سه ابهام برآورد صادرات نفت ایران
اما این تنها موضوعی نیست که موجب ابهام در میزان صادرات نفت شده است، از زمان خروج ترامپ از برجام یک سوال بزرگ پیش روی بازار وجود داشت و آن این است که در نبود حمایت بین‌المللی از تصمیم آمریکا در برابر توافق هسته‌ای، «خریداران نفت ایران چگونه به تحریم‌ها و تهدید‌های واشنگتن واکنش نشان خواهند داد؟» سوالی که با وجود زمان بسیار اندک باقیمانده تحریم‌ها همچنان به قوت خود باقی است. از این رو است که منابع اعلام کرده‌اند که واکنش خریداران بزرگ نفتی چون هند و چین، بوته آزمایش اثرگذاری تحریم‌های ترامپ علیه ایران است. اما سومین موضوعی که باعث ابهام از آینده صادرات نفت ایران می‌شود، چشم‌انداز ذخیره‌سازی نفت ایران است، ذخیره‌سازی نفت در بنادر کشورهای خارجی امکان اندازه‌گیری نفت عرضه شده به بازار را سلب می‌کند.
این ابهامات تنها تحلیلگران و شرکت‌های ارائه‌دهنده آمار عرضه نفت در بازار را با دشواری زیادی مواجه نکرده است، «مشخص نبودن میزان صادرات نفت ایران» عربستان و دیگر اعضای اوپک را نیز به چالش کشانده است. در واقع در شرایطی که ترامپ به اعضای اوپک به خصوص عربستان به‌عنوان دارنده بزرگ‌ترین ظرفیت مازاد تولید، فشار زیادی می‌آورد که با افزایش عرضه قیمت نفت را کاهش دهند، آنها نمی‌دانند که دقیقا چه میزان از تولید نفت ایران کاهش یافته و این کشورها تا چه سطح باید به تولید خود بیفزایند تا هم ترامپ را راضی کنند و هم موجب بازگشت مازاد عرضه به بازار نفت نشوند.
اختلاف آماری یک میلیونی
تفاوت برآوردها از میزان صادرات نفت ایران به‌عنوان سومین صادرکننده بزرگ عضو اوپک در اکتبر به بیش از یک میلیون بشکه در روز رسیده است؛ این مقدار نفت می‌تواند تمام تقاضای نفت ترکیه را پوشش دهد و قیمت‌ها را در بازار جهانی نفت که حجمی بالغ بر ۱۰۰ میلیون بشکه در روز دارد، به حرکت درآورد. خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی اخیرا در مصاحبه با خبرگزاری تاس روسیه، به این چالش اشاره کرده بود، به گفته او، «هیچ‌کس نمی‌داند صادرات نفت ایران چه میزان خواهد بود.» صادرات ایران پیش از اعلام تصمیم ترامپ برای اعمال تحریم‌ها علیه ایران، بیش از ۵/ ۲ میلیون بشکه در روز بود. هرچند مشخصا میزان صادرات نفت ایران در حال حاضر کاهش یافته اما برآوردهای متفاوت از میزان صادرات نفت ایران اظهارات خالد الفالح را تایید می‌کند.
شرکت کپلر که مدعی است به‌طور دقیق تردد همه نفتکش‌های جهان را ردگیری می‌کند، می‌گوید: «اخیرا برآوردهای متفاوتی از میزان صادرات نفت ایران در نیمه اول اکتبر در بازار نفت منتشر شده که از یک میلیون بشکه در روز تا ۲/ ۲ میلیون بشکه در روز متغیر است؛ اختلاف آمار بسیار فاحش است.» کپلر میزان صادرات نفت ایران در ۲۴ روز نخست اکتبر را ۸۵/ ۱میلیون بشکه در روز برآورد کرده است. رفاینیتیو ایکون، یکی دیگر از شرکت‌هایی که مدعی ارائه آمار دقیق در صنعت نفت است، میزان صادرات نفت ایران در سه هفته اول اکتبر را ۵۵/ ۱ میلیون بشکه در روز برآورد کرده، در حالی که این شرکت اعلام کرده بود میزان فروش نفت ایران در دو هفته اول اکتبر ۳۳/ ۱ میلیون بشکه در روز است.
