شورای‌شهر تهران تجربه ۵ کشور در «مقابله با تخریب باغات» را اجرایی میکند
کمپین «حفاظت سبز» در پایتخت
بهشاد بهرامی، رفیعه هراتی: کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران در واکنش به دغدغه هفته گذشته مقام معظم رهبری در خصوص «تبعات ادامه تخریب کوه‌ها، ارتفاعات و عرصه‌های سبز»، تصمیم گرفته تجربه دولتهای محلی ۵ کشور در «مراقبت از ذخایر زیست‌محیطی شهر» را در تهران اجرایی کند و برای این منظور، دیروز کمپین مردمی «حفاظت سبز» در پایتخت توسط دو عضو شورا تشکیل شد. این کمپین قصد دارد «تثبیت کاربری‌های سبز و باغی» در شهر تهران را به یک مطالبه عمومی تبدیل کند تا امکان ساخت‌وساز‌های جدید توسط اشخاص و نهادهای مختلف روی باقی‌مانده عرصه‌های حیاتی پایتخت سلب شود.
واگذاری مسوولیت نگهداری از فضای سبز به شهروندان، سبک خاصی از مدیریت شهری است که تاکنون در لندن به عنوان سبزترین شهر اروپا و همچنین بخارست و شهرهایی از مالزی و امارات طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۱ به اجرا درآمده و نتیجه آن به شکل افزایش سرانه فضای سبز در شهرها، بروز کرده است. اکونومیست اخیرا با تشریح این مدل، تغییر نگاه مالکانه به فضای‌سبز شهرها را دستاورد دولتهای محلی عنوان کرده و در گزارشی نوشته است: انتقال مسوولیت نگهداری از باغات و پارک‌های شهری به شهروندان باعث مشارکت حداکثری آنها در حفاظت از این زمین‌ها میشود. اجرای این مدل، از روز گذشته در تهران با تشکیل کمپین مردمی «حفاظت سبز»، در دستور کار شورای شهر به عنوان نهاد ناظر بر عملکرد شهرداری قرار گرفت. تاکید چندباره مقام معظم رهبری بر مقابله با پدیده «کوه خواری» و حفاظت از «فضای سبز» از روز گذشته به شکل‌گیری کمپین «حفاظت از باغات شهر» در پایتخت منجر شد. اخیرا مقام معظم رهبری در دیدار با مسوولان محیط زیست با ابراز تاسف از تخریب باغات، جنگل‌ها و هجوم متجاوزان به ارتفاعات برای ساختوساز دستور برخورد مقامات قضایی با این‌گونه اقدامات بدون هیچ‌گونه اغماضی را صادر کردند. مقام معظم رهبری اگرچه حفظ محیط زیست را یک وظیفه حاکمیتی خواندند اما نقش‌آفرینی شهروندان برای این امر را نیز مهم ارزیابی کردند. پس از این بیانات تعدادی از اعضای شورای شهر تهران به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های مدیریت شهری در اقدامی عملیاتی کمپینی برای حضور داوطلبانه مردم در مقابله با متجاوزان محیط‌زیست تشکیل دادند. البته همزمان با جدی شدن مساله حفاظت از محیط زیست در ایران هفته‌نامه اقتصادی اکونومیست نیز در تحقیقی به بررسی تلاش شهرهای مختلف جهان برای سبزتر شدن پرداخت. در این مطالعه عنوان شده است: در میان شهرهای جهان که با کمبود فضاهای سبز مواجه هستند بسیاری از شهروندان فقدان فضای سبز را مهم‌ترین مشکل شهر دانسته‌اند این در حالی است که مطابق تحقیقات یک موسسه معتبر هماهنگ‌کننده ملی پارک‌های شهری در کشور شیلی فضاهای سبز علاوه بر نقش ابتدایی خود در کاهش آلودگی هوا می‌توانند در بهبود کیفیت زندگی خانوار‌ها به ویژه خانواده‌های با سطح درآمد پایین موثر عمل کنند.
