گروه مسکن - هاجر شادمانی: برنامه‌ای که عباس آخوندی دو هفته قبل به منظور دریافت رای اعتماد از مجلس برای تصدی وزارت راه‌وشهرسازی ارائه کرد، از سوی رییس سابق سازمان نظام مهندسی تهران مورد نقد و ارزیابی قرار گرفت. محسن بهرام غفاری که علاوه بر ریاست سازمان نظام مهندسی تهران در دوره‌های پیشین، از مدیران سابق وزارت مسکن و شهرسازی وقت نیز بوده است، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» به چالش‌هایی اشاره کرده که رفع آنها در گرو تکمیل و عملیاتی‌سازی برنامه کنونی آخوندی، است.

تفاوت با وزرای قبلی

رییس سابق سازمان نظام مهندسی تهران و از مدیران سابق وزارت مسکن و شهرسازی وقت با بیان اینکه برنامه‌های وزیر راه و شهرسازی جدید جزو برنامه‌های مبتنی بر برنامه‌ریزی و نظریه راهبردی است، به «دنیای اقتصاد» گفت: طی ۱۶ سال اخیر برنامه‌های موجود در حوزه راه و شهرسازی مبتنی بر پروژه محوری و فاقد سیاست‌های راهبردی جدی برای حل مسائل و مشکلات این دو بخش بود.

بهرام غفاری، افزود: برنامه‌های عباس آخوندی برای دوره جدید وزارت راه و شهرسازی، در اصول کلی ارائه شده برنامه‌ای صحیح و دربردارنده نویدی برای بازگشت وزارت راه‌و‌شهرسازی به نظام «مدیریت مبتنی برنامه‌ریزی» است. وی تصریح کرد: با وجود این و با توجه به اینکه این برنامه در مدت زمانی کوتاه از سوی وزیر جدید تهیه و ارائه شده است، تنها در حد نظری و حاوی نظریه‌های بنیادی است و باید به وجوه عملیاتی آن بیشتر پرداخته شود.

بهرام غفاری با مثبت ارزیابی کردن نظریه‌های بنیادی آخوندی در برنامه ارائه شده از سوی وی برای مدیریت وزارت راه و شهرسازی در دولت جدید، خاطرنشان کرد: نظریه‌های بنیادی وی در خصوص حداکثر برون‌سپاری پروژه‌ها و عملیات اجرایی، توسعه شهرها، ایجاد مزیت‌های نسبی اقتصادی و تبدیل شهرها به واحدهای توجیه‌پذیر اقتصادی مهم‌ترین وجوه مثبت برنامه‌های وزیر جدید راه و شهرسازی است.

وی ادامه داد: با این وجود این برنامه‌ها به منظور تدقیق و عملیاتی‌سازی نیازمند بررسی تفصیلی‌تر در محیط وزارتخانه با نظر کارشناسان حوزه راه و شهرسازی است.

پاسخگوکردن وزارتخانه، اولین ماموریت

رییس سابق سازمان نظام مهندسی تهران تاکید کرد: در راستای عملیاتی کردن برنامه‌های وزیر جدید راه و شهرسازی به نظر می‌رسد توجه وی به چند موضوع اساسی باید بیش از پیش صورت بگیرد و در متن برنامه‌های وی پررنگ‌تر شود.

بهرام غفاری افزود: اولین موضوعی که لازم است در متن برنامه‌های آخوندی جایگاه ویژه‌ای برای بررسی داشته باشد، تبدیل وزارتخانه راه و شهرسازی به ساختاری پاسخگو، پایدار و مرجع است، امری که هنوز در مورد این وزارتخانه اتفاق نیفتاده و تنها دو وزارتخانه که هیچ سنخیتی با هم ندارند به صورت فیزیکی و به اسم ادغام در کنار هم قرار گرفته‌اند.

وی ادامه داد: در حال حاضر وزارت راه و شهرسازی

با گذشت سه سال از ادغام آن هنوز نتوانسته است به عنوان تشکیلاتی مستقل و سنتز شده از دو وزارتخانه وقت، ساختاری واحد به دست آورد و این بزرگ‌ترین مشکلی است که وزیر جدید راه و شهرسازی در وهله اول فراروی خود دارد. بهرام غفاری تاکید کرد: لازم است آخوندی در عملیاتی کردن برنامه‌های خود به این موضوع نگاهی جدی‌تر داشته باشد.

سازگاری با برنامه‌های کلان

رییس سابق سازمان نظام مهندسی تهران با بیان اینکه لازم است برنامه‌های آخوندی با برنامه‌های کلان کشور سازگاری و همراستایی داشته باشد به «دنیای اقتصاد» گفت: تدقیق برنامه‌های وزیر جدید

راه و شهرسازی با سند چشم‌انداز و برنامه پنجم توسعه یکی از مهم‌ترین الزاماتی است که باید در برنامه‌های آخوندی با نگاه پررنگ تری دنبال شود.

