«دنیای‌اقتصاد» بررسی کرد
پیدا و پنهان تفاهم نفتی ایران و عراق
«تفاهم ایران و عراق برای توسعه مشترک میدان‌های نفت‌شهر و خرمشهر» خبری بود که روز گذشته از سوی بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران اعلام شد. این تفاهم فعلا در سطح مذاکرات دوجانبه در رابطه با توسعه دو میدان یاد شده قرار دارد اما ظاهرا پیشرفت مذاکرات به نقطه‌ای رسیده که طبق گفته زنگنه، امکان به دست آمدن یک چارچوب تفاهم رسمی برای توسعه مشترک این دو میدان فراهم شده است. زنگنه که صبح دیروز ثامر غضبان، همتای عراقی خود را برای بازدید از شرکت طراحی و مهندسی صنایع انرژی (EIED، وابسته به اویک) همراهی می‌کرد، در حاشیه این دیدار به آمادگی صنعت نفت ایران برای ارائه خدمات فنی و مهندسی در حوزه‌های نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی در عراق اشاره کرد. اینکه مذاکرات فعلی برای توسعه دو میدان نفتی مشترک قرار است چه زمانی به نتیجه برسد و عملیات اجرایی آن آغاز شود، موضوعی است که در شرایط فعلی در درجه دوم اهمیت قرار می‌گیرد. به عقیده کارشناسان، بار سیاسی اعلام این خبر که قرار است ایران و عراق دو میدان نفتی مشترک را با همکاری یکدیگر توسعه دهند، بسیار بیشتر از بار اقتصادی آن است. در واقع پیام سیاسی پنهان در گسترش همکاری نفتی دو کشور، متوجه دولت ترامپ است که پس ازخروج از برجام، تلاش بی‌وقفه‌ای را برای بر هم زدن روابط سیاسی و اقتصادی ایران و عراق آغاز کرده‌اند.
دیپلماسی فعال در زمینه انرژی
حدود یک سال از خروج رئیس‌جمهوری آمریکا از توافق بین‌المللی برجام می‌گذرد و در این مدت، صنعت نفت ایران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی کشور تحت شدیدترین فشارها از سمت آمریکا بوده است. در این میان وزارت نفت در حالی مسوولیت سنگین و دشوار فروش نفت در دوران تحریم را بر دوش دارد که سعی دارد با استفاده از ابزاری به نام «دیپلماسی انرژی» روابط کشور را تا جای ممکن با کشورهای همسایه فعال نگه دارد و تلاش‌های آمریکا برای منزوی کردن ایران را خنثی کند. نمونه اخیر این تلاش، بر سر زبان افتادن نام دو میدان «نفت‌شهر» و «خرمشهر» به‌عنوان پروژههای مشترک ایران و عراق برای توسعه است. کارشناسان عقیده دارند تا به سرانجام رسیدن این همکاری مشترک راه درازی باقی مانده است اما سود اصلی گفت‌وگو در رابطه با چنین پروژه‌ای (فارغ از زمان به نتیجه رسیدن آن) را نه در منافع اقتصادی آن، بلکه باید در اثرگذاری آن بر عمیق‌تر شدن روابط استراتژیک دو همسایه جست‌وجو کرد. در شرایطی که نمایندگان دولت ترامپ رفت‌وآمد خود به عراق را تشدید کرده‌اند تا نظر مقامات عراقی را برای همراهی بیشتر با تحریم‌های آمریکا علیه ایران جلب کنند، تفاهم‌نامه‌هایی از آن دست که روز گذشته زنگنه در رابطه با قطعی شدن آن ابراز امیدواری کرد، می‌تواند گامی در جهت خنثی کردن سیاست‌های آمریکا در کشور همسایه باشد. قطع واردات برق و گاز همسایه غربی از ایران و همچنین افزایش تولید و صادرات نفت خام عراق به منظور پوشش جای خالی نفت ایران در دوره تحریم، از مهم‌ترین هدف‌های آمریکا است که تاکنون به دلیل نیاز حیاتی عراق به این منابع انرژی موفق به دست یافتن آن نشده است. عراق در حالی به شکل رسمی اعلام کرده در کوتاه‌مدت قادر به جایگزین کردن گاز و برق ایران نیست که در سفر روز یکشنبه نخست‌وزیر این کشور به تهران که ثامر غضبان نیز او را همراهی می‌کرد، رئیس‌جمهوری ایران خواستار توسعه و اتصال شبکه‌های گاز، نفت و برق ایران و عراق به یکدیگر شد.
