چرا اثر نفتی نقش کره شمالی با دیگر ناآرامی‌های ژئوپلیتیک متفاوت است؟
واکنش نفت به دیدار تاریخی
قیمت طلای سیاه در ابتدای معاملات روز گذشته تحت تاثیر فضای مثبت دیدار سران کره‌شمالی و آمریکا با رشد همراه شد. با این حال، بالا گرفتن اختلافات در اوپک بر سر تصمیم یکجانبه عربستان سعودی به منظور افزایش عرضه، قیمت‌ها را با نوسانات رو به پایین مواجه کرد و مانع رشد آنها شد. وزیر نفت عراق روز گذشته با انتقاد از عملکرد عربستان در اوپک هشدار داد که «طرح پیشنهاد افزایش عرضه آن هم بدون مشورت با بقیه اعضا» می‌تواند به از بین رفتن توافق تاریخی اوپک و غیراوپک برای کاهش روزانه ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز منجر شود.
به این ترتیب افزایش تردیدها درباره آینده توافق کاهش تولید، ریسکی بود که در معاملات روز گذشته باعث عقب‌نشینی نفت از رشدی شد که پس از دریافت سیگنال‌های مثبت از دیدار مسالمت‌آمیز ترامپ و اون به ثبت رسید. به گزارش «دنیای اقتصاد» تا لحظه تنظیم این خبر (۱۶:۳۰ به وقت تهران) قیمت هر بشکه نفت خام آمریکا با کاهشی ۱۳ سنتی به ۹۷/ ۶۵ دلار بر بشکه رسید. هر بشکه نفت خام برنت نیز ۳۷ سنت کاهش یافت و قیمت ۰۹/ ۷۶ دلار بر بشکه را به ثبت رساند. این میزان افت قیمت در حالی رقم خورد که در ابتدای معاملات و پس از دیدار اون و ترامپ، این نفت شاخص در بالاترین سطح به قیمت ۷۷ دلار بر بشکه نیز رسیده بود.
اما مذاکرات آمریکا و کره‌شمالی بر دیگر بازارها نیز دارای اثرات متفاوتی است. به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، تحقیقات نشان می‌دهد چنانچه مذاکرات میان دونالد ترامپ و کیم‌جونگ‌اون به شکلی مسالمت‌آمیز پیش برود، می‌تواند باعث رشد بازار سهام چین و همچنین بورس اوراق بهادار ایالات‌متحده آمریکا شود. این نتیجه که بر اساس مطالعه واکنش بازارهای مالی به دست آمده است، همچنین نشان می‌دهد که اگر این مذاکرات شکست بخورد، می‌تواند به بازار سهام اروپا آسیب بزند. این مطالعه بر‌اساس ۱۹ نمونه از زمان قدرت گرفتن کیم جونگ اون در سال ۲۰۱۱ انجام شده است. برای مثال، سهام صندوق قابل معامله (iShares China) پس از دیدار رهبران دو کره، به طور میانگین دو روز معاملاتی با رشد ۹/ ۰درصدی همراه شد که نشان‌دهنده ارتباط مستقیم بهبود روابط و روند معاملات در کشوری همچون چین است.
بازار نفت روز گذشته در حالی به دیدار تاریخی رهبران دو کشوری که همواره مواضعی خصمانه علیه یکدیگر داشتند واکنشی مثبت نشان داد که تا پیش از این، با افزایش تنش میان آنها که عمدتا به علت آزمایش‌های موشکی کره‌شمالی رقم می‌خورد، قیمت نفت با ریزش همراه می‌شد. واکنش بازار نفت به تحولات یاد شده در حالی است که در گوشه‌ای دیگر از دنیا، یعنی خاورمیانه، افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک با رشد قیمت نفت ارتباط مستقیم دارد. اما علت تفاوت واکنش نفت به یک ریسک واحد (بروز جنگ در خاورمیانه و بروز جنگ میان کره‌شمالی و آمریکا) چیست؟ پاسخ این سوال به منابع نفتی موجود در خاورمیانه بازمی‌گردد. بر اساس گزارش‌های موجود، خاورمیانه تامین‌کننده ۶۰ درصد از نفت تولیدی دنیا است و بروز کوچک‌ترین تنش در هر یک از کشورهای تولیدکننده نفت در این منطقه می‌تواند منجر به ایجاد گسست در عرضه و در نتیجه رشد قیمت‌ها شود. این در حالی است که بروز تنش در میان کشورهای غربی یا آسیای جنوب شرقی که عمدتا مصرف‌کننده نفت خام هستند، می‌تواند به کاهش تقاضا در نتیجه اختلال در رشد اقتصادی این کشورها بینجامد. در نتیجه واضح است که با از بین رفتن ریسک جنگ میان آمریکا و کره‌شمالی، بازار واکنش مثبت نشان می‌دهد، زیرا از تداوم تقاضا اطمینان کسب می‌کند.
