمی تنها امکان ۵/ ۴ میلیون افزایش عرضه را دارند و در چنین شرایطی که با کنترل نسبی بیماری کووید تقاضا برای نفت خام افزایش یافته، اوپک پلاس به رهبری عربستان و روسیه بار دیگر باید با کنترل عرضه، مانع از آسیب ناشی از افزایش قیمت نفت به اقتصاد جهان شود.
مدیریت موفق عرضه در دوران کاهش تقاضا
کشورهای تولید کننده نفت حاضر در توافق اوپک پلاس به رهبری عربستان و روسیه کار شگفت‌انگیزی در مدیریت زنجیره تامین نفت در جهان انجام دادند و حالا بازار جهانی نفت خام از بزرگ‌ترین فروپاشی تقاضا در تاریخ، دوباره سر بلند کرده است. این کشورها در آغاز کار شروع متزلزلی داشتند، چرا که به جای کاهش عرضه در آوریل ۲۰۲۰ که تقاضا در بازار سقوط کرده بود؛ تولیدکنندگان وارد جنگ عرضه شدند و با صحنه گردانی عربستان و روسیه بازار بدون تقاضا را غرق در بشکه‌های نفت خام خود کردند. در نهایت اما این کشورها حاضر به همکاری مجدد شدند و پس از چند روز توانستند توافقی برای کاهش تولید ایجاد کنند. در چنین شرایطی با وعده‌های مبهمی که دونالد ترامپ درباره جبران عدم مشارکت مکزیک توسط تولیدکنندگان آمریکایی داد، اوپک پلاس اعلام کرد که کاهش تولید روزانه برابر با ۱۰ میلیون بشکه خواهد داشت. اوپک پلاس در بیشتر موارد توانست به آنچه مورد توافق بوده کاملا پایبند باشد و حتی بدون در نظر گرفتن دو کاهش تولید اضافه عربستان، پایبندی ۱۰۰ درصدی به توافق حاصل شود. البته مثل همیشه در این توافق هم برخی کشورها کاملا به تعهداتشان پایبند نبودند. روسیه، بیش از دیگران از سهمیه خود تخطی می‌کرد. عراق، نیجریه و امارات نیز دست به چنین کاری زدند، اما برخلاف روسیه آنها بابت این مساله تحت فشار قرار گرفتند و حتی در نهایت راضی شدند تخطی خود از سهمیه‌های اوپک پلاس را جبران کنند. عربستان سعودی نیز برای تسریع روند ایجاد تعادل در بازار دو بار به صورت یکجانبه و داوطلبانه کاهش تولید اضافه‌ای را اجرا کرد. این روند نشان از موفقیت اوپک و متحدانش در مدیریت بازار نفت دارد.
بهبود تقاضا و پیشی گرفتن آن از عرضه
جولین لی معتقد است در این شرایط تقاضا به معنای واقعی کلمه در مسیر بهبود قرار دارد و ترافیک بزرگراه‌ها در آمریکا، چین و بخش‌های وسیعی از اروپا به سطح پیش از همه‌گیری بازگشته یا از آن هم فراتر رفته است. ترافیک هوایی داخلی و منطقه‌ای نیز در حال بهبود است. تعداد مسافرانی که در ایالات متحده از گیت فرودگاه عبور کرده‌اند، برای نخستین بار از مارس ۲۰۲۰ و ابتدای همه‌گیری تاکنون از مرز ۲ میلیون نفر گذشته و طی ماه گذشته ترافیک هوایی اروپا نیز به میزان یک سوم افزایش پیدا کرده است. هر چند کماکان نقطه ضعفی در این بخش وجود دارد که آن هم مربوط به پروازهای با مسافت طولانی است که به دلیل محدودیت‌های تردد بین کشورها کماکان با مشکلات زیادی روبه‌رو است.تحلیلگر بلومبرگ می‌گوید از آنجا که داستان بازار نفت از تقاضای در حال کاهش به بازیابی و بهبود تقاضا تغییر پیدا کرده، حالا سمت عرضه از تقاضا جا مانده است. وی معتقد است بخشی از این ماجرا به دلیل آن است که تولیدکنندگان اوپک پلاس می‌خواهند ذخایر انبارهای نفتی خود را تخلیه کنند و به شکلی عمدی کمتر از نیاز مصرف‌کنندگان تولید می‌کنند تا بتوانند موجودی اضافه ذخایری که در ابتدای همه‌گیری پر شده بود را کاهش دهند. بخشی از این امر هم ممکن است به دلیل عدم سرمایه‌گذاری شرکت‌های نفتی در تولید جدید باشد. لی بر این باور است که این امر هنوز مشکلی جدی نیست، اما پتانسیل تبدیل شدن به مشکلی حاد را دارد.برخی از شرکت‌ها به دلیل فشار سهام‌داران خود یا به خاطر اجرای مدل کسب‌وکاری محیط‌زیستی‌تر و دستیابی به بازدهی و سود بیشتری از سهام خود، میلی به سرمایه‌گذاری جدید در بخش تولید ندارند. بعضی از این شرکت‌ها نیز در نتیجه افت شدید قیمت نفت در سال ۲۰۲۰، ضربات مهلکی را متحمل شده و مجبور به کاهش بودجه‌های خود شدند.
