گسل‌های پنهان رشد قیمت نفت

با نزدیک شدن نفت به محدوده ۷۲ دلار در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته، برخی نگرانی‌ها از رشد بیش از‌ اندازه قیمت‌ها باعث توجه بیشتر به توان سمت عرضه شد. در عین حال وزیر نفت ایران تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان و ونزوئلا را علت اصلی شکننده شدن بازار ارزیابی و تاکید کرد « اگر بخواهند فشار را بر روی ایران اضافه کنند، این شکنندگی به طرز غیر قابل پیش بینی اضافه خواهد شد.»   در کنار فشار تحریم‌های آمریکا بر تولید ایران و ونزوئلا اختلال تولید در لیبی و سودان که با مشکلات سیاسی و اقتصادی داخلی مواجهند، از سمت فعالان بازار از دیگر عوامل اثرگذار بر رشد هفتگی قیمت‌ها در بازار نفت ارزیابی شده است.   عوامل یاد شده به پایبندی چشمگیر اوپک به توافق کاهش تولید دامن زده است تا هر بشکه نفت خام برنت طی هفته گذشته ۷/ ۱ درصد معادل یک دلار و ۲۱ سنت رشد داشته باشد و نفت خام آمریکا نیز با رشدی ۲/ ۱ درصدی معادل ۸۱ سنت، بهترین رشد هفتگی را از ۲۰۱۶ به این سو ثبت کند. رشد مداوم نفت در هفته‌های اخیر در حالی تولیدکنندگان و فعالان بازار نفت را خوش‌بین کرده که ماهیت بازار نفت همواره با تغییر همراه است. به این ترتیب با وجود عملکرد مثبت نفت از ابتدای ۲۰۱۹، آژانس بین‌المللی انرژی به تداوم این رشد امیدوار نیست و در تازه‌ترین گزارش تحلیلی از بازار نفت، هشدارهایی را مطرح کرده است.  مهم‌ترین هشدار آژانس بین‌المللی انرژی، کند شدن سمت تقاضا در بازار نفت است. این هشدار در شرایطی مطرح می‌شود که در سمت عرضه نیز رقابت بی‌پایان تولیدکنندگان نفت برای حفظ سهم بازار ادامه دارد.

سیگنال‌های روسیه از افزایش عرضه

عرضه نفت خام در حال حاضر به علت معضلات موجود در لیبی و سودان، تحریم‌های آمریکا علیه ونزوئلا و ایران و همچنین کاهش تولید از سمت اوپک تا حد زیادی متعادل شده و رشد قیمت‌ها را در پی داشته است. با این حال سیگنال‌هایی که اخیرا از سمت روسیه برای افزایش تولید نفت از ماه ژوئن مطرح شده بود، این سوال را در میان فعالان بازار نفت ایجاد کرد که آیا ممکن است توافق کاهش تولید،  در نشست آتی اوپک، بدون تمدید باقی بماند؟ این سوال در شرایطی مطرح است که روز گذشته رویترز به نقل از خبرگزاری تاس روسیه گزارش داد که «وزیر دارایی اعلام کرده ممکن است روسیه و اوپک به منظور حفظ سهم بازار خود در مقابل آمریکا، تصمیم به افزایش تولید بگیرند.» افزایش تولید و بر هم خوردن توافق کاهش تولید اگرچه می‌تواند سهم بازار کشورهای عضو و غیرعضو اوپک را در مقابل جهش تولید آمریکا حفظ کند؛ اما بهای گزافی برای مجریان آن خواهد داشت.

این بها بنا به گفته آنتون سیلانوف، کاهش قیمت نفت تا ۴۰ دلار در هر بشکه است. روسیه اگرچه همواره به دلیل تمایل نداشتن به قدرت گرفتن شیل آمریکا مخالف رشد شدید قیمت‌ها بوده اما طبق گزارش‌های موجود، با کاهش عرضه نفت خام سنگین ایران و ونزوئلا به بازار نفت زیر فشار تحریم‌ها، این روسیه است که بیشترین سود را برده و نفت سنگین خود را بیش از هر زمان دیگر به متقاضیان این نوع نفت خام عرضه می‌کند. در کنار سیگنال‌های روسیه برای افزایش تولید، برخی منابع آگاه به تازگی اعلام کرده‌اند چنانچه افت تولید ایران و ونزوئلا و رشد قیمت‌ها ادامه پیدا کند، اوپک این آمادگی را دارد که از جولای تولید را افزایش دهد. این اتفاق نتیجه همان دخالتی است که زنگنه روز گذشته به آن اشاره کرد؛ دخالتی که می‌تواند بازار نفت را بیش از هر زمان دیگری شکننده کند. زمینه‌سازی برای افزایش عرضه در شرایطی از سمت برخی کشورهای حاضر درتوافق اوپک مطرح می‌شود که هشدار آژانس بین‌المللی نسبت به کم‌توجهی به سمت تقاضا به قوت خود باقی است.