تسویه بدهی پیمانکاران، دومین اقدام

بهرام غفاری با بیان اینکه وزارت راه و شهرسازی در حال حاضر شاید بدهکارترین دستگاه اجرایی کشور به شمار رود، خاطرنشان کرد: آخوندی در شرایطی سکان وزارت راه و شهرسازی را در دست گرفته که این وزارتخانه تاکنون به این میزان بدهکار نبوده است و این بدهی‌ها جزو موانع اصلی و جدی مدیریت در این وزارتخانه محسوب می‌شود. وی ادامه داد: وضعیت موجود در رابطه با بدهی‌های اخیر وزارت راه و شهرسازی این ضرورت را ایجاب می‌کند که آخوندی برنامه‌های خود را بر مبنای مدیریت بحران و برنامه‌هایی در شرایط بحران، تنظیم، عملیاتی و اجرا کند. رییس سابق سازمان نظام مهندسی تهران توضیح داد: واقعیت این است که مطالبات بسیاری از پیمانکاران از سال ۸۹ در این وزارتخانه انباشته شده است و این مطالبه موضوعی است که باید در برنامه‌های آخوندی حتما سرفصلی جداگانه و مفصل به آن اختصاص می‌یافت. وی ادامه داد: در این راستا به وزیر جدید توصیه می‌کنم در برنامه‌های خود سرفصلی تحت عنوان مدیریت منابع و مدیریت توزیع و توسعه منابع در دسترس در نظر بگیرد و به صورت مفصل به آن بپردازد. بهرام غفاری تصریح کرد: هر چند در لابه لای برنامه‌های ارائه شده از سوی آخوندی عناصری در این باره به چشم می‌خورد، اما فراتر از آن باید سرفصل جداگانه‌ای با عنوان مدیریت منابع مالی در شرایط بحران در برنامه‌های وی درج و عملیاتی شود.

امنیت سرمایه‌گذاری با کدام ابزار؟

به گزارش «دنیای اقتصاد»، توجه به چشم‌انداز امنیت سرمایه به عنوان یکی از محورهای اصلی برنامه‌های وزیر راه و شهرسازی، از دیگر مواردی است که بهرام غفاری به عنوان ضرورت‌های پیش روی آخوندی بر آن تاکید می‌کند.

به اعتقاد وی حتی در کشورهای پیرو اقتصاد کاملا آزاد، بخش خصوصی تنها در شرایطی برای تامین زیرساخت‌های عظیم ملی سرمایه‌گذاری می‌کند که از امنیت سرمایه خود در این پروژه‌‌ها اطمینان کافی داشته باشد. رییس سابق سازمان نظام مهندسی تهران در این باره به «دنیای اقتصاد» گفت: هر چند آخوندی در میان برنامه‌های خود این امر را مدنظر داشته و آن را به شکلی مطرح کرده است، اما بحث بر سر این است که هم اکنون ابزارهای واقعی و قانونی مربوط به تامین امنیت سرمایه برای بخش خصوصی در اختیار وزارت راه و شهرسازی قرار ندارد.

توجه بیشتر به کیفیت مسکن

بهرام غفاری با انتقاد از کیفیت نامناسب ساخت مسکن و سایر زیرساخت‌ها در ایران خاطرنشان کرد: هر چند در برنامه‌های آخوندی اشاراتی به ضرورت کیفی‌سازی مسکن و زیرساخت‌های حمل و نقل شده است، اما وضعیت کیفی در این دو بخش به حدی بحرانی است که نیازمند توجه بیشتر و اختصاص سرفصل‌هایی مجزا و مفصل است.

ارائه راه‌حل‌های عملی برای مسکن مهر

بهرام غفاری همچنین ضمن اشاره به تاکید وزیر راه و شهرسازی به ضرورت اتمام پروژه نیمه تمام مسکن مهر و ارتباط سرنوشت ۱۰ میلیون نفر از مردم با این طرح، تصریح کرد: آخوندی باید

راه حل‌های عملی تر، اجرایی‌تر و ملموس تری در رابطه با نحوه اتمام و بهسازی فضاها در این طرح ارائه کند. وی ادامه داد: مشکلات مسکن مهر تا امروز تنها به عدم اتمام به موقع و تحویل واحدها به متقاضیان مربوط می‌شد اما وزیر راه و شهرسازی

جدید بعد از تحویل همه این واحدها با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد بود. بهرام غفاری خاطرنشان کرد: مطالبات پیش خریداران این واحدها تازه بعد از تحویل و سکونت آنان در مسکن‌های مهر آغاز می‌شود و از آنجا که بهسازی تاسیسات زیربنایی و روبنایی این واحدها که آخوندی در برنامه خود بر آن تاکید کرده تنها در قلمرو وزارت راه و شهرسازی قرار ندارد و به سایر وزارتخانه‌ها مربوط می‌شود، پاسخگویی به مطالبات مردمی، با دشواری‌های فراوانی رو‌به‌رو خواهد شد. وی تاکید کرد: آخوندی در شرح عملیاتی برنامه‌های خود باید به روشنی و صراحت بیان کند که در مورد این موضوع چه تصمیم و موضع گیری‌ای دارد.

