شباهت‌های وضعیت فعلی بازار طلای سیاه با شوک نفتی ۲۰۰۸-۲۰۰۷ شناسایی شدند
تکرار تاریخ در بازار نفت؟
نگاهی به گذشته بازار نفت و مقایسه اتفاقات آن با آنچه حالا در جریان است، نشان می‌دهد شباهت‌های بسیاری میان این دو دوره زمانی وجود دارد؛ از روند تغییرات قیمت گرفته تا اظهارنظرهای تولیدکنندگانی مانند عربستان. قیمت‌های گذشته لزوما راهنما یا الگویی برای آینده نیستند اما رویدادهای سال ۲۰۰۸-۲۰۰۷ یادآور این نکته هستند که حرکت قیمت‌ها تا حد زیادی غیرخطی است. بر‌اساس تحلیلی که جان کمپ در رویترز منتشر کرده است، در شرایطی که بازار برای غلبه بر کاهش یا مازاد عرضه تلاش دارد، حرکت‌های قیمتی شتاب بیشتری می‌گیرند. در واقع، در شرایطی که بازار با کمبود یا افزایش عرضه مواجه می‌شود، قیمت‌ها با سرعتی بسیار بیشتر از آنچه انتظار می‌رود افزایش یا کاهش پیدا می‌کنند. این اتفاق معمولا به شکل رشد یا افت بیشتر قیمت‌ها نسبت به پیش‌بینی‌های قیمتی رقم می‌خورد.
ستون‌نویس رویترز با تکیه به تجربه بازار نفت در سال ۲۰۰۸-۲۰۰۷ و تشریح تمایل بازار در شرایط خاص، تاکید دارد که وضعیت فعلی اقتصاد جهانی و بازار نفت شباهت بسیاری به ۱۱ سال قبل دارد. در آن سال‌‌ها، اقتصاد جهانی برای چند سال رشد چشمگیری داشت و متعاقب آن، رشد مصرف نفت نیز شدت بسیاری گرفته بود. برای مثال چرخه اقتصاد آمریکا در سال ۲۰۰۷ به اوج خود رسیده بود و تا حدود یک سال بعد نیز ادامه داشت و زیر سایه آن رشد قیمت نفت همچنان برای هفت ماه دیگر ادامه یافت. اما در نیمه دوم سال ۲۰۰۷ و نیمه اول سال ۲۰۰۸، اکثر اقتصادهای صنعتی بزرگ دیگر به آرامی وارد دوره رکود شدند. با فراگیر شدن رکود اقتصادی در سال ۲۰۰۸، نگرانی‌ها از کاهش تقاضا برای نفت شدت گرفت اما این نگرانی تنها زمانی جدی گرفته شد که قیمت‌ها از اوج تاریخی فاصله گرفته بودند.
در این زمان، اجرای استانداردهای جدید در مورد کاهش سطح گوگرد موجود در سوخت در آمریکا، به نگرانی‌ها نسبت به کمبود نفت خام شیرین دامن زد. زیرا آمریکا به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان نفت خام دنیا، با اجرای این استاندارد به نفت با‌کیفیت بیشتری نیاز پیدا می‌کرد. با بروز این نگرانی در آن زمان، مانند آنچه حالا در جریان است، نگاه‌ها به اوپک و توانش برای افزایش تولید نفت خام متوسط شیرین دوخته شد، زیرا با اجرای استاندارد جدید، تقاضای پالایشگاهها برای این گرید نفتی رو به افزایش بود.
تکرار تاریخ برای اوپک؟
در طول سال ۲۰۰۷ و اوایل سال ۲۰۰۸، رهبران اوپک اصرار داشتند که نفت کافی در بازار وجود دارد و اگر تقاضای اضافی از سمت پالایشگاهها وجود داشته باشد، بشکه‌های نفت بیشتری به بازار عرضه خواهد شد. با وجود این اطمینان خاطر، فعالان بازار نسبت به عرضه کافی نفت خام ابراز نگرانی می‌کردند. در سپتامبر ۲۰۰۷، اوپک موافقت کرد که از ابتدای نوامبر همان سال، مجموع تولیداتش ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش پیدا کند، زیرا بازار سوخت آمریکا در تنگنا قرار داشت و بازار آتی نفت نیز عقب‌نشینی کرده بود. با این حال در دسامبر ۲۰۰۷، کنفرانس اوپک به این نتیجه رسید که عرضه نفت خام به بازار کافی است و ذخایر جهانی نفت خام نیز در سطح مناسبی قرار دارد. بنابراین افزایش تولید بیشتر از سمت اوپک پیگیری نشد.
