«دنیای‌اقتصاد» کارنامه نفتی ۹ رئیس‌جمهور اخیر آمریکا را بررسی کرد
طلای سیاه از نیکسون تا ترامپ
انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا برگزار شد، اما کماکان حواشی و مباحث پیرامون آن داغ است. تاکنون بحث‌های زیادی درباره تاثیر رئیس‌جمهور آمریکا در صنعت نفت مطرح شده است. بایدن بیشتر برای نفت مهم است یا ترامپ؟ شاید بارها با این سوال روبه‌رو شده‌ایم. به همین بهانه بر اساس گزارشی از مجله فوربس نگاهی به تاریخچه تولید و مصرف نفت در ایالات‌متحده طی ۵۰ سال گذشته انداختیم. از بحران‌های نفتی دوران نیکسون و بوش پسر تا انقلاب ایران و جنگ خلیج همگی چه تاثیری در کارنامه نفتی روسای جمهور سابق آمریکا داشته‌اند؟ تفاوت‌های این صنعت در عصر وابستگی به واردات و دوران انقلاب شیل در چیست؟ کدام رئیس‌جمهور کارنامه بهتری را برای خود ثبت کرده است؟
نیکسون؛ آمریکا تحت تحریم نفتی
ریچارد نیکسون در روز ۲۰ ژانویه ۱۹۶۹ به‌عنوان سی و هفتمین رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا برگزیده شد. هنگامی که نیکسون روی کار آمد، تولید نفت در ایالات‌متحده آمریکا پس از بیش از ۱۰۰ سال افزایش تولید در حال رسیدن به اوج خود بود و واردات ۱۰ درصد از مصرف ایالات‌متحده را تامین می‌کرد. در سال ۱۹۷۰، تولید نفت ایالات‌متحده به ۶/ ۹ میلیون بشکه در روز رسید و روند نزولی طولانی و مداوم خود را آغاز کرد. ریچارد نیکسون دوره دوم خود را در ۲۰ ژانویه ۱۹۷۳ آغاز کرد. تولید نفت ایالات‌متحده در آن زمان به ۲/ ۹ میلیون بشکه در روز کاهش یافته بود در حالی که مصرف آن از سال اول دوره اول نیکسون ۳ میلیون بشکه در روز افزایش یافته بود. در نتیجه، در زمان ریاست‌جمهوری نیکسون واردات نفت بیش از دو برابر افزایش یافت. در سال ۱۹۷۳ کشورهای عربی تولیدکننده نفت به تلافی حمایت دولت آمریکا از اسرائیل در جنگ یوم کیپور دست به تحریم نفتی این کشور زدند و صادرات نفت خود به آمریکا را متوقف کردند و در نتیجه این اقدام قیمت نفت خام تا اوایل سال ۱۹۷۴ از حدود ۲۴ دلار در هر بشکه به ۵۶ دلار افزایش یافت. آمریکا نیز متوجه آسیب‌پذیری خود در برابر وابستگی نفتی شد.
فورد؛ وارث نیکسون
جرالد فورد پس از استعفا همراه با رسوایی ریچارد نیکسون در ۹ آگوست ۱۹۷۴ به‌عنوان سی و هشتمین رئیس‌جمهور به قدرت رسید. طی دوره ۴ ساله ریاست‌جمهوری فورد، تولید داخلی نفت آمریکا همچنان رو به کاهش بود. مصرف و واردات نفت در ایالات‌متحده همچنان به رشد خود ادامه می‌داد و هر دو مورد در سال پایانی دولت فورد به بالاترین حد تاریخی خود رسیده بودند. طی دوره زمامداری فورد با ادامه بحران تحریم نفتی آمریکا و همچنین بالا ماندن نرخ تورم و بروز رکود نسبی در اقتصاد آمریکا قیمت نفت باز هم افزایش یافت.
کارتر، انقلاب ایران و بحران نفتی
جیمی کارتر در ۲۰ ژانویه ۱۹۷۷ به‌عنوان سی و نهمین رئیس‌جمهور ایالات‌متحده از حزب دموکرات آمریکا به قدرت رسید. روندهای جاری در مصرف، تولید و واردات نفت همگی در دوره کارتر معکوس شدند و میزان مصرف ۲ درصد کاهش یافت، تولید ایالات‌متحده ۶ درصد افزایش یافت. واردات نفتی نیز پس از آنکه در نخستین سال ریاست‌جمهوری او به بالاترین سطح خود رسید، اما در پایان دوره حکمرانی او مقدار زیادی نسبت به سال آخر ریاست‌جمهوری فورد نیز حتی کاهش یافت. عواملی خارج از کنترل کارتر، مانند انقلاب مردم ایران در سال ۱۹۷۹ و جنگ بین ایران و عراق، دو تولیدکننده عمده جهان به شدت بر بازارهای نفت تاثیر گذاشتند. طی این دوره قیمت نفت حتی از زمان تحریم آمریکا توسط کشورهای عربی نیز فراتر رفت .
