فهرست شرکت‌های معدنی جهان بهروزرسانی شد؛ خودنمایی یک بازیگر جدید در بین بزرگان
۵۰ معدن‌کار بزرگ ۲۰۲۲
در این فهرست 50گانه و در بین شرکت‌های برتر این جدول، نام‌‌‌‌‌‌های بزرگی دیده می‌شود. در رتبه‌‌‌‌‌‌های اول تا دهم به ترتیب شرکت‌هایی همچون: بی‌‌‌‌‌‌اچ‌‌‌‌‌‌پی، ریوتینتو، گلنکور، واله، فری‌‌‌‌‌‌پورت مک‌‌‌‌‌‌موران، آنگلو آمریکن، سوثرن‌کوپر، معادن، فورتسکیو متالز و زیجین‌ماینینگ قرار دارند. بی‌‌‌‌‌‌اچ‌‌‌‌‌‌پی به‌عنوان بزرگ‌ترین معدن‌کار جهان طبق این رده‌‌‌‌‌‌بندی ارزش بازاری بالغ بر 154میلیارد دلار دارد که از رشد 8/ 1درصدی نسبت به مدت مشابه سال‌قبل حکایت دارد. در رده بعدی ریوتینتو قرار گرفته که بیش از 126میلیارد دلار ارزش داشته و رشدی حدودا 8/ 7درصدی را نسبت به 2021 تجربه کرده‌است. بعد از این دو معدن‌کار استرالیایی که از ارزش بازاری معادل 280میلیارد دلار برخوردارند، گروه سوئیسی گلنکور قرار دارد که با ارزشی بالغ بر 86میلیارد دلار برخوردار است. گلنکور در حالی با رشد 27درصدی ارزش بازار روبه‌رو شده که در رده چهارم جدول، شرکت برزیلی واله با ارزش بازار 75میلیارد دلاری و رشد حدودا 10درصدی قرار گرفته‌است. پنجمین بازیگر برتر بخش معدن جهان فری‌‌‌‌‌‌پورت‌مک‌‌‌‌‌‌موران است که البته با افت ارزش بازار روبه‌رو شده و به‌رغم بازار 3/ 54میلیارد دلاری، کاهشی 4/ 11درصدی را در ارزش تجربه کرده‌است. وضعیتی که آنگلوآمریکن و سوثرن‌کوپر هم با آن در سال2022 دست‌به‌گریبان بوده‌‌‌‌‌‌اند.
این رتبهبندی که از سوی وب‌سایت بین‌المللی معدن‌کاری تهیه شده نشان می‌دهد در رتبهبندی 2022، 50 بنگاه برتر بخش معدن جهان مجموعا 165میلیارد دلار ارزش بیشتری پیدا کرده و از زیان‌های شدیدی که از ماه مارس 2022 متحمل شده‌بودند، دور شده‌اند. این گزارش نشان می‌دهد بزرگ‌ترین شرکت‌های معدنی جهان در حال‌حاضر 39/ 1تریلیون دلار ارزش دارند که اندکی کمتر از کل ارزش بازار آنها در پایان سال2021 است. این در مقایسه با کاهش 9درصدی میانگین صنعتی داوجونز و کاهش نزدیک به 20درصدی شاخص S&P500 رقمی قابل‌قبول است.
