معماری ایرانی – اسلامی تعطیل است؟

گروه مسکن -‌هاجر شادمانی: چالش‌های موضوعی که ظرف سال‌های اخیر با عنوان ضرورت احیای معماری ایرانی- اسلامی مورد تاکید بالاترین مقامات و مسوولان کشور قرار گرفته است، در میزگردی با حضور استادان برجسته معماری مورد بحث و بررسی قرار گرفت. به گزارش «دنیای اقتصاد»، در این نشست که در سازمان نظام مهندسی کشور برگزار شد، صاحبنظران معماری ضمن تاکید بر وضعیت نابه سامان معماری ایرانی - اسلامی، از نبود حمایت و سرمایه گذاری به منظور شناخت و ترویج معماری ایرانی و اسلامی انتقاد کردند.

معماری ایرانی- اسلامی متولی ندارد

غلامحسین معماریان، استاد دانشگاه با بیان اینکه نتوانسته‌ایم طی ۳۰ سال اخیر، معماری درخور فرهنگ ایرانی و اسلامی را در ساخت و سازهای خود ارائه دهیم، گفت: در حال حاضر نگاه کلی حاکم بر جامعه معماری ایران، نگاه غرب به شرق است و ما تنها منتظریم تا اندیشه‌های دیگران را اقتباس و مطرح کنیم.

وی با اشاره به سابقه ۱۴۰۰ ساله معماری ایرانی و اسلامی در کشور افزود: متاسفانه تداوم این راه در ایران نه تنها متولی مشخصی ندارد، بلکه هیچ ارگانی هم در این زمینه تلاشی به عمل نمی‌آورد.

تقلید از غربی‌ها

معماریان ادامه داد: در حال حاضر میراث فرهنگی کشور تنها وظیفه حفظ و احیای بناهای تاریخی را دارد و وزارت راه و شهرسازی هم به‌رغم تمام تاکیدهایی که در این زمینه وجود دارد به اندازه قیمت یک آپارتمان ۵۰ متری، برای شناخت معماری ایرانی - اسلامی حاضر به صرف هزینه نیست، بنابراین چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم که بتوان از این شعارها نتیجه گرفت؟

وی خاطرنشان کرد: در بحث معماری ایرانی - اسلامی واقعیتی که وجود دارد آن است که این موضوع نه متولی دارد، نه حامی و نه سرمایه گذار و نه دولت حاضر به هزینه کردن در این زمینه است.

حرکات نمایشی برخی دستگاه‌ها

این استاد دانشگاه، با انتقاد از اینکه وزارت راه و شهرسازی ظرف سال‌های اخیر تنها به شعار معماری ایرانی - اسلامی اکتفا کرده است، تصریح کرد: در حال حاضر ارگان‌هایی روی بحث معماری ایرانی- اسلامی کار می‌کنند که هیچ ارتباطی به این موضوع ندارند و وزارت راه و شهرسازی هم فارغ از فعالیت‌های تبلیغی و نمایشی ظرف سال‌های اخیر از استادان و صاحب‌نظران برجسته معماری در این زمینه استفاده نکرده و هیچ مطالعه عمیقی از صاحبنظران معماری و شهرسازی نخواسته است.

وی تاکید کرد: واقعیت آن است تا زمانی که روی منابع خود در این زمینه سرمایه‌گذاری نکنیم در این زمینه به هیچ جا نمی‌رسیم. بخشی از این منابع بافت‌های تاریخی هستند که به جای حفظ و بازسازی آن‌ها به جانشان افتاده‌ایم و در حال تخریبشان هستیم.

انتقاد کارشناسی از شهرداری تهران

در همین زمینه، حسن ابوتراب، استاد دانشگاه و متخصص شهرسازی و برنامه ریزی شهری گفت: در حال حاضر، بسیاری از کسانی که دست اندرکار برنامه ریزی و مدیریت شهری هستند هیچ گونه اطلاع کاملی از چیستی معماری اسلامی - ایرانی ندارند و جای تاسف است که گاهی می‌شنویم برخی اظهار می‌کنند ما چیزی به نام معماری ایرانی - اسلامی نداریم.

وی با انتقاد از آسیب‌هایی که برخی سیاست‌های شهری بر معماری ایرانی و اسلامی تهران وارد کرده است، خاطرنشان کرد: در مطالعات مربوط به طرح تفصیلی، شهر تهران را به ۲۲ منطقه تقسیم کرده‌اند در حالی که مطالعات شهرسازی باید به صورت کالبدی و هم پیکر صورت بگیرد، از طرف دیگر، زمانی که درآمد شهرداری از فروش فضا و تراکم شهر حاصل می‌شود و نتیجه آن ساخت برج‌های ناهنجار و ساختمان‌های نامتجانس است چگونه می‌توان انتظار داشت معماری ایرانی - اسلامی در آن احیا شود؟

مهم‌ترین راهکارهای احیای معماری ایرانی و اسلامی

محمدرضا اسماعیلی، صاحب‌نظر در حوزه معماری و شهرسازی و عضو شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی خراسان رضوی نیز در این باره اظهار کرد: برای احیای معماری ایرانی - اسلامی، ابتدا باید شهرسازان وارد عمل شوند و رای کمیسیون ماده ۵ شهرداری‌ها در مورد تغییر تراکم و کاربری پس از اعمال نظر کارشناسی شهرسازان صادر شود.

وی ادامه داد: ساماندهی بودجه شهرداری‌ها به سمت کسب درآمدهای پایدار و ضابطه مند کردن آموزش عالی در رشته‌های معماری و شهرسازی و برنامه ریزی شهری، دو امر مهم دیگر است که باید به آن توجه شود.

اسماعیلی با تاکید بر اینکه می‌توان ضوابطی را تعیین کرد و از مهندس معمار خواست که نه به صورت دستوری، بلکه با اندیشیدن درباره این ضوابط، بناهای شهری را طراحی و احداث کند، خاطرنشان کرد: در حال حاضر مهندسان معماری، از نظر ارائه خدمات مهندسی جایگاهی در ساخت و سازهای شهری ندارند و اگر هم دارند تنها در حد رعایت ضوابط شهرسازی است، اما در مورد کیفیت و نحوه معماری، چنین جایگاهی وجود ندارد.