از دیگر سو، کره شمالی عاملی بالقوه برای افزایش تقاضای نفت است. این کشور به علت اعمال تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل متحد، با محدودیت زیادی برای خرید نفت مواجه است. اواخر سال گذشته میلادی، شورای امنیت سازمان ملل در واکنش به آزمایش موشکی کره‌شمالی، تحریم‌هایش علیه پیونگ‌یانگ را تشدید کرد. پیش‌نویس این قطعنامه از سوی آمریکا تهیه شده بود و بر اساس آن کره‌شمالی اجازه دارد هر سال فقط حدود ۴ میلیون بشکه نفت خام و حداکثر ۵۰۰ هزار بشکه فرآورده نفتی مانند بنزین و گازوئیل وارد کند. هرچند ترامپ در کنفرانس خبری که پس از دیدار با اون داشت، تاکید کرد «تحریم‌ها علیه کره‌شمالی همچنان ادامه دارد» اما با بهبود روابط این دو کشور و لغو احتمالی تحریم‌ها، واردات نفت خام از سوی کره شمالی با افزایش همراه خواهد شد.
بازگشت اختلافات به اوپک
اما یکی دیگر از موضوعاتی که روز گذشته بازار نفت را تحت تاثیر قرار داد و تاثیر دیدار ترامپ و کیم‌جونگ را از بین برد، نگرانی از آن چیزی است که احتمالا در نشست آتی اوپک رخ دهد. نشست ۱۷۴ اوپک ۲۲ ژوئن مصادف با یکم تیر ماه در تقویم خورشیدی برگزار خواهد شد و آنچه این نشست را نسبت به نشست‌های اخیر اوپک با حساسیت بیشتری همراه کرده، مذاکراتی است که بر سر افزایش میزان تولید اوپک و تعدیل توافق نفتی در این نشست خواهد شد. عربستان چندی پیش اعلام کرد که زمان افزایش تولید و تعدیل توافق نفتی فرا رسیده است، اما انتشار برخی اخبار نشان می‌دهد که این کشور تحت تاثیر توافق و دستورات آمریکا تغییر استراتژی داده است. موضوعی که چندان مورد قبول دیگر کشورها نیست و احتمالا اختلاف آنها را به دنبال داشته باشد؛ این یعنی بازگشت تنش به اوپک.
توافق نفتی که از آن سخن می‌گوییم به اتحاد نفتی باز می‌گردد که ۱۱ کشور عضو اوپک به همراه ۱۱ کشور تولیدکننده نفت در خارج از این سازمان از جمله روسیه در دسامبر ۲۰۱۶ منعقد کردند. بر اساس این توافق تولید این کشورها -با هدف متعادل کردن بازار و از بین بردن مازاد عرضه نفت- در مجموع باید ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز کاهش می‌یافت. اوپک در آخرین نشست خود(آذر۹۶)تصمیم به اجرای این توافق تا پایان سال جاری میلادی گرفت و حتی عربستان در ماه‌های بعد اعلام کرد که ممکن است توافق نفتی در سال ۲۰۱۹ نیز اجرا شود. این در حالی بود که اوپک به هدف خود در بازار یعنی رسیدن سطح ذخایر انبارهای نفتی به متوسط ۵ساله دست یافته بود. با این حال عربستان بعد از گذشت بیش از یک سال از اجرای توافق اعلام کرد، این هدف‌گذاری(رسیدن سطح ذخایر انبارهای نفتی به متوسط ۵ساله) درست و دقیق نیست. وزیر نفت سعودی‌ها از هدف‌گذاری جدید برای توافق نفتی سخن گفت و اعلام کرد توافق نفتی باید تا جایی ادامه یابد که قیمت‌ها سرمایه‌گذاری در صنعت نفت را تضمین کنند. او می‌گفت نگرانی از تاثیر منفی افزایش قیمت‌ها بر میزان تقاضا بی‌مورد است، چراکه جهان در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ نشان داد که قیمت‌های بالای ۱۰۰ دلار را نیز تحمل می‌کند.