اما در بررسی سال2022 آنچه مشخص است، موفقیت قابل‌توجه هند در صادرات زغال‌سنگ و نیز جهش یکباره شرکت‌های تولیدکننده لیتیوم در فهرست، از مهم‌ترین اتفاقات بخش معدن در سال‌گذشته میلادی بود. در صنعت تولید و فرآوری لیتیوم، جهش 150درصدی متوسط قیمت جهانی لیتیوم در سال2022 و وقوع رکوردهای جدید باعث شد که ارزش مجموع پنج شرکت لیتیومی در 50شرکت برتر به 100میلیارد دلار برسد. این یعنی به‌رغم اینکه گروه پیل‌‌‌‌‌‌بارا نتوانست به فهرست 50شرکت برتر وارد شود اما اوضاع معدن‌کاران در بخش لیتیوم عالی است. بر همین مبنا نیز می‌توان ادعا کرد سال‌جاری نیز تولیدکنندگان لیتیوم در این رتبهبندی رشد خواهند کرد و پیل‌‌‌‌‌‌بارا که اکنون در خارج از فهرست 50 شرکت برتر قرار دارد یا همتایان دیگر این شرکت نظیر گروه IGO یا شرکت آلکم نیز امکان ورود به این فهرست را دارند. با چنین افق گسترده‌‌‌‌‌‌ای برای فعالان استخراج لیتیوم، معدن‌کاری در این بخش چه در استرالیا و چه جاهای دیگر، کسب‌وکار پررونقی است که با تثبیت صنعت لیتیوم جای خود را هرچه بیشتر باز‌می‌کند. با توجه به اینکه قیمت لیتیوم هنوز هم امکان ورود به سطوح بالاتری را دارد و تقاضا همچنان به‌سرعت بالا می‌رود، این بخش از کسب‌وکارهای معدنی در سال‌های آینده به شکل تصاعدی گسترش می‌‌‌‌‌‌یابد. یکی از امیدهای بخش معدن که احتمالا به‌زودی به غولی قدرتمند تبدیل شود، SQM است که به‌عنوان تولیدکننده شماره2 ماده‌خام باتری الکتریکی در جهان، در سال‌گذشته 10پله رشد کرد. این رشد که در نتیجه افزایش حدودا 60درصدی ارزش بازار این شرکت محقق شد، رتبه20 را برای SQM به ارمغان آورد. SQM که گروهی مستقر در سانتیاگوی شیلی است پس از گروه معادن عربستان‌سعودی که به فرآوری فلزات گرانبها و اساسی می‌پردازد، بیشترین سرعت رشد را در سال2022 داشته‌است و از تلاش پادشاهی برای تنوع‌بخشیدن به اقتصاد خود بهره میبرد، دومین عملکرد برتر است. برخی شرکت‌های آمریکایی و کانادایی که در حوزه نفت شیل فعالیت داشتند هم در سال2022 با اوج‌گرفتن قیمت نفت و هم مساله تامین پایدار انرژی از جمله برندگان بازی معدن بودند.
سهم کشورها از 50 بنگاه برتر جهان
چنان‌که در شکل نیز مشخص است، چین دست‌بالا را در برخورداری از بنگاه‌های معدن‌کاری بزرگ جهان دارد. استرالیا بی هیچ شکی برترین معدن‌کاران جهان را در اقتصاد خود پرورش داده‌است و این مهم را می‌توان از 7شرکت این کشور در فهرست 50بنگاه برتر فهمید؛ هفت بنگاهی که به تنهایی بیش از یک‌چهارم کل ارزش این بخش را به خود اختصاص داده‌اند. این کشور با 10 بنگاه بزرگ معدن‌کاری و سهم بیش از 13درصدی از ارزش‌افزوده بنگاه‌های برتر، بازیگر بلامنازع بازار محصولات معدنی و فرآورده‌های وابسته است. کانادا با 9 شرکت و سهمی 5/ 13درصدی، در رده بعدی قرار دارد درحالی‌که ایالات‌متحده آمریکا با همین مقدار ارزش از طریق 6بنگاه دیگر بازیگر برتر این بخش است. هند، انگلستان، روسیه، عربستان‌سعودی در کنار بنگاه‌هایی از سایر کشورها دیگر مدعیان حاضر در لیست بنگاه‌های بزرگ معدن‌کاری جهان هستند.
جالب اینکه سوئیس با تنها یک بنگاه سهمی حدودا 10درصدی از ارزش بخش معدن را ایجاد کرده‌است. گزارش حاضر نشان می‌دهد سهم بنگاه‌های معدن‌کاری کشورهای صاحب سبکی نظیر اندونزی و ایران یا حتی مغولستان در نقشه بنگاه‌های معدنی برتر جهان در 2022 چندان بالا نیست و این روسیه، چین، آمریکا، کانادا، استرالیا، انگلستان، سوئیس و برخی دیگر از کشورها هستند که در این حوزه دست‌بالا را دارند.
از جمله نکات جالب درباره این فهرست، حضور یک شرکت ژاپنی، یک شرکت از فلسطین‌اشغالی و یک شرکت از مکزیک در بین 50 معدن‌کار بزرگ جهان بود. گروه ژاپنی سومیموتو به‌رغم بیش از 5درصد کاهش ارزش، هم‌‌‌‌‌‌اکنون بازاری به ارزش 10میلیارد دلار دارد که برای شرکتی در بازار فلزات اساسی رقمی قابل‌توجه است.
