دنیای اقتصاد: صنایع ایران با چالش جدی انرژی مواجه شده‌اند که تاثیرات منفی قابل‌توجهی بر تولید و اقتصاد کشور گذاشته‌است. قطعی‌‌‌‌‌های مکرر برق در تابستان۱۴۰۳ منجر به کاهش چشمگیر تولید در بخش‌های مختلف صنعتی شده‌است. در صنعت سیمان، تولید تا ۷۰‌درصد کاهش‌یافته‌است؛ این کاهش تولید و افزایش قیمت، تاثیر منفی بر صنعت ساخت‌وساز گذاشته‌است.

دنیای‌اقتصاد: درحالی‌که اقتصاد ایران دهه‌‌‌‌‌هاست با چالش وابستگی به نفت دست‌وپنجه نرم می‌کند، نگاه‌ها به سمت بخش معدن به‌عنوان ناجی بالقوه اقتصاد کشور چرخیده است، اما آیا توسعه بخش معدن می‌تواند ایران را از دام نفرین منابع رها کند یا صرفا تکرار همان الگوی ناکارآمد در قالبی جدید خواهد بود؟

دنیای‌اقتصاد: آخرین گزارش مرکز آمار از شاخص قیمت تولیدکننده بخش معدن در تیرماه ۱۴۰۳، تصویری پیچیده و چندبعدی از وضعیت این صنعت کلیدی ارائه می‌دهد. این داده‌ها، فراتر از اعداد و ارقام صرف، روایتگر داستانی از چالش‌ها، فرصت‌ها و تحولات عمیق در یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور هستند. شاخص‌کل قیمت تولیدکننده بخش معدن با رسیدن به عدد ۲۱۳۰.۷ در تیرماه، افزایشی ۳.۶‌درصدی را نسبت به ماه قبل نشان می‌دهد.

دنیای‌اقتصاد: صنعت معدن و صنایع معدنی مسوول حدود ۱۰‌درصد از انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌ای جهانی هستند. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در سال‌۲۰۲۱، این بخش سالانه ۳.۶گیگاتن دی‌‌‌‌‌اکسید‌کربن منتشر می‌کند. این آمار نشان‌دهنده ضرورت تغییر رویکرد این صنعت به سمت انرژی‌های سبز است. پیش‌بینی‌‌‌‌‌ها حاکی از آن است که مصرف انرژی در بخش معدن و فلزات تا سال‌۲۰۵۰، ۳۶‌درصد افزایش خواهد یافت.

دنیای اقتصاد: بخش معدن در کانادا یکی از ارکان اساسی اقتصاد این کشور محسوب می‌شود. کانادا با برخورداری از منابع غنی معدنی شامل طلا، نقره، مس و زغال‌سنگ، توانسته است جایگاه خود را به‌عنوان یک تولیدکننده پیشرو در بازارهای جهانی تثبیت کند. معدن‌کاری نه‌تنها به ایجاد اشتغال برای صدها‌هزار شهروند کانادا کمک کرده، بلکه نقشی کلیدی در توسعه مناطق کمتر توسعه‌یافته این کشور ایفا می‌کند. با توجه به پیشرفت‌های فناوری و نوآوری‏‏‏‏‌های مستمر در این حوزه، کانادا در تلاش است تا با رعایت استانداردهای زیست‌محیطی و بهبود روش‌های استخراج، در مسیر توسعه پایدار حرکت کند، بااین‌حال در سال‌های اخیر و پس از رکود ناشی از همه‌گیری کرونا، این صنعت روزهای خوبی را سپری نمی‌کند.

دنیای‌اقتصاد: آخرین آمار‌ها نشان می‌دهد تولید فولادخام جهانی برای ۷۱کشور که به انجمن جهانی فولاد (worldsteel) گزارش می‌دهند، در ژوئیه ۲۰۲۴ به ۱۵۲.۸‌میلیون‌تن رسیده که نسبت به ژوئیه ۲۰۲۳ کاهش ۴.۷‌درصدی داشته‌است.