فصل جدید نفت؛ ریگان و مقررات‌زدایی
رونالد ریگان در روز ۲۰ ژانویه ۱۹۸۱ و همزمان با آزادی گروگان‌های آمریکایی سفارت این کشور در تهران، به‌عنوان چهلمین رئیس‌جمهور به کاخ سفید رفت. مصرف نفت در بیشتر دوره اول ریاست‌جمهوری ریگان به روند کاهشی خود ادامه داد و تولید نفت به سطوحی بازگشت که طی یک دهه پیش از آن مشاهده نشده بود، همچنین واردات نفت در دوره اول ریاست‌جمهوری او ۳۵ درصد کاهش یافت. رونالد ریگان دوره دوم ریاست‌جمهوری خود را در ۲۱ ژانویه ۱۹۸۵ آغاز کرد و روندهای نفتی دوره اول او معکوس شدند، زیرا مصرف ۱۰ درصد افزایش یافت، تولید داخلی ۸ درصد کاهش یافت و واردات نفت به شکل چشمگیری و در حدود ۴۹ درصد افزایش پیدا کرد. دوران ریگان با مقررات‌زدایی، تعدیل ساختاری و لغو نظارت و کنترل بر مسائل مرتبط با تولید، توزیع و تخصیص قیمت نفت و بنزین در آمریکا همراه شد که فصل تازه‌ای از تاریخ صنعت نفت در این کشور را رقم زد. بهای نفت خام وست تگزاس اینترمدییت در ژانویه ۱۹۸۱ تحت‌تاثیر بحران نفتی افزایش یافت اما در ماه مارس سال ۱۹۸۶ دوباره کاهش یافت.
بحران نفتی جنگ خلیج در دوران بوش پدر
جورج اچ دبلیو بوش در ۲۰ ژانویه ۱۹۸۹ به‌عنوان چهل و یکمین رئیس‌جمهور انتخاب شد. در دوره مسوولیت ۴ ساله بوش پدر، میزان مصرف نفت اندکی در آمریکا کاهش یافت، اما تولید داخلی کاهش ۱۲ درصدی را تجربه کرد و واردات نیز به تبع آن ۱۹ درصد افزایش یافت و برای اولین بار از دهه ۱۹۷۰ به بیش از ۶ میلیون بشکه در روز رسید. نفت در دوران ریاست‌جمهوری بوش پدر روزهای بحرانی را سپری کرد و در سال ۱۹۹۰ با حمله عراق به کویت هر بشکه نفت وست تگزاس اینترمدییت آمریکا و سایر شاخص‌های نفتی با فوران قیمتی روبه‌رو شدند، اما پس از اشغال عراق در جنگ خلیج به دست آمریکا و متحدانش قیمت نفت فروکش کرد و به زیر ۴۰ دلار در هر بشکه رسید.
افزایش واردات و مصرف در عصر کلینتون
بیل کلینتون ۲۰ ژانویه ۱۹۹۳ به‌عنوان چهل و دومین رئیس‌جمهور به قدرت رسید. در دور نخست ریاست‌جمهوری او، مصرف نفت ۷ درصد دیگر افزایش، تولید داخلی ۱۰ درصد کاهش یافت و واردات ۲۳ درصد افزایش را تجربه کرد و برای نخستین بار در تاریخ آمریکا به بیش از ۷ میلیون بشکه در روز رسید. دوره دوم ریاست‌جمهوری کلینتون نیز از ۲۰ ژانویه ۱۹۹۷ آغاز شد. روند دوره دوم ریاست‌جمهوری او تقریبا مشابه روند دوره نخست او بود. میزان مصرف طی این دوره ۸ درصد بیشتر شد، تولید داخلی ۱۰ درصد کاهش داشت و واردات ۲۱درصد افزایش یافت. میزان مصرف و واردات نفت طی این دوره به بالاترین حد خود رسید و میزان تولید حدود ۴۰ درصد نسبت به اوج تولید در دهه ۷۰ کاهش یافت.
