«دنیای‌اقتصاد» پیام‌های نفتی دولت از خیز فروش در ۱۴۰۰ را بررسی کرد
۲ سیگنال از رشد صادرات طلای سیاه
پس از این، رئیس‌جمهور در سخنانی که در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت داشت، گفت: «این بودجه حاوی پیام‌های روشن و متعدد و بیانگر وضعیت اقتصادی کشور در سال آینده است.» بسیاری از ناظران اقتصادی قیمت پیش‌بینی شده برای نفت ایران در ۱۴۰۰ را که ۴۰ دلار بر بشکه است، واقع‌بینانه توصیف کردند اما در مورد حجم فروش نفت تردیدهای بسیاری وجود دارد. هر چند دولت اعلام کرده اگر سقف فروش نفت تحقق نیابد، دو راهکار برای رساندن درآمد نفت به همان ۱۹۹ هزار میلیارد تومان در بودجه پیش رویش است: نخست پیش‌فروش نفت از طرق مختلف و سپس فروش سهام و اموال دولتی. از بودجه که بگذریم، دولت یک سیگنال دیگر از افزایش فروش نفت که احتمالا در فضای رفع دست‌کم بخشی از تحریم‌ها خواهد بود، ارسال کرده است. روحانی در بخشی دیگر گفت: «وزارت نفت کلیه اقدامات لازم برای آماده‌سازی منابع و تجهیزات صنعت نفت برای تولید و فروش متناسب با ظرفیت موجود را ظرف سه ماه آینده به کار خواهد گرفت.» معنای این جمله روحانی آن است که با گذشت سه ماه پایانی سال، انتظار می‌رود از ابتدای ۱۴۰۰، تولید و فروش نفت ایران افزایش ملموس داشته باشد. در واقع دولت پیش‌بینی می‌کند در چند ماه آینده گشایشی در باب تحریم‌ها رخ دهد که ممکن است رسمی یا شاید فقط یک چراغ سبز به واردکنندگان نفت ایران برای از سر گرفتن خرید باشد.
سیگنال اول: بودجه نفتی
بر اساس لایحه بودجه تقدیمی دولت به مجلس، درآمدی بیش از ۱۹۹ هزار میلیارد تومان از طریق فروش ۳/ ۲ میلیون بشکه نفت در روز طی سال ۱۴۰۰ حاصل خواهد شد. پیش از رونمایی از بودجه سال آینده، خبرها از پیش‌بینی فروش ۶۵۰ هزار بشکه در روز حکایت داشت که همزمان با قیمت ۴۰ دلار بر بشکه تخمین زده شده برای نفت صادراتی ایران، با رضایت کارشناسان روبه‌رو شد. با این حال، وقتی رقم ۳/ ۲ میلیون بشکه فروش نفت ایران در بودجه ارائه شده به مجلس ظاهر شد، موجب شگفتی برخی تحلیلگران شد و آن را خوش‌بینانه توصیف کردند.
در این مورد کارشناس ارشد حوزه انرژی به «ایسنا» گفت: «صادرات ۳/ ۲ بشکه در روز عدد چندان منطقی‌ای نیست.» مرتضی بهروزی‌فر بر این باور است با توجه به این نکته که صادرات نفت ایران در بهترین حالت پس از انقلاب اسلامی به حدود ۵/ ۲ میلیون بشکه در روز رسید، «اگر فرض را بر رفع کامل تحریم‌ها بگذاریم و ایران بتواند جایگاه خود را در بازار پیدا کند، باز هم در صورت تداوم شرایط فعلی تمام کشورها باید بین ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش تولید داشته باشند، لذا اگر ما نیز وارد بازار شویم مجبور به تابعیت هستیم.»
با توجه به چنین انتقاداتی، محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور به توضیح در این باره برآمد. به گفته او، بازه یک تا ۳/ ۲ میلیون بشکه نفت برای سال آینده پیش‌بینی شده است. در واقع، تخمین زده شده که قطعا یک میلیون بشکه نفت در روز به فروش برسد اما هدف اصلی وزارت نفت، تحقق صادرات ۳/ ۲ میلیون بشکه‌ای است. علاوه بر این، نوبخت اعلام کرده در صورت تحقق نیافتن فروش حداکثری، گزینه پیش روی دولت برای حاصل شدن ۲۳ درصد سهم نفت در بودجه، پیش‌فروش داخلی یا فروش اوراق بدهی نفتی است.
بهروزی‌فر همچنین درباره جبران کمبود فروش نفت از راه‌های دیگر نیز گفت: «این صحبت‌ها که گفته می‌شود اگر نتوانیم صادرات داشته باشیم پیش‌فروش داخلی خواهیم کرد نیز منطقی به نظر نمی‌رسد و باید دید آیا می‌توان چنین مبلغی را جذب کرد و مردم چنین اطمینانی خواهند کرد و اصلا اجرای این طرح امکان‌پذیر است.»نوبخت در نشست خبری روز شنبه، پیش‌بینی ۳/ ۲ میلیون بشکه فروش نفت را با انتظار مذاکره برای رفع تحریم‌ها بی‌ارتباط دانسته و گفته «اینکه بتوانیم به سقف فروش نفت اوپک برسیم، برای ما اهمیت دارد. چنانچه به این سقف تعیین شده دست یابیم که از آن استفاده می‌کنیم، چنانچه نرسیدیم یا نفت را پیش‌فروش داخلی می‌کنیم یا اوراق خواهیم فروخت.»