با این حال در یک ماه گذشته عربستان موضع جدیدی اتخاذ کرده؛ موضعی که با خروج آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریم‌ها عیله ایران بی‌ارتباط نیست. ۲۶ مه یعنی کمتر از سه هفته بعد از اعلام ترامپ مبنی بر خروج از برجام، خالدالفالح، وزیر نفت عربستان در حاشیه نشست اقتصادی سن پترزبورگ با وزیر انرژی روسیه دیدار کرد. بعد از این دیدار الفالح اعلام کرد که نگران تاثیر منفی رشد قیمت نفت بر اقتصاد جهانی است. او گفت که کشورهای خریدار نفت با عربستان ارتباط گرفته و نسبت به رشد قیمت‌ها ابراز نگرانی‌کرده‌اند. از این رو او به همراه وزیر انرژی روسیه و وزیر نفت امارات متحده عربی تصمیم گرفته‌اند که تولید نفت افزایش یابد اما درخصوص جزئیات در نشست آتی اوپک و با حضور دیگر اعضا مذاکره خواهد شد.
چرا عربستان تغییر موضع داد؟
چرخش ۱۸۰ درجه‌ای مواضع عربستان موضوعی نبود که از چشم کسی پنهان بماند. از آن پس گمانه‌زنی‌ها درخصوص چرایی این تغییر موضع شروع شد. اما تمام تحلیل‌ها به توییت ترامپ و نگرانی او از رشد قیمت بنزین در این کشور باز می‌گشت. ترامپ چند هفته پیش از اینکه از برجام خارج شود، در توییتر خود اوپک را به دلیل افزایش قیمت‌ها سرزنش کرد. در آن زمان بهای نفت برنت به حدود ۷۵ دلار بر بشکه رسیده بود. اما او در حالی اوپک را مقصر افزایش قیمت نفت نشان می‌داد که بخش مهمی از رشد قیمت‌ها به ریسک‌های ژئوپلیتیک از جمله احتمال برگشت تحریم‌ها علیه ایران باز می‌گشت؛ در واقع ترامپ خود یکی از دلایل رشد قیمت نفت محسوب می‌شد.
اما اخیرا اخباری منتشر شد که نشان داد تغییر موضع عربستان به دستور مستقیم آمریکا بوده است. آن‌طور که خبرگزاری رویترز می‌گوید، برخی منابع اطلاعاتی اعلام کرده‌اند که درست یک روز پیش از اعلام ترامپ درخصوص برجام، یعنی در ۷ مه، یکی از مقامات دولت آمریکا با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان تماس گرفته و از او درخصوص همراهی عربستان و افزایش تولید این کشور بعد از بازگشت تحریم‌ها علیه ایران تضمین گرفته است. خبرگزاری بلومبرگ نیز به نقل از منابع آگاه اعلام کرد که آمریکا از عربستان خواسته است که عرضه اوپک یک میلیون بشکه افزایش یابد.