یک منبع صنعتی که صادرات را رهگیری می‌کند و مدعی است که حتی آمار کشتی‌های رادار خاموش را نیز محاسبه کرده، میزان صادرات نفت ایران در نیمه اول اکتبر را ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز برآورد می‌کند. اما منبع آماری دیگر که ابتدا با این رقم موافقت کرده بود، اخیرا برآورد خود را مقداری کاهش داده و به ۶۵/ ۱ میلیون بشکه در روز تا ۲۲ اکتبر رسانده است. این منبع آماری درباره تغییر برآوردهای خود از میزان صادرات نفت ایران، گفته است: «این مقدار(برآورد ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز از صادرات نفت ایران در دو هفته اول اکتبر) بسیار بالا است، ممکن است نسبت به دو هفته اول میزان صادرات کاهش یافته باشد.»
اما بیشترین برآورد به شرکت تانکر ترکز تعلق داشته است، آنها می‌گویند میزان صادرات نفت ایران در دو هفته اول اکتبر ۲/ ۲ میلیون بشکه بوده و میزان آن در ماه سپتامبر نیز بیشتر از برآوردهای قبلی و بیش از ۲ میلیون بشکه در روز بوده است. این شرکت خاموش کردن رادارها، جابه جا کردن محموله‌ها در وسط دریا و همچنین تعویض پرچم نفتکش‌ها توسط ایران را سه عامل گمراه شدن شرکت‌های رهگیری نفتکش‌ها می‌داند. رویترز می‌گوید: همیشه برآورد کردن محموله نفتکش‌ها و دنبال کردن تغییرات هفته به هفته آنها کار دشواری بوده است. هرچند اطلاعات ماهواره‌ای رهگیری کشتی‌ها را نسبت به گذشته راحت‌تر کرده اما هنوز رهگیری نفتکش‌ها «علم و هنر» است و برخی عوامل می‌تواند کار را دشوار کنند.
به گفته منابع صنعتی، نفتکش‌های حامل نفت ایران گاهی سیستم AIS (یک سیستم خودکار ردگیری در کشتی‌ها) خود را خاموش می‌کنند و آن را تنها زمانی روشن می‌کنند که در مرحله بعدی سفر خود قرار دارند. این موضوع خدمات ردگیری نفتکش‌ها را برای تعیین زمان دقیقی که یک نفتکش بارگیری کرده است، با مشکل مواجه می‌کند. شرکت کپلر می‌گوید: «زمانی که کشتی‌ها گیرنده‌های AIS خود را خاموش می‌کنند، ما می‌توانیم با استفاده از ابزار دیگری چون تصاویر ماهواره‌ای یا ردگیری کشتی‌های دارای پرچم ایران زمان بارگیری و مقصد یک نفتکش را پیدا کنیم. این اطلاعات با ارزشی است، به خصوص اینکه در بخش‌های مهمی از خلیج فارس سیگنال‌های AIS پوشش داده نمی‌شود.» معامله‌گران نفتی و منابع کشتیرانی معتقد بودند در دور قبلی تحریم‌ها در سال ۲۰۱۲ ایران با خاموش کردن سیستم‌های ردگیری نفتکش‌های خود مقاصد فروش و میزان صادرات نفت خود را پنهان می‌کرد.
ذخیره‌سازی نفت در آسیا
ایران حجم بسیار زیادی نفت، حدود ۲۰ میلیون بشکه را در بندری در چین با نام دالیان، ذخیره کرد. آن‌طور که رویترز گزارش می‌دهد، ارسال نفت به کشورهایی چون چین و هند برای ذخیره‌سازی به جای مصرف، موجب می‌شود اندازه‌گیری میزان نفتی که به بازار ارسال می‌شود نامعلوم باقی بماند. یک منبع اطلاعاتی آشنا به برنامه‌های ایران به این خبرگزاری گفته که ایران می‌تواند به هند برای ذخیره‌سازی، نفت ارسال کند و این اقدامی است که برای چین نیز انجام خواهد شد. ایران در دور قبلی تحریم‌ها نیز بخشی از نفت خود را در مخازن بندر دالیان چین انبار می‌کرد، سپس این نفت را به آرامی به چین و دیگر کشورهای آسیای شرقی می‌فروخت. بعد از لغو تحریم‌ها ایران به اجاره این انبارها پایان داد.