شرکت سوئدی بولیدن هم که بیش از 5/ 10میلیارد دلار ارزش بازار دارد؛ یکی از گروه‌هایی است که از حوزه اروپا در این فهرست قرار گرفته‌است. شاخه آفریقای‌جنوبی گروه آنگلوآمریکن هم که روی فلز پلاتین متمرکز است از معدود گروه‌هایی است که از آفریقا به این فهرست واردشده و با وجود اندکی افت به میزان2/ 5درصد، بیش از 9میلیارد دلار ارزش بازار دارد.
مهم‌ترین حوزه‌های معدن‌کاری
به‌جز فلزات باارزش و گرانبها نظیر طلا، پلاتین و نقره، عمده‌‌‌‌‌‌ترین محور فعالیت معدن‌کاران جهان، حوزه فلزات اساسی نظیر سرب و روی، فولاد و آلومینیوم بوده؛ ضمن اینکه وزن زغال‌سنگ، لیتیوم، مس و سنگ‌آهن نیز در بین فعالیت‌های معدنی سال2022 بالاتر از بقیه بخشها و مواد بوده‌است. البته مس با 7/ 11 و لیتیوم با 7درصد دو عنصر بسیار حساسی بوده‌‌‌‌‌‌اند که در سال2022 به واسطه نقش‌آفرینی در صنعت خودرو و تولید باتری‌‌‌‌‌‌های بردبلند، در تیررس معدن‌کاران بوده و سرمایه‌گذاری‌های بسیاری نیز برای توسعه فعالیت در این بخش صرف شده‌است. نتایج این رده‌‌‌‌‌‌بندی نشان می‌دهد گروه تک (Teck Resources) ونکوور، به لطف قرارگرفتن در کانون شن‌‌‌‌‌‌های نفتی و زغال‌سنگ کانادا، توانست به فهرست بهترین معدن‌کاران سال وارد شود و در کنار شرکت‌های بزرگی نظیر شانکسی (Shaanxi Coal) یا ینژو (Yanzhou Coal) از چین که بیش از 40درصد رشد ارزش داشتند، از جمله گروه‌های موفق معدنی در سال‌گذشته بود.
وضعیت موجودی انبار فلزات اساسی
در پایان سال2022 موجودی انبارهای توزیع‌کنندگان فلزات اساسی نزولی شد. شواهد موجود گویای وقوع این وضعیت برای فلزات مهمی نظیر آلومینیوم، مس، سرب، قلع، روی و نیکل است. مس که فلزی بسیار پرکاربرد به‌ویژه در دوره فعلی است، طبق شواهد موجود در بدترین وضعیت خود از نظیر موجودی انبارها از سال2020 تاکنون است. جالب اینکه در همه این 6 فلز، میانگین موجود انبارها در سال2019 و 2020 بسیار بالاتر بوده ولی در انتهای2022 این موجودی تنها کفاف 5 تا 10روز از مصرف جهان را می‌دهد که چنین وضعیتی طی سالیان اخیر کاملا بی‌سابقه بوده‌است و احتمال افزایش قیمت در ماه‌های آینده را بالا میبرد. بررسی رسانه‌‌‌‌‌‌های تخصصی این حوزه نشان می‌دهد چنین سطحی از ذخایر انبار در 5سال اخیر تجربه نشده‌است.
نکته پایانی
در نهایت اینکه در سال 2022 فلزات لیتیوم و خاک‌‌‌های کمیاب مورد استفاده از تولید باتری و قطعات های‌تک تعیین‌‌‌کننده مسیر بازی معدن‌کاران بودند. رونق بازار خودروهای الکتریکی البته اثرات مدیریتی و حقوقی بر معدن‌کاران و بازیگران زنجیره ارزش باتری گذاشت، به‌طوری‌که گرایش به سمت ادغام عمودی را بین تولیدکنندگان باتری و شرکت‌های فعال در حوزه محصولات شیمیایی رواج داد. به‌طور مثال، شرکت گانفنگ از چین به‌عنوان تولیدکننده و پالایش‌کننده باتری لیتیومی، به دلیل اینکه به‌شدت از طریق خرید و سرمایه‌گذاری مشترک به سمت پایین‌دست زنجیره ارزش باتری لیتیومی حرکت کرده است، یکی از بازیگران فعال در بخش معدن به‌حساب می‌‌‌آید.