دنیای‌اقتصاد: جهان امروز در حال تجربه یک انقلاب در حوزه تکنولوژی و همچنین بخش انرژی است. در این بین بخش معدن نیز در حال تطبیق خود با این تحولات جهانی است. اتوماتیک‌شدن تجهیزات و استفاده از ماشین‌آلات برقی، یکی از نمودهای این دگرگونی در بخش معدن است، درحالی‌که شاید ۲۰سال‌پیش صحبت‌کردن از کامیون‌های اتوماتیک که بدون‌استفاده از راهبر و همچنین سوخت‌های فسیلی فعالیت کنند، به رویا شبیه بود، امروزه بسیاری از شرکت‌ها در حال استفاده از این ماشین‌ها هستند؛ تجهیزاتی که به گفته کارشناسان، در کمتر از ۱۰سال ‌به‌سرعت جایگزین ماشین‌آلات سنتی خواهند شد. روندی که در آن، ایمنی کارگران افزایش خواهد یافت، گازهای گلخانه‌ای کمتری منتشر خواهد شد و در نهایت کارآیی در بخش معدن بهبود خواهد یافت.

دنیای اقتصاد: صنعت سنگ با تشکیل کنسرسیوم و رعایت استانداردهای جهانی می‌تواند از ظرفیت‌های خود استفاده و میزان صادرات و ارزآوری این حوزه را افزایش دهد. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» صنعت سنگ می‌تواند یکی از صنایعی باشد که با توسعه صادرات علاوه‌بر ارزآوری برای کشور توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی را نیز به‌همراه داشته‌باشد. اما در سال‌های اخیر تصمیمات غیر‌کارشناسی و وضع عوارض صادراتی در دهه‌۹۰ باعث شد این بازار به رقبا واگذار شود؛ در حالی که مزیت‌های فراوانی در حوزه سنگ وجود دارد که با بهره‌برداری از آنها در کنار ارتقای تکنولوژی و دانش به‌ویژه در بحث برش سنگ می‌توان سهم این حوزه در صادرات را افزایش داد.

دنیای‌اقتصاد: معدن‌کاری یکی از قدیمی‌ترین فعالیت‌های بشری است. قدمت معدن‌کاری به تمدن‌های باستانی برمی‌گردد. در آن زمان، مردم مواد معدنی و فلزات را برای ساخت ابزار و تجارت استخراج می‌کردند. امروزه معدن کاری در حال تجربه یک انقلاب فناوری است. در سال‌های اخیر، تقاضای جهانی مواد معدنی افزایش یافته‌است و همین مساله باعث‌شده تا بخش معدن برای پاسخ به این افزایش تقاضا، به‌دنبال ابزارهایی باشد که کارآیی را در بخش‌های مختلف زنجیره ارزش معدن بهبود بخشد.

دنیای‌اقتصاد: بحران کم‌‌‌‌‌آبی، چالشی جدی برای صنایع معدنی است. جانمایی نادرست صنایع در مناطق کم‌‌‌‌‌آب، هزینه‌های تولید را افزایش داده و قدرت رقابت محصولات ایرانی را در بازارهای جهانی کاهش داده‌است. کارشناسان معتقدند راهکارهایی چون بهینه‌سازی مصرف آب، استفاده از فناوری‌های پیشرفته و بازنگری در سیاست‌های صنعتی می‌تواند به حل این چالش کمک کند. تجربه کشورهایی مانند چین، استرالیا و شیلی نشان می‌دهد که با مدیریت صحیح منابع آبی، می‌توان صنعت معدن پررونقی حتی در شرایط اقلیمی خشک داشت.

دنیای اقتصاد: سیاستگذاران در حوزه معدن در بسیاری از کشورها با یک چالش اساسی روبه‌رو هستند. این سوال همواره پیش‌روی کشورهای دارای منابع معدنی قرار دارد که آیا باید منابع معدنی به‌صورت خام به دیگر کشورها صادر شود یا اینکه بهتر است تا با ایجاد یک زنجیره تولید در داخل کشور، منابع معدنی را به کالاهای پیچیده‌تر تبدیل کرد؟ با توجه به اینکه اندونزی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کشورهای معدنی جهان محسوب می‌شود، بررسی تجارب این کشور در حوزه سیاستگذاری معدنی، می‌تواند حاوی نکات حائزاهمیت برای سیاستگذاران در سایر کشورها باشد. اندونزی بزرگ‌ترین تولیدکننده نیکل در جهان است و مقادیر قابل‌توجهی مس، کبالت، قلع و طلا تولید می‌کند. در سال‌۲۰۲۳، در حدود ۱۲‌درصد از تولید ناخالص داخلی اندونزی مربوط به بخش معدن بوده‌است.