تحلیلگران می‌گویند، ترامپ نگران رشد شدید قیمت نفت و به دنبال آن افزایش نرخ بنزین است. در واقع هرچند در حال حاضر اقتصاد این کشور به دلیل افزایش سطح تولیداتش از اقتصاد یک کشور واردکننده خالص نفت فاصله گرفته و در حال حاضر رشد قیمت نفت تا بیش از ۱۰۰ دلار به افزایش رشد اقتصادی این کشور منجر می‌شود، اما همچنان افزایش قیمت بنزین بر اقتصاد خانوارها فشار آورده و آنها را از دولت پوپولیست ترامپ ناراضی می‌کند. در واقع برای عموم مردم افزایش نرخ بنزین بیش از افزایش رشد اقتصادی ملموس است. این موضوع در شرایطی که امسال انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس آمریکا برگزار می‌شود اهمیت بیشتری یافته است چراکه می‌تواند رای مردم را به نفع دموکرات‌ها(حزب مخالف ترامپ) جلب کنند. اما نتیجه اقدام یک جانبه عربستان خشم برخی اعضای اوپک بوده است. مخالفت دیگر اعضای اوپک با تصمیم عربستان برای افزایش تولید می‌تواند نشست هفته آینده را به یکی از دشوارترین نشست‌های تاریخ اوپک تبدیل کند و حتی خطر از هم پاشیدن توافق اوپک را به دنبال داشته باشد.
خطر از هم پاشیدن توافق؟
ایران اولین کشوری بود که به اظهارات الفالح در روسیه واکنش نشان داد. بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران با ارسال نامه‌ای به وزیر نفت امارات در مقام رئیس دوره‌ای اوپک ضمن درخواست برای موضع‌گیری اوپک در برابر تحریم‌های آمریکا، اقدام یکجانبه و بدون مشورت عربستان را محکوم کرد. اخیرا نیز حسین کاظم‌پور اردبیلی، نماینده ایران در اوپک در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز ضمن بیان اینکه اوپک از آمریکا دستور نمی‌گیرد، درخواست این کشور برای افزایش یک میلیون بشکه‌ای تولید اوپک را بهت‌آور خواند. او گفته بود: «این غیرمنطقی و مایه تعجب است که از واشنگتن برای سعودی‌ها دستورالعمل صادر شود تا افزایش تولید خود را جایگزین کاهش صادرات ایران کنند.» در این میان ونزوئلا نیز با ارسال نامه‌ای مشابه نامه ایران به اوپک این گمانه‌ها واکنش نشان داد. از آنجا که تولید ونزوئلا به شدت کاهش یافته و این کشور توان افزایش تولید ندارد، در صورتی که اوپک تصمیم به افزایش تولید بگیرد این کشور با کاهش قیمت‌ها با افت درآمد مواجه شده و بیش از هر کشور دیگری متضرر خواهد شد.
علاوه بر این روز گذشته نیز وزیر نفت عراق به‌طور مشخص به احتمال افزایش تولید اوپک به درخواست آمریکا از عربستان واکنش نشان داد. جبار اللعیبی گفته است: «تولیدکنندگان نباید تحت تاثیر فشارها برای افزایش تولید قرار گیرند و تصمیمات یکجانبه در زمینه تولید نفت ممکن است ناقض توافق کاهش تولید بین اوپک و متحدانش شده و سقوط احتمالی قیمت‌ها را به دنبال داشته باشد.» به گزارش خبرگزاری رویترز، وی افزوده است: «قیمت نفت همچنان نیازمند حمایت و ثبات است و تولیدکنندگان نباید در مورد نیاز بازار به عرضه بیشتر در وضعیت فعلی اغراق کنند، چراکه می‌تواند به آسیب دیدن بازار نفت منجر شود.»