اتفاقی مشابه در مارس ۲۰۰۸ رقم خورد. در کنفرانس اوپک در این ماه نیز بر این نکته تاکید شد که بازار در شرایط خوبی قرار دارد. از دیگر نکات مورد اشاره در این کنفرانس، افزایش ریسک‌‌هایی بود که رشد جهانی اقتصاد را تهدید می‌کرد. همچنین تداوم رشد قیمت نفت از نگاه این کنفرانس به عوامل غیر بنیادین بازار، به خصوص فعالیت سفته‌بازان ارتباط داده شد. در ماه مه همان سال، دبیر‌کل اوپک با تاکید بر اینکه «هیچ کمبود عرضه‌ای در بازار نفت وجود ندارد» به سرزنش صندوق‌های سرمایه‌گذاری پرداخت، زیرا عقیده داشت رشد قیمت نفت در نتیجه فعالیت‌های آنها است نه عوامل بنیادین بازار. اوپک در آن زمان قول داد که همواره فعالانه در بازار عمل خواهد کرد و برای ایجاد تعادل و پایداری بازار خود را مسوول می‌داند اما هیچ قولی برای افزایش عرضه نداد.
تجربه بازار از قول افزایش تولید عربستان
اوپک در حالی هیچ اقدامی برای افزایش عرضه انجام نداد که قیمت‌ها در آن برهه زمانی از سال ۲۰۰۸، همچنان در حال افزایش بودند و به‌طور فزاینده‌ای نوسان داشتند. برای مثال دامنه تغییرات قیمتی در آن سال به ۵ دلار در روز نیز می‌رسید. در چنین شرایطی اوپک همچنان اصرار داشت نفت کافی به بازار عرضه می‌شود و عربستان سعودی و دیگر اعضای اوپک نیز اعلام می‌کردند اگر پالایشگاهها نفت بیشتری بخواهند از سمت آنها عرضه خواهد شد. چنین اظهارنظرهایی حدود ۱۱ سال پیش از این مطرح شده‌اند اما تکراری به نظر می‌رسند؛ زیرا عربستان سعودی این روزها و در آستانه بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران و در شرایطی که نگرانی روبه‌رشدی نسبت به کمبود عرضه در بازار وجود دارد و قیمت‌ها نیز به بیش از ۸۰ دلار بر بشکه رسیده‌اند، همچنان عقیده دارد بازار در تعادل است و اگر تقاضای بیشتری برای نفت باشد مشکلی در تامین آن ندارد.
حال با توجه به شباهتی که میان اظهارنظرهای امروز با ۱۱ سال قبل وجود دارد، این سوال مطرح می‌شود که آیا تاریخ تکرار خواهد شد و همان اتفاقاتی که در ادامه سال ۲۰۰۸ رخ داد، در سال ۲۰۱۹-۲۰۱۸ نیز رقم خواهد خورد؟ اتفاقی که در ادامه سال ۲۰۰۸ رقم خورد این بود که با تشدید بحران مالی در سپتامبر آن سال، اقتصاد جهانی در نیمه دوم ۲۰۰۸ و شش ماه نخست سال ۲۰۰۹، وارد دوره‌ای از رکود شد. سوال مطرح شده از این جهت با‌اهمیت به نظر می‌رسد که در حال حاضر خطر کند شدن رشد جهانی اقتصاد در سال ۲۰۱۹ زیر سایه جنگ تجاری آمریکا با چین، بیش از پیش جدی به نظر می‌رسد. این خطر در شرایطی وجود دارد که با به وقوع پیوستن آن، رشد تقاضای نفت خام که حالا در وضعیتی مناسب قرار دارد، با تهدیداتی جدی مواجه می‌شود و خطر ریزش قیمت نفت وجود دارد. اما نشانه‌های دیگری هم از تکرار تاریخ وجود دارد. مقررات آلودگی جدیدی که کم کردن سطح گوگرد سوخت‌های دریایی تا سال ۲۰۲۰ را هدف قرار داده است، یکی دیگر از نشانه‌هایی است که تکرار اتفاقات سال ۲۰۰۸-۲۰۰۷ را هشدار می‌دهد. درست مانند استانداردهای سوخت در سال ۲۰۰۷ که تقاضا برای نفت خام شیرین را افزایش داد، قانون اخیر در مورد سوخت کشتی‌ها نیز می‌تواند اثری مشابه داشته باشد و تقاضا برای نفت خام شیرین را افزایش دهد. این چشم‌انداز در حالی برای نفت خام متوسط شیرین وجود دارد که به گزارش رویترز، در حال حاضر نشانه‌های کمبود این گرید نفتی با بازگشت تحریم‌های نفتی علیه ایران در بازار مشاهده شده است.
با خروج آمریکا از توافق بین‌المللی برجام، خرید نفت ایران در بازار جهانی نفت با محدودیت‌هایی مواجه خواهد شد. این در حالی است که نفت خام متوسط ایران در بازار متقاضیان فراوانی دارد و جایگزین‌های آن نیز محدود هستند. با این حال مانند آنچه در گذشته اتفاق افتاد، عربستان سعودی اصرار دارد ظرفیت کافی برای افزایش تولید ۵/ ۱ میلیون بشکه‌ای در روز را دارد، ادعایی که از سمت بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار مورد شک و تردید قرار می‌گیرد.
ارسال نظر