داستان تقاضا در مقابل عرضه

 طبق تازه‌ترین تحلیل آژانس بین‌المللی انرژی از بازار جهانی نفت، افزایش تولید چشمگیری که در نیمه دوم ۲۰۱۸ باعث بازگشت مازاد عرضه به انبارهای نفتی شده بود، با تصمیم اوپک و همراهانش برای از سرگیری توافق کاهش تولید در نیمه نخست ۲۰۱۹ و همچنین اثرگذاری تحریم‌های آمریکا بر تولید ایران و ونزوئلا تا حد زیادی از بین رفت.

 به این ترتیب مجموع تولید اوپک در مارس (ماه گذشته میلادی)‌۲/ ۲ میلیون بشکه کمتر از سطح نوامبر بوده است. این در حالی است که لیبی به‌عنوان یکی از اعضای اوپک در حال حاضر با ریسک‌های فراوانی در عرضه مواجه است. مدیرعامل شرکت ملی نفت لیبی به تازگی هشدار داده که با افزایش تنش‌ها در این کشور ممکن است کل تولید نفتشان قطع شود. افزایش‌ تنش‌ها در لیبی به تقابل نیروهای نظامی خیلفه حفتر با دولت مرکزی لیبی که مورد حمایت سازمان ملل است، بازمی‌گردد.   تولید کشورهای غیرعضو اوپک در سه ماه نخست ۲۰۱۹ نیز ۷۰۰ هزار بشکه در روز کمتر از سه ماه چهارم ۲۰۱۸ بوده است. این تغییرات قابل ملاحظه در عرضه، باعث رشد چشمگیر قیمت‌ها در بازار و شد و هر بشکه نفت خام برنت از ۵۰ دلار بر بشکه در دسامبر ۲۰۱۹ به محدوده ۷۲ دلار بر بشکه در حال حاضر رسیده است.   با این حال گزارش آژانس تاکید دارد بازار نفت تک‌سویه نیست و اگر عرضه‌ای در آن وجود دارد، تقاضا نیز بخش مهمی‌ از آن را تشکیل می‌دهد. بر اساس این گزارش، در ماه‌های اخیر، سمت تقاضای نفت نسبت به سمت تولید و عرضه، توجه کمتری را به خود دیده. این در حالی است که این بخش نیز از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. اطلاعات سال ۲۰۱۸ هنوز کامل نشده است اما آن‌طور که آژانس تخمین زده است، رشد تقاضا در ۲۰۱۸ چیزی حدود ۳/ ۱ میلیون بشکه در روز بوده است. پیش‌بینی این سازمان برای رشد تقاضا در ۲۰۱۹ نیز ۴/ ۱ میلیون بشکه در روز است. این سازمان عقیده دارد در حال حاضر سیگنال‌های بازار نفت با یکدیگر مخلوط شده‌اند. این اختلاط سیگنال‌ها به خصوص در مورد سلامت اقتصاد جهانی و دیدگاه‌های مختلف در رابطه با آینده قیمت نفت وجود دارد.   طبق این گزارش، مجموع تقاضای کشورهای توسعه‌یافته در سه ماه چهارم ۲۰۱۸ کاهش سالانه سه هزار بشکه‌ای در روز را نشان می‌دهد. این کاهش تقاضای ماهانه برای نخستین بار از پایان ۲۰۱۴ رقم خورده و بعید نیست با تضعیف برخی اقتصادهای اروپایی، شاهد تکرار آن در سه ماه نخست ۲۰۱۹ باشیم. این میزان کاهش تقاضا می‌تواند در پی سرگیجه اروپا از خروج بریتانیا از این اتحادیه، بیشتر نیز شود. عدم اطمینان‌هایی در آرژانتین و ترکیه نیز چشم‌انداز تقاضای این کشورها را تیره کرده است. هند و چین دو کشوری هستند که تقاضای آنها همچنان قوی باقی می‌ماند. در شرایطی که تقاضای قوی از سمت کشورهای اروپایی و برخی کشورهای در حال توسعه با تردید همراه است، پیش رفتن مذاکرات تجاری میان آمریکا و چین نیز با توجه به گزارش اخیر صندوق بین‌المللی پول از کاهش تولید ناخالص جهانی، نگرانی‌هایی ایجاد می‌کند. از همین رو، آژانس بین‌المللی انرژی نسبت به خطرات رشد بیشتر قیمت نفت هشدار می‌دهد. موضوعی که زنگنه نیز از آن با عنوان بر هم خوردن نظم بازار با فشار تحریم‌های آمریکا یاد می‌کند. به عقیده وزیر نفت ایران، این تحریم‌ها کاهش عرضه، رشد قیمت‌ها و در نهایت فشار مضاعف بر بازار نفت را باعث شده است.