بوش پسر؛ رشد بی‌سابقه قیمت نفت و بحران اقتصادی
جورج دبلیو بوش که به‌عنوان بوش پسر نیز شناخته می‌شود، در ۲۰ ژانویه ۲۰۰۱ به‌عنوان چهل و سومین رئیس‌جمهور آمریکا معرفی شد. در اولین دوره ریاست‌جمهوری او، مصرف برای اولین بار در تاریخ آمریکا به بالای ۲۰ میلیون بشکه در روز رسید و از سوی دیگر، واردات نیز به بیش از ۱۰ میلیون بشکه در روز افزایش یافت، در حالی که تولید داخلی همچنان روندی نزولی داشت. بوش پسر دوره دوم خود را در ۲۰ ژانویه ۲۰۰۵ آغاز کرد و با ورود کشور به رکود و رشد قیمت نفت به بالاترین حد خود، مصرف کاهش پیدا کرد. واردات نیز با رشد قیمت‌ها و کاهش تقاضا به کمتر از ۱۰ میلیون بشکه در روز رسید و کاهش تولید داخلی هم کماکان ادامه یافت، البته با سرعت کمتری نسبت به دوره اول او این اتفاق رخ داد. در همین دوره نخستین قطره‌های نفت تولیدشده حاصل از شکست هیدرولیک یا همان نفت شیل در آمریکا استخراج شد که البته تاثیر چندانی بر دوره زمامداری بوش برجای نگذاشت و تأثیر عمده آن در دوره ریاست‌جمهوری دو رئیس‌جمهور بعدی خود را نشان داد. در طول سال آخر ریاست‌جمهوری بوش پسر، سطح واردات نفت خام به بیش از ۵۰ درصد از مصرف ایالات‌متحده رسید. قیمت نفت در دوران بوش پسر پس از رکود ناشی از حباب تکنولوژی و حوادث ۱۱ سپتامبر به سرعت بالا رفت و با اشغال عراق به دست آمریکا و حضور شرکت‌های نفتی این کشور در عراق روند مثبت خود را طی کرد تا آنکه در سال ۲۰۰۸ به بالاترین قیمت در طول تاریخ خود رسید. قیمت نفت در اواخر سال ۲۰۰۱ حدود ۲۸ دلار بود و در روند صعودی طولانی‌مدت خود تا اواسط سال ۲۰۰۸ به بیش از ۱۵۰ دلار بر بشکه رسید. رکورد نفت ۱۶۵ دلاری در ژوئن و در اوج بحران مالی ۲۰۰۸ به ثبت رسید که بالاترین قیمت تاریخ طلای سیاه محسوب می‌شود. البته در همان سال و با اوج‌گیری بحران مالی و ورشکستگی بزرگ‌ترین بنگاه‌های اقتصادی جهان و حکمرانی رکود بر اقتصاد سراسر دنیا، بوش پسر جمهوری‌خواه دولت را در ابتدای سال ۲۰۰۹ با نفت ۵۱ دلاری به اوباما دموکرات تحویل داد؛ یعنی بیش از ۱۱۰ دلار ارزان‌تر از قیمت آن در میانه سال قبل از آن.
انقلاب نفتی شیل و عصر طلایی باراک اوباما
باراک اوباما در ۲۰ ژانویه ۲۰۰۹ به‌عنوان چهل و چهارمین رئیس‌جمهور کار خود را آغاز کرد. رکود اقتصادی در ابتدای دوره او ادامه داشت، اما تاثیر نفت شیل و شکست هیدرولیک در اولین سال ریاست‌جمهوری اوباما کاملا احساس شد. تغییر روند نزولی طولانی که از سال ۱۹۷۰ آغاز شده بود، کلید خورد و تولید نفت خام در هر چهار سال دوره اول ریاست‌جمهوری اوباما افزایش یافت.