مواد معدنی حیاتی که برای طیف وسیعی از فناوری‌های انرژی پاک ضروری هستند، در سال‌های اخیر به‌دلیل افزایش تقاضا، نوسانات قیمت‌ها، تنگناهای زنجیره تامین و نگرانی‌های ژئوپلیتیک در دستور کار سیاستگذاری قرارگرفته‌‌‌‌‌اند. ماهیت پویای این بازار نیازمند شفافیت بیشتر و اطلاعات قابل‌اعتماد برای تسهیل تصمیم‌گیری آگاهانه است. انتقال از سوخت‌های فسیلی به منابع انرژی پاک به مواد معدنی ضروری و حیاتی در راستای انتقال انرژی بستگی دارد. مواد معدنی -مانند مس، لیتیوم، نیکل، کبالت- اجزای ضروری در بسیاری از فناوری‌های انرژی پاک امروزی‌‌‌‌‌اند که به‌سرعت در حال رشد و استفاده در توربین‌‌‌‌‌های بادی، پنل‌‌‌‌‌های خورشیدی و وسایل نقلیه الکتریکی هستند.

بخش معدن و صنایع معدنی یکی از ارکان اصلی وزارت صنعت، معدن و تجارت هستند که در سال‌های گذشته بیشتر در اولویت دوم وزرای صمت قرار گرفته‌است. امروز این بخش برای نقش‌آفرینی بیشتر در اقتصاد و ارزآوری نیازمند توجه بیشتر از سوی وزیر صمت و این وزارتخانه است. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» وزارت صنعت، معدن و تجارت اصلی‌ترین وزارتخانه برای بخش معدن و صنایع معدنی است. از سوی دیگر این بخش با چالش‌هایی مواجه است که باید با تعامل با دیگر وزارتخانه‌ها حل شود. به‌عنوان مثال در چند سال‌اخیر کمبود برق و گاز و عدم‌توسعه نیروگاه‌ها از سوی وزارت نیرو و عدم توسعه میادین گازی از سوی وزارت نفت، باعث شد تا صنعت مهمی همچون صنعت فولاد نتواند از ظرفیت‌های موجود بهره‌برداری کند.

دنیای اقتصاد: واردات معدن و صنایع معدنی طی دو ماهه‌اول۱۴۰۳، ۹۱۲‌میلیون دلار و به وزن ۵۷۶‌هزار ‌تن بوده‌است. واردات معدنی در این بازه زمانی به نسبت مدت مشابه سال‌گذشته، ۱۹‌درصد از نظر ارزشی افزایش و ۱۴‌درصد به لحاظ وزنی کاهش داشته‌است. در دو ماهه‌اول۱۴۰۳ واردات معدنی، به لحاظ ارزش ۱۴۶‌میلیون دلار افزایش و به لحاظ وزن ۹۶‌هزار‌تن کاهش داشته‌است.

دنیای‌اقتصاد: جهان، هدف کنار گذاشتن انرژی‌های کربن محور را دنبال می‌کند؛ همین مساله باعث‌شده تا تقاضا برای مواد معدنی خام که پیش‌نیاز تولید پنل‌های خورشیدی و وسایل نقلیه الکتریکی محسوب می‌شوند، افزایش یابد، در نتیجه انتظار می‌رود تقاضای بالاتر برای مواد معدنی، باعث گسترش استخراج و تولید این محصولات شود. به‌عنوان نمونه، مجمع‌جهانی اقتصاد پیش‌بینی می‌کند تولید مواد معدنی از جمله گرافیت، کبالت و لیتیوم تا سال‌۲۰۵۰ نزدیک به ۵۰۰‌درصد افزایش یابد تا تقاضای روبه‌رشد برای فناوری‌های انرژی پاک برآورده شود. قاره آفریقا حدود ۳۰‌درصد منابع معدنی جهان را در اختیار دارد؛ به همین‌دلیل این قاره در سال‌های آینده، مرکز انرژی جهان خواهد بود.