نگرانی‌های عمده از ادغام عمودی، ترس از رخدادهایی نظیر آنچه شرکت آلومینیوم آمریکا یا Alcoa با بازار آلومینیوم انجام داد را افزایش می‌دهد.
شرکت‌های انرژی مانند شن‌‌‌هوا که در حوزه تولید برق، راه‌‌‌اندازی بنادر و ساخت راه‌‌‌آهن سهم بزرگی دارند و درآمد هنگفتی از این بخشها به جیب می‌‌‌زنند با ورود به بخش معدن ممکن است در آینده مشکل ایجاد کنند. برخی البته معتقدند چنان‌که شرکت‌های چندبعدی مانند آنگلوآمریکن از طریق ایجاد شرکت‌های تابعه با مالکیت عمده وارد بخش معدن شده و مشکلی ایجاد نکرده‌‌‌اند، احتمال انحصارات بزرگ در برخی از شاخه‌‌‌های معدن‌کاری کم‌است.
همچنین بسیاری از فولادسازان، صاحب معادن سنگ‌آهن و سایر معادن فلزی هستند و اغلب آنها را اداره می‌کنند و از محل درآمد خود، تعداد زیادی شرکت معدنی را راه‌‌‌اندازی کردهاند که خطر انحصار در بخش معدن را جدی می‌‌‌سازند.
بخش قابل‌توجهی از جمله غول‌هایی مانند آرچلور میتال هم چنین سازوکاری دارند. براین مبنا به نظر می‌رسد یکی از مسائلی که در 2023 دامان بخش معدن را خواهد گرفت، انحصارات در بخش معدن‌کاری است. انحصاراتی که می‌‌‌تواند فضای قیمت و وضعیت بازار فلزات و مواد کمیاب را تحت‌تاثیر خود قرار دهد.
اثرات مخرب جنگ اوکراین بر بازار فلزات و صنعت فعالیت‌های معدنی
از جمله بازندگان بزرگ بخش معدن جهان در سال۲۰۲۲ بازیگران روس و شرکت‌های همکار اوراسیا در بخش معدن بودند که در نتیجه وقوع جنگ در این منطقه متحمل ضرر و زیان بسیار شدند. شرکت‌های بزرگ معدن‌کاری روسیه نظیر نورلیسک که در نتیجه جنگ و تحریم ضربات شدیدی را متحمل شدند، با کاهش تولید و فروش و نیز کاهش درآمد روبه‌رو شده و سقوط در لیست را تجربه کردند. این وضعیت در حالی بود که همین بیرون‌گذاشتن بازیگران روس از بازار موجبات بالا‌آمدن برخی دیگر از برندهای معدن‌کار را فراهم کرد. چنان‌که پیشتر نیز اشاره شد در این دوره زمانی نورلیسک با افت ۳۰درصدی ارزش بازار، ۴ پله سقوط کرد و به رده سیزدهمین معدن‌کار بزرگ جهان عقب نشست. این شرکت که مجموعا ارزش بازاری معادل ۳۳میلیارد دلار دارد، در دامنه متنوعی از بخش معدن فعالیت داشته و به تولید و فرآوری و استخراج مشغول است. از آن‌سو گروه پولیوس که ۳۱درصد از ارزش بازار خود را از دست داده، با توجه به کاهش ۷/ ۶میلیارد دلاری ارزش بازار، در پایان سال۲۰۲۲ به رده بیست و نهمین شرکت معدن‌کاری جهان تنزل کرده‌است. پولیوس که ارزش بازاری معادل ۸/ ۱۴میلیارد دلار دارد عموما در معادنی در روسیه به‌کار مشغول است که حاوی فلزات باارزش و گرانبها نظیر طلا است. البته افت تولید و کاهش ارزش بازار در نتیجه جنگ اوکراین تنها محدود به شرکت‌های معدن‌کار روس نبود و شرکای خارجی بخش معدن روسیه از جمله گلنکور از این وضعیت ضربات سختی دیدند.