ابعاد عمیق‌تر شدن روابط نفتی ایران و عراق
اما فراتر از پیام سیاسی که خبر روز گذشته به همراه داشت، دست یافتن به تفاهم‌نامه‌ای برای توسعه دو میدان نفتی مشترک یاد شده می‌تواند پیش‌زمینه‌ای باشد برای اجرای عملی آن در دوران پس از تحریم. به عقیده کارشناسان، میدان‌های مشترک نفت‌شهر و خرمشهر که در دسته میادین کوچک و فاقد پیچیدگی به شمار می‌روند، می‌توانند نمونه‌هایی باشند که تجربیات به دست آمده در آنها در میادین بزرگ‌تر به کار گرفته می‌شود. مشخص شدن ابعاد چارچوب تفاهم‌نامه، سهم هر کشور از میدان، برآورد هزینه‌ها، شرح خدمات، فناوری مورد نیاز و... به‌عنوان مواردی که می‌توانند به شکل گرفتن اسناد مناقصه ختم شوند؛ از جمله مواردی هستند که با وجود تحریم‌ها امکان کار روی آنها وجود دارد. کارشناسان عقیده دارند می‌توان با نهایی کردن موارد یاد شده، شروع عملیات را به دوران لغو تحریم‌ها موکول کرد، زیرا در حال حاضر به علت وجود مشکلاتی که در زمینه نقل و انتقال پول و همچنین همکاری شرکت‌های خارجی با ایران وجود دارد، امکان برگزاری رسمی منقاصه وجود ندارد. در عین حال در حال حاضر تعداد زیادی پروژه نفتی و گازی در عراق در جریان است که علاوه بر شرکت‌های بین‌المللی خارجی، پیشبرد برخی از آنان به شرکت‌های عراقی سپرده شده است. در حال حاضر بیش از ۴۰ شرکت بین‌المللی در توسعه پروژههای نفتی و گازی عراق فعالیت دارند. با این حال تعدادی از پروژه‌ها برای شرکت‌های خارجی جذاب نبوده و ماموریت توسعه آنها به شرکت‌های عراقی سپرده شده است. اما تجربه نشان داده است که شرکت‌های عراقی برای عملکرد مستقل در توسعه پروژه‌هایی که در دست دارند، از توان فنی کافی برخوردار نیستند. این در حالی است که شرکت‌های ایرانی در سال‌های گذشته، از حضور شرکت‌های خارجی در ایران (مانند دوران فعالیت توتال در پارس جنوبی) تجربیاتی اندوخته‌اند که حالا به واسطه آن توان صدور خدمات فنی و مهندسی به عراق را دارا هستند. عراق در حال حاضر حدود ۶/ ۴ میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کند و طبق آنچه از سمت مقامات این کشور اعلام شده، برای تولید ۵/ ۷ میلیون بشکه نفت در افق سال‌های ۲۰۲۴-۲۰۲۳ برنامه دارد. با توجه به حجم عظیم پروژههای نفتی و گازی عراق و تجربیات شرکت‌های ایرانی، می‌توان امیدوار بود فراتر از همکاری در میادین مشترک نفتی، سطح همکاری فنی ایران و عراق به سایر میادین نفتی و گازی عراق و همچنین بخش‌های پالایشگاهی و پتروشیمی این کشور گسترش یابد. «دنیای‌اقتصاد» پیش از این در گزارشی با عنوان «راز سبقت نفتی عراق از ایران» نگاهی تفصیلی به صنعت نفت عراق، پروژههای توسعه‌ای و شرکت‌های حاضر در صنعت نفت و گاز این کشور داشته است.