اوباما دومین دوره ریاست‌جمهوری خود را در ۲۱ ژانویه ۲۰۱۳ آغاز کرد. شکوفایی صنعت نفت شیل آمریکا باعث شد که تولید نفت تا سال ۲۰۱۵ تسریع شود. اما پس از آن، تولید بیش از حد باعث شد تا اوپک جنگ قیمتی را آغاز کند که در نهایت قیمت‌ها و تولید را از بین برد. تولید از سال ۲۰۱۵ بار دیگر شروع به کاهش کرد، اما در سال ۲۰۱۶، یعنی آخرین سال دومین دوره ریاست‌جمهوری اوباما، اولین سال دوران او بود که تولید سالانه نفت کاهش یافت. بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۵ تولید نفت در آمریکا معادل ۴/ ۴ میلیون بشکه در روز افزایش یافت و این سریع‌ترین افزایش تولید نفت در تاریخ ایالات‌متحده بود و همچنین بیشترین افزایش تولید نفت در طول یک دوره ریاست‌جمهوری را نشان داد. اگر گاز‌های طبیعی نیز در این آمار گنجانده شود، رشد تولید طی هفت سال دولت اوباما ۶ میلیون بشکه در روز است. واردات خالص ایالات‌متحده در بخش محصولات نهایی مانند بنزین در دومین دوره اوباما به صادرات خالص تبدیل شد. دوران اوباما را می‌توان عصر طلایی صنعت نفت آمریکا دانست. طی دوره باراک اوباما با بهبود اقتصادی که رخ داد قیمت نفت از حدود ۵۱ دلار بر بشکه در ژانویه ۲۰۰۹ به بیش از ۱۰۰ دلار بر بشکه در ماه نوامبر ۲۰۱۰ رسید. در آوریل سال ۲۰۱۱ قیمت نفت به بیش از ۱۳۰ دلار بر بشکه رسید که اوج قیمت نفت در دوران باراک اوباما بود. البته قیمت نفت در دوران اوباما تا سپتامبر ۲۰۱۴ هرگز به کمتر از ۱۰۰ دلار بر بشکه نرسید و همزمان با انقلاب شیل و تبدیل آمریکا به صادرکننده خالص نفتی شرکتی همچون اکسون موبیل را در آن سال‌ها به باارزش‌ترین شرکت جهان تبدیل کرد. اما روانه شدن سیل‌آسای نفت به بازار و جنگ‌های نفتی متوالی مسیر بازار را تغییر داد به گونه‌ای که با سقوط قیمت نفت اوباما وقتی قدرت را به دونالد ترامپ تحویل داد، هر بشکه نفت به ۵۷ دلار رسیده بود و پیش از آن زیر ۴۰ دلار بر بشکه را هم تجربه کرده بود.
ترامپ؛ رشد شیل و سقوط بی‌سابقه بازار
دونالد ترامپ در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ به‌عنوان چهل و پنجمین رئیس‌جمهور وارد کاخ سفید شد. تولید نفت در سال پایانی ریاست‌جمهوری اوباما کاهش یافت زیرا متوسط قیمت سالانه نفت وست تگزاس اینترمدییت به ۴۳ دلار و ۳۴ سنت در هر بشکه رسیده بود. اما در سال ۲۰۱۷ به ۷۹/ ۵۰ دلار بر بشکه و پس از آن در سال ۲۰۱۸ به ۲/ ۶۵ دلار بر بشکه رسید. در طول سه سال نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، تولید سالانه نفت ایالات‌متحده ۴/ ۳ میلیون بشکه در روز رشد کرد. واردات خالص مجموع نفت خام و محصولات نهایی نیز در اواخر سال ۲۰۱۹ به صادرات خالص تبدیل شد. اما پس از آن همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ تقاضای نفت را به شکل باور نکردنی از بین برد. اکنون، تولید نفت ایالات‌متحده ۵/ ۱۰ میلیون بشکه در روز است و کاهش قابل توجهی نسبت به ۲/ ۱۲ میلیون بشکه در روز سال ۲۰۱۹ داشته است. طی دوره دونالد ترامپ قیمت نفت در ابتدا با افزایش تولید نفت شیل افزایش یافت و در میانه سال ۲۰۱۸ به بیش از ۷۵ دلار بر بشکه نیز رسید، اما جنگ نفتی روسیه و عربستان در کنار شیوع بیماری کووید-۱۹ سقوط باور نکردنی قیمت را رقم زد و در اوج همه‌گیری حتی به بهایی پایین‌تر از منفی ۳۰ دلار نیز معامله شد که در تاریخ بی‌سابقه است.
عملکرد دوران حکمرانی روسای جمهور آمریکا طی ۵۰ سال گذشته غالبا نشانگر کاهش طولانی و آهسته تولید نفت بود که با شروع انقلاب شکست هیدرولیک برعکس شد. حال باید دید که نتایج انتخابات کنونی آمریکا چه تاثیری بر این صنعت خواهد گذاشت؟
