«دنیای اقتصاد» امکان اجرای طرح بنزینی جدید را بررسی کرد
اضافه برداشت از درآمد‌های بنزینی؟
با وجود توضیحاتی که این عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها داده و از نگاه او این طرح «یکی از راهکارهای متناسب‌سازی یارانه بر اساس تابعی از قیمت بنزین است، بنابراین یارانه دریافتی مردم باید بر اساس ۴۰ لیتر به قیمت ۳ هزار تومان باشد»؛ هنوز جزئیاتی از این طرح و چگونگی اجرای آن اعلام نشده است. اما با توجه به مدت‌زمان کوتاهی که از شروع به کار مجلس یازدهم می‌گذرد، به نظر می‌رسد این طرح فعلا ایده‌ای خام است بدون ابعاد دقیق و کارشناسی. با این حال جذابیت بحث بنزین و قابلیت آن برای سر دادن شعارهای پوپولیستی باعث عجله برخی نمایندگان مجلس در پرداختن به آن و صحبت از طرح‌های جدید شده است.
یک محاسبه ساده نشان می‌دهد طرحی که نماینده مردم تبریز در رابطه با آن به رسانه‌ها گفته، به سالانه حدود ۱۰۸ هزار میلیارد تومان منابع مالی نیاز دارد. در حال حاضر حدود ۷۸ میلیون ایرانی ماهانه یارانه ۴۵ هزار تومانی دریافت می‌کنند که معادل ۴۲ هزار میلیارد تومان در سال است. به این ترتیب طرحی که بیگی از آن خبر داده است به ۶۶ هزار میلیارد تومان منبع مالی تازه نیاز دارد. این عدد در حالی از ارقام اعلام شده از سوی این عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها به دست می‌آید که طبق آنچه بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران پیش از این اعلام کرده بود، درآمد دولت از محل اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین در طول یک سال ۳۱ هزار میلیارد تومان برآورد شده است که تمام آن در قالب یارانه معیشتی به مردم بازگردانده می‌شود. به این ترتیب طرح بنزینی تازه ۳۵ هزار میلیارد تومان منابع تازه نیاز خواهد داشت که محل تامین آن نامشخص است. طرح سهمیه‌بندی بنزین ۲۴ آبان ماه سال گذشته و پس از ماه‌ها بحث و بررسی پیرامون اصلاح قیمت بنزین به منظور جلوگیری از رشد مصرف داخلی و قاچاق این فرآورده استراتژیک، اجرایی شد.
دبیر دوم کمیسیون انرژی مجلس به تازگی در رابطه با اظهارات بنزینی نماینده تبریز گفته است: در هر حال آنچه در زمینه تخصیص یارانه و اینگونه بدعت‌ها مطرح می‌شود باید بر اساس قانون اساسی و با توجه به قانون بودجه باشد و در هر تخصیص جدید و هزینه‌کرد، بودجه عمومی و منابع درآمدی آن باید دیده شود؛ اینکه آیا بودجه کافی برای واریز مبالغ جدید به حساب مردم موجود است یا خیر.
بی‌خبری از طرح تازه
هرچند وجود این طرح بنزینی از سوی سایر نمایندگان مجلس تایید نمی‌شود و جزئیات دقیقی نیز از آن وجود ندارد، با این حال مطرح شدن آن بار دیگر پرونده بنزین و تمام حواشی پیرامون آن را باز می‌کند. مهم‌ترین سوالی که در این میان وجود دارد این است که در حال حاضر یارانه بنزین در کجاها صرف می‌شود و آیا طرحی که نماینده مردم تبریز از آن سخن گفته، قبلا مورد بررسی قرار نگرفته است؟ اصولا طرح چنین موضوعی بعد از تمام بحث‌ها و اتفاقاتی که پیرامون بنزین رخ داد، چه پیامدهایی می‌تواند داشته باشد؟
این سوال‌ها در شرایطی وجود دارند که چند نماینده مجلس در صحبت‌هایی که به تازگی داشته‌اند، به نوعی به آنها پاسخ داده‌اند.
محسن زنگنه، نماینده مردم تربت حیدریه و عضو کمیسیون برنامه و بودجه نیز از وجود طرحی مبنی بر پرداخت یارانه‌ای معادل ۴۰ لیتر بنزین به مردم اظهار بی‌خبری کرد و گفت: تنها طرحی که به تازگی کلیات آن در کمیسیون برنامه و بودجه تصویب شده و هنوز وارد جزئیات آن نشده‌ایم، طرحی با هدف حمایت از دهک‌های پایین جامعه با تامین کالاهای اساسی برای آنان است که هنوز نه دهک‌ها و نه چگونگی کالاها مشخص نشده است.
چرا ۴۰ لیتر؟
به این ترتیب باید دید نماینده مردم تبریز بر اساس کدام طرح از یارانه‌ای معادل بهای ۴۰ لیتر بنزین سه هزار تومانی سخن گفته است و اصولا اساس طرح او برای در نظر گرفتن ۴۰ لیتر بنزین به‌عنوان مبنای پرداخت یارانه نقدی چیست؟ این سوالات در شرایطی وجود دارند که همزمان با شروع زمزمه‌های اصلاح قیمت بنزین، طرح‌هایی برای چگونگی اعطای بنزین یا یارانه آن به مردم مطرح شد. این طرح‌ها با وجود پشتوانه‌های علمی و اقتصادی و با وجود حمایت گروه‌هایی از کارشناسان از آنها، فرصت اجرا پیدا نکردند و در نهایت این سهمیه‌بندی بنزین بود که به‌عنوان راهکار نهایی برای توزیع بنزین و یارانه آن انتخاب شد.
