تغییر جهانی انرژی، فرصت‌ها و خطراتی برای کشورهای در حال توسعه
رونق مواد معدنی بحرانی صنعت
با تشدید شرایط اضطراری آب‌وهوایی، تقاضا برای مواد معدنی که برای فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر مانند پنل‌های خورشیدی، توربین‌های بادی و وسایل نقلیه الکتریکی (EVs) حیاتی هستند، افزایش می‌یابد.
پیش‌بینی‌های تجارت و توسعه سازمان ملل (UNCTAD) براساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که برای مثال، تا سال ۲۰۵۰ تقاضای لیتیوم می‌تواند بیش از ۱۵۰۰درصد افزایش یابد؛ با افزایش مشابه برای نیکل، کبالت و مس. گزارش تهیه‌شده از سوی کمیسیون معدن خانه صمت ایران عنوان می‌کند، تقاضای پررونق، فرصت‌ها و چالش‌های قابل‌توجهی را برای کشورهای در حال توسعه غنی از مواد معدنی حیاتی انتقال انرژی، به‌ویژه کشورهایی که با وابستگی به کالا دست‌وپنجه نرم می‌کنند، ایجاد می‌کند؛ زمانی که ۶۰درصد یا بیشتر درآمد صادرات کالای یک کشور از مواد خام حاصل می‌شود. چنین وابستگی‌ای مانع توسعه اقتصادی می‌شود و نابرابری‌ها و آسیب‌پذیری‌ها را در سراسر جنوب صحرای آفریقا، آمریکای جنوبی، اقیانوس آرام و خاورمیانه تداوم می‌بخشد.
در حال حاضر ۹۵کشور در حال توسعه، تقریبا نیمی از اعضای سازمان ملل را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. در مجموع ۲۹کشور از ۳۲کشوری که در سال ۲۰۲۱ به‌عنوان کشورهای دارای توسعه انسانی پایین طبقه‌بندی شده بودند، به کالا وابسته بودند. ربکا گرینسپن، دبیر کل تجارت و توسعه سازمان ملل، می‌گوید «کالاها و وابستگی به کالا موضوعاتی هستند که در قلب گذشته و به‌ویژه آینده تجارت و توسعه قرار دارند.»
۲۲۵ میلیارد دلار کسری سرمایه‌گذاری در پروژه‌های معدنی حیاتی
سرمایه‌گذاری‌های جهانی در مواد معدنی انتقال انرژی حیاتی با افزایش تقاضا همگام نیست.
سطوح فعلی تولید برای برآوردن نیازهای موردنیاز به‌منظور محدود کردن گرمایش جهانی به ۱.۵°C، مطابق با توافق‌نامه پاریس، ناکافی است. تجارت و توسعه سازمان ملل متحد ۱۱۰پروژه معدنی جدید را در سراسر جهان شناسایی کرده که ارزش آنها ۳۹میلیارد دلار است و ۲۲میلیارد در ۶۰پروژه در کشورهای در حال توسعه سرمایه‌گذاری شده است.
با این حال، برای دستیابی به اهداف انتشار خالص صفر در سال ۲۰۳۰، صنعت ممکن است به حدود ۸۰معدن مس جدید، ۷۰معدن جدید لیتیوم و نیکل و ۳۰معدن کبالت جدید نیاز داشته باشد.
سرمایه‌گذاری موردنیاز بین سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۳۰ از ۳۶۰میلیارد تا ۴۵۰میلیارد دلار متغیر است که به‌طور بالقوه شکافی بین ۱۸۰میلیارد تا ۲۷۰میلیارد دلار ایجاد می‌کند. بیشترین کمبود در مس و نیکل است که به ترتیب ۳۶ و ۱۶درصد از کل شکاف را تشکیل می‌دهند.
کشورهای در حال توسعه و خلق ارزش محلی
پروژه‌های جدید استخراج معادن معدنی حیاتی موردنیاز فرصت‌هایی را برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه، به‌ویژه در آفریقا فراهم می‌کند. این قاره دارای بیش از یک‌پنجم ذخایر جهان برای ده‌ها فلز ضروری برای انتقال انرژی است؛ از جمله ۱۹درصد از ذخایر موردنیاز برای وسایل نقلیه الکتریکی. اما برای سرمایه‌گذاری کامل از ثروت معدنی خود، کشورهای در حال توسعه باید از تامین مواد معدنی خام فراتر رفته و زنجیره‌های ارزش را ارتقا دهند. تجزیه و تحلیل تجارت و توسعه سازمان ملل از زنجیره تامین خودروهای برقی نشان می‌دهد که هیچ کشوری از آفریقا یا آمریکای لاتین در حال حاضر بازیگر اصلی در تولید یا تجارت کاتدها یا مواد باتری نیست. با این حال، تجربه جمهوری دموکراتیک کنگو نشان می‌دهد که کشورهای در حال توسعه می‌توانند در افزودن مقداری ارزش به مواد معدنی خود پیشرفت کنند. با پالایش و فرآوری کبالت به صورت محلی، این کشور قیمت واحد این ماده معدنی را از ۵.۸دلار در هر کیلوگرم در هنگام استخراج به ۱۶.۲دلار در هر کیلوگرم پس از فرآوری افزایش داد. با این حرکت اولیه به سمت زنجیره ارزش، صادرات کبالت فرآوری‌شده کشور آفریقا در سال ۲۰۲۲ به ۶میلیارد دلار رسید، در حالی که صادرات کبالت فرآوری‌نشده تنها به ۱۶۷میلیون رسید.
حمایت جهانی کلید اجتناب از مشکلات گذشته وابستگی به کالا است
کشورهای در حال توسعه غنی از مواد معدنی حیاتی در حال گذار انرژی، برای تقویت بخش‌های صنعتی، تنوع بخشیدن به اقتصاد خود و بازتعریف نقش خود در اقتصاد جهانی، باید از دام‌های وابستگی به کالا در گذشته اجتناب کنند؛ در غیر‌این‌صورت، افزایش فعلی تقاضا برای این مواد معدنی می‌تواند وابستگی‌های کالایی را بیشتر تقویت و آسیب‌پذیری‌های اقتصادی را بدتر کند، در حالی که منافع آن برای جوامع محلی و مشاغل دور از دسترس است. تجارت و توسعه سازمان ملل متحد از قراردادهای معدنی پایدارتر و شفاف‌تر و مجوزهای اکتشاف برای تقویت صنایع داخلی و توانمندسازی شرکت‌های محلی در کشورهای در حال توسعه برای مشارکت بهتر در زنجیره ارزش اجزای انرژی تجدیدپذیر حمایت می‌کند.
این سازمان بر نقش حیاتی حمایت جهانی در حصول اطمینان از دسترسی آنها به سرمایه‌گذاری‌ها و فناوری موردنیاز تاکید می‌کند. برای مثال، سازمان ملل متحد نقشی کلیدی در تنظیم اصولی برای تولید و تجارت عادلانه و پایدار مواد معدنی موردنیاز در جهت انتقال انرژی دارد. تجارت و توسعه سازمان ملل تجزیه و تحلیلی را در مورد جنبه‌های تجارت و توسعه این بخش به پنل مواد معدنی انتقال انرژی حیاتی ارائه می‌دهد که در اجلاس آب و هوای COP۲۸ توسط آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد تاسیس و در ۲۶ آوریل راه‌اندازی شد. اکنون فرصتی برای استفاده از این کالاهای جدید در راستای به‌روزرسانی رژیم تجاری ما، ترویج تنوع ساختاری و تغییر موج وابستگی به کالا یک‌بار برای همیشه وجود دارد.