کلید حل مساله در دست اوپک پلاس؟
ستون‌نویس بلومبرگ اظهار کرد که کشورهای اوپک پلاس توانایی افزایش سریع تولید را دارند، هر چند ممکن است به اندازه‌ای که ما فکر می‌کنیم نباشد. چرا که تنها چند کشور از مجموع اعضای اوپک پلاس ظرفیت تولید اضافه‌ای دارند و احتمالا دو رهبر اصلی اوپک پلاس هم کمتر از آنچه در توافق ذکر شده، امکان افزایش تولید دارند. لی می‌گوید دلیل این امر، اعداد در نظر گرفته شده برای روسیه و عربستان است که به صورتی تقریبا دلبخواهی در هنگام حصول توافق برای هر دو کشور ۱۱ میلیون بشکه در روز در نظر گرفته شده است. این امر به روسیه اجازه داد تا ادعا کند بیش از کاهش تولید واقعی خود، عرضه را کاهش داده است و در چنین شرایطی بتواند نفت خام بیشتری پمپاژ کند. در مورد عربستان هم این رقم بیشتر از حجم تولید تاریخی این کشور است و تنها در جنگ قیمتی که با روسیه داشت از این سطح عبور کرد. در میان سایر کشورهای عضو نیز اعضایی مانند آنگولا، با توقف سرمایه‌گذاری‌ها با کاهش ظرفیت تولید مواجه شده‌اند. جولین لی در نهایت اعتقاد دارد ظرفیت افزایش تولید واقعی اوپک پلاس نه ۸/ ۵ میلیون بشکه ادعا شده در آمارها که حدود ۵/ ۴ میلیون بشکه است.صنعت شیل در آمریکا هم ترجیح داده است که با افزایش قیمت‌ها، فعالیت خود را چندان افزایش ندهد. به عبارتی دیگر می‌توان گفت در مقیاسی که به اندازه کافی بزرگ و تاثیرگذار باشد، دست به افزایش تولید نزده است. میزان تولید شیل طی یک سال گذشته همواره در حدود ۱۱ میلیون بشکه بوده و به‌رغم آنکه تعداد دکل‌های حفاری از ماه آگوست تاکنون دو برابر شده است، اما تغییر چشمگیری مشاهده نمی‌شود.
در شرایطی که اعضای اوپک پلاس طی ماه‌های گذشته میزان عرضه خود را افزایش داده‌اند، اما پس از ماه جولای تا پایان زمان این توافق در ماه مه سال آتی برنامه‌ای برای افزایش عرضه ندارد. ستون‌نویس بلومبرگ بر این باور است که این امر باید تغییر کند و گروه باید در جلسه ماه جولای برای جلوگیری از افزایش قیمت نفت جلوگیری کند، چرا که این امر می‌تواند به روند بهبود اقتصادی لطمه وارد کند.
شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان هفته گذشته عنوان کرد وظیفه دارد تا با کمک دیگران اطمینان حاصل کند که ابرچرخه جدیدی در قیمت نفت اتفاق نخواهد افتاد. جولین در پایان یادداشت خود می‌گوید که شاهزاده عبدالعزیز برای این کار مجبور خواهد بود، همانطور که کاهش تولید نفت را مدیریت کرد، حالا باید افزایش و بازگشت جریان نفت خام را مدیریت کند و رفتار محتاطانه کنونی اوپک پلاس را کنار بگذارد.