در تحلیلی که هفته‌نامه اقتصادی اکونومیست در خصوص الگوهای تجربه شده در کشورهای مختلف برای افزایش فضای سبز شهری ارائه کرده مزایای گسترش فضای سبز را نیز برشمرده است؛ کاهش جنایت، افزایش ارزش املاک، افزایش همگرایی اجتماعی و دادن حس افتخار و تعلق خاطر به شهروندان مهم‌ترین مزایای گسترش فضای سبز ذکر شده است.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، سرانه فضای سبز شهری براساس شاخص تعیین شده از سوی محیط‌زیست سازمان ملل متحد ۲۰ تا ۲۵ مترمربع به ازای هر نفر محاسبه شده این در حالی است که سرانه فضای سبز در تهران مطابق آمار اعلام شده از سوی شهرداری تهران در حال حاضر حداکثر به ۱۵ مترمربع به ازای هر نفر رسیده است. این شاخص طبق محاسبات سازمان بهداشت جهانی متفاوت است. هفته‌نامه اکونومیست در تحلیلی که با عنوان «تلاش شهرهای جهان برای سبزتر شدن» منتشر کرده به شاخص سازمان بهداشت جهانی اشاره کرده و آورده است: سازمان بهداشت جهانی معتقد است به ازای هر شهروند باید ۹ متر مربع فضای سبز وجود داشته باشد اما این شاخص در بسیاری از کشورهایی که از کمبود فضای سبز رنج می‌برند همچون شیلی پایین‌تر برآورده شده است.
در این تحقیق دو الگوی توسعه و گسترش فضای سبز با تکیه بر فعالیت شهرداریها و شهروندان معرفی شده است. دبی و لندن (به‌عنوان سبزترین شهر اروپایی) از جمله شهرهایی هستند که شهرداریها بدون تحمیل کوچکترین هزینه‌ای به شهروندان به گسترش فضای سبز پرداخته‌اند. مطابق تحقیق هفته‌نامه اکونومیست شهر دبی در انجام پروژه‌های فضای سبز فعال بوده و شهرداری این شهر قصد دارد تحت برنامه «دبی ۲۰۲۰» از طریق پروژه‌های محوطه‌سازی و گلکاری فضای سبز را افزایش دهد. طی هفت سال باقی مانده به سال ۲۰۲۰ فضای سبز در دبی دو برابر میزانی که طی ۱۵ سال گذشته توسعه‌یافته است، رشد خواهد کرد. در برنامه دبی ۲۰۲۰، شهرداری دبی ایجاد ۱۲ هزار و ۲۰۰ هکتار فضای سبز از طریق محوطه‌سازی و گلکاری پیش‌بینی کرده است. شهرداری دبی در سال ۲۰۱۳ از طریق محوطه‌سازی و گلکاری ۶ هزار و۳۸۱ هکتار فضای سبز ایجاد کرده است. این در حالی است که در سال ۱۹۹۹، ۱۷۳۳ هکتار فضای سبز در این شهر وجود داشت. طی ۳۰ سال گذشته، تعداد پروژه‌های محوطه‌سازی که سالانه تکمیل شده‌اند حدود ۶۰۰ درصد افزایش یافته است. هفته نامه اکونومیست آورده است: از دیگر کشورهای آسیایی فعال در زمینه ایجاد فضای سبز مالزی است. ۳۰ شهرداری این کشور در پروژه برنامه توسعه شهر سبز وزارت مسکن که برای سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ برنامه‌ریزی شده است شرکت میکنند. هدف از این برنامه توسعه فضای سبز برای بهبود کیفیت زندگی در سراسر این کشور است. دولت مالزی قصد دارد از طریق این برنامه به شهرداریها کمک کند به سهم تعیین شده برای فضای سبز که ۳۰ درصد است برسند. درحال حاضر متوسط فضای سبز در سراسر این کشور حدود ۵/ ۱۱ درصد از کل فضاها است که حدود ۱۸ درصد کمتر از هدف تعیین شده است. شهر لندن نیز از جمله شهرهایی است که هزینه نگهداری فضاهای سبز این شهر توسط شهرداری، مراکز خیریه، حمایت‌های مالی، کمک هزینه و درآمدهای تجاری تامین میشود. شهرداری لندن با تعدادی از شرکای خود برای نگهداری از این فضاهای سبز همکاری میکند. به این ترتیب نزدیک به ۴۰ درصد از فضای باز این شهر به فضای سبز عمومی اختصاص پیدا کرده در حالی که این فضای سبز هزینه اندکی را به جامعه تحمیل میکند.
جدا از کشورهایی که در آنها برای گسترش فضای سبز شهرها، شهرداریها به صورت مستقیم وارد عمل می شوند کشورهایی هستند که کمپین‌های مردم نهاد در آنها در گسترش فضای سبز پیشتاز هستند.