غفلت از اصل ۳۳ قانون اساسی

بهرام غفاری در ادامه نقد خود درخصوص برنامه‌های وزیر جدید راه و شهرسازی به «دنیای‌اقتصاد» گفت: با توجه به اینکه در حال حاضر مهم‌ترین نهاده برای تولید مسکن و توسعه زیربناها، «زمین و تامین و مدیریت آن» است، سیاست‌های مربوط به مدیریت زمین به خصوص در بخش مدیریت زمین شهری باید در برنامه‌های آخوندی سرفصلی روشن داشته باشد.

وی افزود: تاکنون برنامه‌ای تحت عنوان مدیریت زمین در عمل در کشور ما وجود نداشته است و الان زمان آن رسیده است که این امر مورد توجه واقع شود. بهرام غفاری ادامه داد: استحصال زمین، آماده‌سازی و آمایش آن در کل سرزمین در راستای پاسخ به اصل ۳۳ قانون اساسی در زمینه تکلیف دولت به خانه‌دار کردن یکایک ایرانیان، باید در اولویت‌های برنامه‌های آخوندی در وزارت راه و شهرسازی مورد توجه قرار گیرد. وی تاکید کرد: پاسخگویی به این اصل مهم قانون اساسی جز با اعمال و توجه به مدیریت توزیعی در بخش زمین امکان‌پذیر نیست. رییس سابق سازمان نظام مهندسی تهران گفت: ممکن است این سیاست در نگاه اول سیاستی سوسیالیستی به نظر برسد؛ اما با نگاه دقیق‌تری مشاهده می‌کنید که کاملا تابع اقتصاد آزاد است، از این حیث که با اعمال این مدیریت، هر فردی که از زمین شهری منتفع است باید عوارض ارزش افزوده‌ای را که جامعه و موقعیت اجتماعی و اقتصادی زمین وی برای او ایجاد کرده است با ابزارهای مختلف که یکی از آنها مالیات است، به جامعه بازگرداند.

راهکار حل معضل مسکن

وی توضیح داد: در سه دهه اخیر جای خالی نظام مدیریت زمین شهری در تمام برنامه‌های دولتی خالی بوده است و به این ترتیب ما در این زمینه نیازمند بازنگری‌های بنیادی هستیم که در غیر این‌صورت نمی‌توان انتظار داشت مشکل مسکن برطرف شود. بهرام غفاری با بیان اینکه نبود سیاست مدیریت زمین طی سال‌های اخیر باعث تبدیل مسکن به کالایی سرمایه‌ای شده است، تصریح کرد: در برخی سال‌ها مشاهده می‌شود که بیش از ۴۰ درصد تقاضای مسکن در کشور مربوط به سرمایه‌گذاری در این بخش بوده است و این امر ناشی از نبود سیستم مدیریت زمین شهری به صورت اصولی است. وی با تاکید بر اینکه منشأ ثروت در کشور ما همواره زمین شهری بوده و حتی پول نفت در وهله دوم به سمت زمین شهری سرازیر می‌شود، عمده‌ترین مانع ایجاد نظام مدیریتی صحیح در زمین شهری را مالکیت افراد قدرتمند و ثروتمند بانفوذ بر این زمین‌ها عنوان کرد که عملا مانع از برقراری نظام‌های صحیح و عادلانه مالیاتی در این بخش می‌شوند.

برنامه‌های مثبت آخوندی برای مسکن

رییس سابق سازمان نظام مهندسی تهران با بیان اینکه برنامه‌های کلی آخوندی برای بخش مسکن در نفس خود برنامه‌هایی مثبت و امیدوارکننده است به «دنیای اقتصاد» گفت: تطویل مدت زمان اجاره برای حمایت از حقوق مستاجران برنامه‌ای مثبت در راستای آرامش بازار اجاره بها است، اما این امر منوط به همکاری سایر ارگان‌ها از جمله قوه‌قضائیه است. وی برنامه‌ریزی برای ایجاد تنوع طبقاتی در شهرک‌های مسکونی را از ایده‌های مثبت وزیر جدید توصیف کرد و مشارکت واقعی شهرداری‌ها در امور شهرسازی به منظور تمرکز‌زدایی دولتی و تهیه برنامه‌های واقعی‌تر و منطبق با نیازهای محله‌ای و شهری را از ضرورت‌هایی دانست که در برنامه‌های کلان وزیر جدید راه و شهرسازی به آن پرداخته شده است.