همکاری برای حفظ منافع مشترک
در همین زمینه امیرحسین زمانی‌نیا، معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت در تشریح کلیات سند همکاری نفتی ایران و عراق «صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران به عراق، توسعه مشترک میدان‌ها، بازسازی پالایشگاه‌های قدیمی عراق و ایجاد شبکه گازرسانی در این کشور را» از مهم‌ترین تفاهم‌های دو طرف برشمرد.او با بیان اینکه اکنون از حیث فضای سیاسی، بهترین موقعیت برای توسعه همکاری‌های صنعت نفت ایران و عراق است، ادامه داد: با توجه به ظرفیت‌های سرشار فنی و مهندسی صنعت نفت ایران، امکان صادرات خدمات فنی و مهندسی کشورمان به عراق وجود دارد، همچنین با توجه به منحصربه‌فرد بودن ایران در توسعه حداکثری شبکه گازرسانی، استفاده از تجارب و ظرفیت‌های ایران برای ایجاد شبکه گازرسانی در عراق نیز مورد تاکید قرار گرفته است. به گفته معاون وزیر نفت، بازسازی و نوسازی پالایشگاه‌های قدیمی عراق، توسعه دو میدان مشترک نفت‌شهر و خرمشهر به‌صورت مشترک و همچنین جذب دانشجویان عراقی در رشته نفت از دیگر مواردی است که دوطرف برای اجرایی شدن آن به تفاهم رسیده‌اند.
وزیر نفت عراق نیز پس از بازدید از بخش‌های مختلف شرکت طراحی و مهندسی صنایع انرژی (EIED) که با حضور مدیران ارشد اویک برگزار شد، از این مجموعه به‌عنوان مجموعه‌ای قوی و منسجم نام برد و گفت: فعالیت شما در دوران تحریم قابل تحسین است. ما نیز در سال‌های گذشته سختی تحریم را چشیده‌ایم و از مشقت‌های کار در زمان تحریم آگاهیم. وزیر نفت عراق ابراز امیدواری کرد که در آینده، زمینه همکاری‌های بیشتر صنعت نفت ایران و عراق فراهم و پروژههای مشترکی با بهره‌مندی از توان شرکت‌های توانمند ایرانی از جمله اویک اجرایی شود. ثامرغضبان همچنین اعلام کرد امیدواریم در مذاکرات جلوتر برویم و ضمن تبادل ایده‌ها، برای منافع مردم ایران و عراق همکاری کنیم. غضبان، شرکت طراحی و مهندسی صنایع انرژی (EIED) را مجموعه‌ای بسیار توانمند ارزیابی کرد که توان بالایی در اجرای مهندسی و طراحی پروژههای نفت و گاز و پتروشیمی دارند. او در ادامه گفت «از شنیدن کارهای شرکت طراحی و مهندسی صنایع انرژی در بخش‌های نفتی بسیار تحت‌تاثیر قرار گرفتم، متخصصان این شرکت در دوران دشوار تحریم همچنان قوی و توانمند هستند و در اجرای پروژه‌ها، چه در میدان‌های نفتی، طراحی و همچنین ساخت‌وساز و افزون بر آن عملیات و بهره‌برداری، بیشترین تلاش را می‌کنند؛ این اقدام‌ها بسیار تحسین‌برانگیز است و من برایشان آرزوی موفقیت می‌کنم.»وزیر نفت عراق با اشاره به سفر اخیر حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران به عراق گفت: ما برای بررسی روش‌ها و ابزارهای همکاری دو کشور به تهران سفر کرده‌ایم؛ این نخستین بار نیست که با هم کار می‌کنیم و ایده و افکارمان را رد و بدل می‌کنیم. بخشی از این همکاری مبتنی بر حسن‌نیت میان دو کشور است. امیدواریم جلوتر برویم و ضمن تبادل ایده‌ها، برای منافع مردم ایران و عراق همکاری کنیم.
ارسال نظر