بر این اساس تا‌کنون سه عضو از ۵ عضو موسس اوپک با افزایش تولید و فرمانبرداری عربستان از آمریکا واکنش نشان داده‌اند. برآوردها نشان می‌دهد از آنجا که بسیاری از اعضای اوپک توان چندانی برای افزایش تولید ندارند، ممکن است تعداد مخالفان تصمیم عربستان بیش از این تعداد باشد. حتی برخی تحلیل‌ها از احتمال مخالفت کویت به‌عنوان یکی از متحدان عربستان و از اعضای شورای همکاری خلیج فارس سخن به میان آورده‌اند. این اظهارات موجب شد روز گذشته، سهیل مزروعی، وزیر نفت امارات در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان به رد خبر پیروی عربستان و برخی اعضای اوپک از عربستان دست زند. مزروعی گفته است: «آمریکا برای ما مهم است، اما چنین پیامی به‌صورت رسمی یا حتی غیررسمی از آنها دریافت نکرده‌ایم. اوپک مستقل و تصمیم‌های آن برای ایجاد ثبات بازار است.» او در ادامه اظهارات وزیر نفت عربستان در روسیه را تکرار کرده و در نظر گرفتن کشورهای مصرف‌کننده و نگرانی کشورهایی چون چین، هندو آمریکا از رشد قیمت‌ها و تاثیرمنفی بر رشد اقتصادی را در تصمیم اوپک دخیل دانسته است.
هشدار اوپک
جدا از این موضع‌گیری‌ها به نظر می‌رسد عربستان و متحدانش برای عملی کردن آنچه در سن پترزبورگ درباره آن سخن گفتند، بسیار مصمم هستند. رویترز می‌گوید تولید نفت روسیه در این ماه برای اولین بار از زمان اجرای توافق به بیش از ۱/ ۱۱ میلیون بشکه در روز رسیده است. گزارش ماهانه اوپک نیز که روز گذشته منتشر شد از افزایش تولید این سازمان خبر می‌دهد. میزان تولید اوپک در ماه گذشته میلادی ۳۵ هزار بشکه در روز افزایش یافته است. اما اگر افت تولید برخی اعضای این سازمان از جمله ونزوئلا و نیجریه نبود، افزایش تولید اوپک بیش از این مقدار می‌شد. بر اساس آمار منابع ثانویه، اوپک ماه گذشته حدود ۸۷/ ۳۱ میلیون بشکه در روز تولید کرده که از این مقدار ۹۹/ ۹ میلیون بشکه به عربستان اختصاص داشته است. بر اساس این آمار تولید روزانه نفت عربستان ماه گذشته رشد ۵/ ۸۵ هزار بشکه‌ای را تجربه کرده است. با این حال آمار دولتی این کشور رشد تولید بیشتری را اعلام کرده‌اند، آنها گفته‌اند تولید عربستان در این ماه بیش از ۱۶۰ هزار بشکه رشد داشته و به بیش از ۱۰ میلیون بشکه در روز رسیده است. تحلیلگران شرکت Energy Aspects در گزارش اخیر خود با اشاره به افزایش تولید عربستان نوشته‌اند: «عربستان سعی می‌کند قیمت‌ها را کاهش دهد تا آمریکا را راضی کند.»
بر اساس گزارش اوپک در ماه گذشته، تولید نفت ونزوئلا ۵/ ۴۲ هزار بشکه، تولید نیجریه ۵/ ۵۳ هزار بشکه و تولید لیبی نیز ۲۴ هزار بشکه در روز کاهش یافته است. تولید نفت ایران نیز در این ماه با ۶/ ۵ هزار بشکه افزایش به ۸۳/ ۳ میلیون بشکه در روز رسیده است. اما نکته قابل توجه دیگری که در گزارش دبیرخانه اوپک به چشم می‌خورد، به برآورد این سازمان از وضعیت بازار نفت در نیمه دوم سال جاری میلادی باز‌می‌گشت. بر اساس این گزارش ذخایر انبارهای نفتی در ماه آوریل به ۲۶ میلیون بشکه کمتر از متوسط ۵ساله رسیده، در حالی که در ژانویه ۲۰۱۷ میزان ذخایر ۳۴۰ میلیون بشکه بیشتر از متوسط ۵ساله بوده است. با این حال در این گزارش تاکید شده بازار نفت در نیمه دوم سال بسیار نامعلوم و نامطمئن است، حتی اگر تولیدکنندگان نفت بر این باور باشند که مازاد عرضه از بازار حذف شده است. از این رو در این گزارش به اوپک پیشنهاد شده هرگونه افزایش تولید را به آرامی و با احتیاط انجام دهد.
ارسال نظر