به عنوان مثال شهر بخارست در کشور رومانی و همچنین کشور شیلی تلاش‌هایی با همکاری شهروندان برای توسعه فضای سبز انجام شده است. شکل‌گیری کمپین‌های مردم نهاد توسط شورای شهر در شهر بخارست نمونه موفق تلاش مردمی برای سبزتر کردن شهر است. به گزارش هفته نامه اقتصادی اکونومیست کمپین «سبز کردن پایتخت» که در سال ۲۰۰۹ توسط شورای شهر بخارست بنیان‌گذاری شد طی دو سال باعث شد حدود ۴ هزار اصله درخت و نهال توسط اعضای شورای شهر و داوطلبان مردمی کاشته شود که نهایتا منجر به افزایش سرانه فضای سبز به ۲۱/ ۲۳ مترمربع در سال ۲۰۱۱، ایجاد حفاظی در برابر آلودگی هوا و صوتی و ارتقای کیفیت زندگی شهری شد. هفته نامه اکونومیست در بخش دیگری از این تحقیق سرانه فضای سبز در کشور شیلی را نیز معادل ۴/ ۴ مترمربع برای هر نفر محاسبه کرده است. در این گزارش آمده است: در سال ۲۰۱۰، وزارت مسکن و شهرسازی شیلی یک نظرسنجی در مورد کیفیت زندگی شهری انجام داده و شهروندان این کشور در پاسخ به سوالات مربوط به مشکلات محله زندگی خود فقدان فضای سبز را یکی از اصلی‌ترین مشکلات عنوان کردند. برای درک بهتر این مشکل، می پارکو (یک سازمان غیردولتی که مسوول بهبود شرایط زندگی خانواده‌های فقیر از طریق افزایش دسترسی آنها به فضای سبز است) یک پروژه عکاسی مردمی را آغاز کرد. در این پروژه به مردم یک دستگاه دوربین عکاسی به همراه یک دفتر یادداشت داده میشود و از آنها خواسته میشود احساساتشان را درباره محله خود شرح دهند. مردم چنین اظهاراتی را بیان کردند: «احساس می‌کنم که بخشی از جامعه نیستم» یا «از اینکه در این مکان زندگی می‌کنم احساس شرمندگی می‌کنم».
در ادامه این تحقیق آمده است: به همین دلیل سازمان می پارکو به جای آنکه در برنامه‌ریزی ساخت فضای سبز از رویکرد بالا به پایین استفاده کند، بر مشارکت خانواده‌ها و جوامع در مراحل اولیه پروژه جدید تمرکز میکند. مطابق اهداف این سازمان جامعه باید بازیگر اصلی در طراحی، ساختوساز و نگهداری پروژه باشد.
آغاز به کار کمپین فضای سبز
در تهران نیز از روز گذشته کمپین «حفاظت سبز» توسط دوعضو شورای شهر تهران تشکیل شد. در این باره محمدحقانی رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران در حمایت از فرمایشات مقام معظم رهبری گفت: بارها و بارها بحث حفاظت و صیانت از باغات و فضای سبز در صحن علنی مطرح شده است اما در مدت گذشته نهایتا توانستیم در یکی دو مورد برای جلوگیری از تخریب باغات توفیقاتی پیدا کنیم اما آن نتیجه لازم و کافی را به دست نیاوردیم.
او با اشاره به علت عدم موفقیت در حفاظت از باغات شهر اظهار کرد: بخشی از آن به خودسری در اجرای قوانین و مقررات بازمی‌گردد چراکه در این زمینه قانون و مصوبات به اندازه کافی وجود دارد، اما آنچه مهم است اجرای درست قوانین است که به علت عدم توجه به آنها محیط زیست شهر تهران از دست رفته است. این عضو شورای شهر با بیان اینکه بعد از بیانات رهبری فکر می‌کنم تشکل‌های مردمی و دلسوزان محیط زیست و طبیعت جان تازه‌ای گرفته‌اند، تصریح کرد: از این رو کمیسیون محیط زیست و سلامت شورای شهر اقدام به تشکیل کمپینی در این حوزه کرده است و از همه علاقه‌مندان درخواست میشود به این کمپین بپیوندند. حقانی ادامه داد: مقام معظم رهبری در صحبت‌های خود به نکته‌ای در قانون اساسی اشاره کردند و آن اینکه محیط زیست و حفاظت از آن وظیفه آحاد مردم است و مردم باید نسبت به عملکرد مجریان، مدیران، کارگزاران دولت و قوه مقننه قضاوت کنند.