توزیع بنزین کوپنی در کنار سهمیه‌بندی بنزین یکی از راهکارهای برگزیده بود. در این طرح توزیع یارانه بنزین به تک‌تک افراد فارغ از اینکه صاحب خودرو هستند یا خیر، در نظر گرفته شده بود تا از این طریق عدالت در توزیع یارانه بنزین برقرار شود. این طرح بر توزیع ماهانه بنزین به افراد کشور تاکید داشت. در این میان اگر فرد یا خانواده‌ای صاحب خودرو نبود یا به هر علتی سهمیه بنزین خود را مصرف نمی‌کرد، می‌توانست سهمیه بنزین خود را در بازاری متشکل که قیمت بنزین بر اساس عرضه و تقاضا در آن کشف می‌شود، عرضه کند. این طرح با وجود فراگیری و تاکیدی که بر توزیع یارانه برای تک تک افراد داشت، مورد موافقت قرار نگرفت. یکی از مهم‌ترین علت‌های مخالفت با این طرح نبود زیرساخت مناسب و همچنین عدم توانایی همه افراد کشور برای ورود به بازاری که بر اینترنت تکیه دارد، عنوان شد.
بر این اساس کشور بار دیگر به نظام سهمیه‌بندی بنزین بازگشت با این تفاوت که علاوه بر یارانه ۴۵ هزار تومانی ماهانه، به ۱۸ میلیون خانوار (معادل ۶۰ میلیون نفر) شناسایی شده یارانه نقدی ۵۵ تا ۲۵۰ هزار تومانی بنزین نیز پرداخت شود. سهمیه‌بندی بنزین راهکاری نهایی برای ضرورت اصلاح قیمت بنزین در کشور بود زیرا در شرایطی که نرخ ارز دچار نوسان بود، قاچاق بنزین هزار تومانی تبدیل به باری اضافه بر دوش دولت و خزانه شد. در واقع در شرایط دشوار اقتصادی ناشی از تحریم، یارانه سنگینی از سوی دولت برای بنزین هزار تومانی پرداخت می‌شد که افزایش نرخ ارز قاچاق آن را بسیار جذاب کرده بود.
به گزارش «ایسنا» از آبان سال گذشته که در طرح اصلاح قیمت سوخت، تصمیم بر پرداخت نقدی بخشی از مابه‌التفاوت ناشی از افزایش قیمت بنزین گرفته شد، تاکنون (مرداد ۹۹) هشت مرحله واریز انجام شده و نهمین مرحله برای مردادماه نیز پرداخت شده است. مبلغ پرداختی بابت کمک معیشتی تغییری نداشته و به روال قبل برای خانواده‌های یک نفره ۵۵ هزار تومان، دو نفره ۱۰۳ هزار، سه نفره ۱۳۸ هزار، چهار نفره ۱۷۲ هزار و پنج نفره و بیشتر ۲۰۵ هزار تومان است. در طرح کمک معیشتی، قرار بود حدود ۶۰ میلیون نفر در لیست پرداخت قرار بگیرند که در ابتدا با گزینش کمتر از ۱۸ میلیون خانوار از بین یارانه‌بگیران آغاز و در ادامه با اعلام درخواست متقاضیان و بررسی‌های صورت گرفته بر تعداد آنها افزوده شد. در طرح کمک معیشتی ماهانه حدود ۲۵۰۰ میلیارد تومان هزینه می‌شود که در سال به حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
یارانه معیشتی (ناشی از مابه‌التفاوت اصلاح قیمت بنزین) در کنار یارانه نقدی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی به ازای هر نفر پرداخت می‌شود که جمعیتی حدود ۷۸ میلیون نفر با هزینه سالانه ۴۲ هزار میلیارد تومانی را در بر می‌گیرد. دولت در حال حاضر در سال بالغ بر ۷۲ هزار میلیارد تومان یارانه به‌صورت نقد پرداخت می‌کند. این میزان یارانه نقدی در حالی سالانه در کنار یارانه‌های غیرنقدی دیگر پرداخت می‌شود که چنانچه یارانه‌بگیران فعلی را در نظر بگیریم، مبلغ یارانه پرداختی به آنان از سالانه ۴۲ هزار میلیارد تومان به ۱۰۸ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا می‌کند.
در همین راستا دبیر دوم کمیسیون انرژی مجلس در رابطه با طرحی که نماینده مجلس از آن خبر داده، به «ایلنا» گفته است: در هر تخصیص جدید و هزینه‌کرد، باید بودجه عمومی و منابع درآمدی دیده شود. اینکه آیا بودجه کافی برای واریز مبالغ جدید به حساب مردم موجود است یا خیر. موسی احمدی درباره «امکان تخصیص یارانه بنزین به هر ایرانی» اظهار کرد: قطعا هر اقدامی نیاز به پشتوانه کارشناسی و بررسی نکات مثبت و منفی دارد و تمامی موضوعات اجرای هر طرحی باید با توجه به تبعات و جزئیات دیده شود. وی افزود: هر طرحی مبنی بر تخصیص یارانه جدید باید بنا به اجماع نظر نمایندگان و بررسی کارشناسی باشد. دبیر دوم کمیسیون انرژی مجلس تاکید کرد: در هر حال آنچه در زمینه تخصیص یارانه و اینگونه بدعت‌ها مطرح می‌شود باید بر اساس قانون اساسی و با توجه به قانون بودجه باشد.