با این حال، درآمدهای نفتی در بودجه ۱۴۰۰ نسبت به بودجه امسال رشد ۳۲۳ درصدی داشته که نشان می‌دهد دولت در این باره که گشایشی حاصل شود، خوش‌بین است. نوبخت در گفت‌وگو با روزنامه ایران با تایید ضمنی این موضوع می‌گوید: «پس از سه سال سختی که مردم تحمل کرده‌اند، نمی‌توان گفت که گشایش منتفی است و افزایش فروش نفت حق ایران است.»
سیگنال دوم: آمادگی در سه ماه
قطعه دوم پازل بازگشت فروش نفت ایران وقتی مشاهده شد که حس روحانی، رئیس‌جمهور ایران از لزوم آمادگی منابع و تجهیزات نفتی کشور برای افزایش سریع تولید و فروش در سه ماه آینده سخن گفت. به گزارش وب‌سایت نهاد ریاست جمهوری، روحانی در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت با تاکید بر ضرورت آمادگی برای رساندن تولید نفت کشور به ظرفیت طبیعی برای صادرات عنوان کرد: «به دلیل تحریم‌های قبل از برجام، تولید و فروش نفت با محدودیت‌ها روبه‌رو شد ولی با عملی شدن برجام و رفع تحریم‌ها، توانستیم در مدت کوتاهی فروش نفت را به بیش از دو میلیون بشکه برسانیم و با وجود ابزار‌های عملیاتی و تجربه‌های ارزنده، امروز هم این آمادگی برای افزایش سریع تولید نفت بیشتر وجود دارد.» در این گزارش آماده است: «بر اساس تصمیم ستاد اقتصادی دولت، وزارت نفت کلیه اقدامات لازم برای آماده‌سازی منابع و تجهیزات صنعت نفت برای تولید و فروش متناسب با ظرفیت موجود را ظرف سه ماه آینده به کار خواهد گرفت.»
این موضوع را می‌توان دومین سیگنال دولت برای افزایش فروش نفت به حساب آورد که نه فقط در اعداد و ارقام بودجه، بلکه در عمل خیز دولت را برای رشد صادرات طلای سیاه نمایان می‌کند. روحانی تاکید کرده «هم فعالان اقتصادی و هم عموم مردم می‌توانند افق روشن اقتصادی سال آینده را از پیام‌های بودجه دریافت و مسوولان مرتبط با حوزه‌های مختلف اقتصادی نیز این پیام‌ها را به‌طور شفاف برای افکار عمومی بیان کنند.»
پیش‌بینی‌های بین‌المللی چه می‌گویند؟
پیش از این سه موسسه بین‌المللی میزان بازگشت صادرات نفت ایران را در صورت موفق شدن بایدن در انتخابات آمریکا بررسی کردند. بر این اساس، مجمع بین‌المللی انرژی گفته بود تولید ایران به سرعت در این سناریو که اکنون محقق شده، بازیابی می‌شود و میزان صادرات ایران به ۲ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. بانک ژاپنی MUFG نیز در این باره ادعا کرده بود ایران در صورت پیروزی بایدن می‌تواند تا پایان ۲۰۲۱ سطح صادرات خود را به ۴/ ۲ میلیون بشکه در روز برساند. نشریه پلتس هم معتقد است ایران در یک سال حدود ۵/ ۱ میلیون بشکه نفت را به بازار باز خواهد گرداند. این سه پیش‌بینی قبل از پیروزی بایدن انجام شده‌اند اما جی‌پی‌مورگان اخیرا گفته صادرات نفت ایران در سال آینده میلادی می‌تواند به ۲/ ۱ میلیون بشکه در روز برسد مشروط بر اینکه توافقی بین تهران و واشنگتن صورت گیرد. موضوع دیگری که مطرح است اینکه اگر مانعی هم برای فروش نفت ایران نباشد، بازار که اکنون برای رساندن سطح تقاضا به سطح پیش از شیوع کرونا دست و پنجه نرم می‌کند پذیرای بشکه‌های ایران خواهد بود یا خیر. مخصوصا اینکه انتظار نمی‌رود بازگشت کامل تقاضا در سال ۲۰۲۱ رخ دهد.
اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز در آخرین گزارش ماهانه خود، قیمت برنت در سال آینده میلادی را به‌طور متوسط ۴۷ دلار در هر بشکه پیش‌بینی کرده است. با این حال، ING متوسط قیمت برنت را در ۲۰۲۱معادل ۵۵ دلار در بشکه تخمین زده و انتظار دارد بهای این نفت شاخص در پایان این سال به حدود ۶۰ دلار برسد. با فرض تخفیف دادن ایران به مشتریانش و همچنین واسطه‌هایی که در این موضوع به کشور کمک می‌کنند، نفت کشور هم اکنون باید در محدوده ۴۰ دلار در بشکه معامله شود که حدود ۷ دلار از سبد نفتی اوپک در هفته گذشته پایین‌تر است. بنابراین، با پیش‌بینی موسسات از رشد قیمت‌ها در سال میلادی بعد، احتمالا از این طریق درآمد مازادی برای کشور ایجاد شود که بتواند بخشی از کمبود حجم فروش نفت را جبران کند.