بازگشت به سیاست معافیت از تحریم؟
در این میان اما ابهامی که از ابتدای تحریم‌ها پیش روی میزان صادرات نفت ایران قرار داشت، میزان تبعیت خریداران نفت ایران از دستورات و قوانین فرامرزی آمریکا بود. از سوی دیگر، هرچند ترامپ اعلام کرده بود که قصد به صفر رساندن صادرات نفت ایران را دارد. با این حال بسیاری بر این باور بودند که چنین اقدامی نشدنی است و دولت آمریکا وادار خواهد شد مثل دور قبلی تحریم‌ها برخی خریداران نفت ایران را از تحریم‌ها معاف کند. در دور قبلی تحریم به چهار کشور آسیایی چین، ژاپن، هند و کره‌جنوبی به اضافه ترکیه اجازه داده شد که به خرید نفت از ایران ادامه دهند و میزان وارداتشان را به آرامی کاهش دهند.
بر‌اساس گزارش رویترز، در حال حاضر ۳ کشور (چین، هند و ترکیه) از ۵ مشتری اصلی ایران در برابر تحریم‌های واشنگتن مقاومت کرده‌اند و می‌گویند منابع کافی برای پاسخگویی به نیاز بازار وجود ندارد. علاوه بر اینها آن‌طور که خبرها نشان می‌دهد، کره‌جنوبی با وجود اینکه اولین کشوری بود که از تحریم‌های آمریکا تبعیت کرد و چند ماهی است که خریدار نفت ایران نبوده، اخیرا در تماسی با مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا خواهان معافیت از تحریم‌ها شده است. وزیر خارجه کره‌جنوبی از پمپئو خواسته است بیشترین انعطاف را به خرج دهد تا کره جنوبی بتواند معافیت دریافت کند، چراکه افزایش قیمت نفت به شرکت‌های کره‌ای آسیب زده و آنها را به کاهش خرید نفت وا داشته است. وزیر خارجه آمریکا گفته است از مواضع کره‌جنوبی مطلع شده و به مذاکرات در این خصوص ادامه خواهد داد. آن‌طور که رویترز گزارش می‌دهد، فشار اقتصادی ناشی از افزایش قیمت نفت موجب شده که در حال حاضر دو دیدگاه در کاخ سفید حاکم شود. اول دسته جان بولتون، مشاور امنیت ملی ترامپ است که خواهان بیشترین فشار بر ایران شده و دسته دیگر وزارت خارجه آمریکا است که معتقد است تلاش برای قطع صادرات نفت ایران روابط خارجی آمریکا را به هم خواهد ریخت؛ چراکه متحدان آمریکا در اروپا و آسیا زیان بسیاری از آن خواهند دید.
تیم‌های وزارت‌خارجه و خزانه‌داری آمریکا در ماه‌های اخیر به بیش از ۲۴ کشور سفر کرده‌اند تا آنها را به تبعیت از تحریم‌های آمریکا علیه ایران متقاعد کنند. برخی از آنها چون کره‌جنوبی و ژاپن با وجود ادامه مذاکرات برای کسب معافیت از تحریم‌ها، خرید نفت از ایران را قطع کرده‌اند. با این حال خریداران بزرگی چون هند و چین هنوز مشخص نیست چگونه به تحریم‌ها واکنش نشان خواهند داد. در یکی از این سفرها مقامات هندی به فرستاده آمریکا گفتهاند، کاهش ارزش روپیه در برابر دلار و افزایش قیمت نفت، هزینه انرژی را در هند بسیار افزایش داده و آنها نمی‌توانند خرید نفت از ایران را متوقف کنند، چراکه جایگزینی نفت ایران هزینه بیشتری را به آنها تحمیل خواهد کرد.
ارسال نظر