او تاکید کرد: دیگر نامه، بخشنامه، همایش و نمایش کافی است باید بیل را برداشت و کاری کرد. رهنمود دادن فقط مختص مقام معظم رهبری است و ما در مدیریت شهری و دولتی باید به آنها عمل کنیم.
او گفت: در شهر تهران دیگر از محیط زیست چیزی باقی نمانده است. این شهر به قدری بارگذاری شده است و به قدری ساختوساز انجام شده است و دولت‌ها در سال‌های گذشته در ارائه برنامه‌های عدم تمرکز بی‌عرضگی نشان داده‌اند که الان این شهر بیش از ظرفیت طبیعی جمعیت دارد.
حقانی اضافه کرد: من فکر می‌کنم رهبری اعلام کردند که الزاما مردم باید خود بایستند و قضاوت کنند، ما این کمپین را بر همین اساس اعلام کردیم و از همه مردم که دل در گرو این شهر دارند دعوت می‌کنیم به این کمپین بپیوندند تا در مواردی که لازم است این کمپین از این پس راسا اقدام میکند.
همچنین رحمت‌الله حافظی رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران با حمایت از بیانات مقام معظم رهبری عنوان کرد: اعتقاد دارم مقام معظم رهبری عیدی خوبی را به مردم پایتخت دادند. او اظهار کرد: فرمایشات ایشان تاکید دوباره‌ای برای حفظ باغات و فضای سبز شهر بود. ایشان در صحبت‌های خود صراحتا از مناطقی از شهر همچون شرق تهران نام بردند که مورد دست‌اندازی متجاوزان قرار گرفته است. امیدواریم مسوولان با ورود به حوزه‌های مورد تاکید مقام معظم رهبری اثبات کنند چه کسانی سربازان واقعی آقا هستند.
او با بیان اینکه حق نداریم محیط زیستی را که متعلق به تمامی آحاد مردم است تخریب کنیم، تصریح کرد: همان‌طور که مقام معظم رهبری اشاره کردند آسیب‌های وارد شده به طبیعت ناشی از عدم احساس مسوولیت مسوولان است که آثار تخریبی آن در بلندمدت دامن‌گیر جامعه خواهد شد.
رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورا ادامه داد: مقام معظم رهبری به معضل آلودگی هوا، خاک و آب اشاره داشتند و عنوان کردند که مشکل آلودگی خاک حتی بیش از آلودگی هوا خطرناک است. همچنین به تخریب جنگل‌ها اشاره کردند و از آنها به عنوان نگهبانان خاک نام بردند که توقع بوده در نظام اسلامی تخریب آنها متوقف شود.
به گفته حافظی، مقام معظم رهبری در بیانات خود به دستکاری بوستان عظیمی توسط برخی افراد و تبدیل آن به یک ثروت شخصی سخن گفتند که به نظر می‌رسد بوستان ولایت مورد اشاره ایشان بوده است.
این عضو شورای شهر به برخی راهکارهای مقام معظم رهبری برای مقابله با وضعیت موجود اشاره و تاکید کرد: همکاری همه دستگاه‌ها، تهیه پیوست زیست محیطی، جرم‌نگاری تخریب محیط زیست، بازنگری قوانین، فرهنگ‌سازی و حفظ حریم شهر از جمله این راهکارها بود. او عنوان کرد: امیدواریم مسوولان با این رهنمودها متنبه شوند، چون فرمایشات آقا اتمام حجتی با تمامی مسوولان بود.
او با اشاره به برخی تکالیفی که شورای شهر تهران می‌تواند با تکیه بر آن خطاهای گذشته خود را جبران کند، گفت: باید خطاهای گذشته را اصلاح کنیم. به عنوان مثال اگرچه برخی آقایان تصور میکنند که مصوبه برج باغ یکی از افتخارات گذشته مدیریت شهری برای حفاظت از باغات بود اما باید اکنون بپذیریم که این مصوبه غلط بوده که اگر این‌طور نیست پس چرا حاصل اجرای این قانون و مصوبات منجر به وضعیت کنونی باغات شهر شده است؟
به گفته حافظی باید اشتباهات گذشته را با اصلاح قوانین جبران کرد.
ارسال نظر