دنیای اقتصاد- مناظره اقتصادی 8 نامزد ریاست‌جمهوری به قدری به لحاظ «شکل برگزاری» نقدپذیر بود که توجه به محتوای آنچه نامزدها مطرح کردند را در حاشیه قرار داد. با این حال صحبت‌ها و اظهارنظرهایی که در این مناظره از سوی هر یک از 8 نفرکاندیدا درباره مهم‌ترین مباحث روز اقتصادی از جمله «مسکن» ارائه شد نشان داد نامزدها فعلا فاقد یک برنامه جامع عملیاتی حاوی هدف‌گذاری کمی همراه با سرفصل‌های مشخص برای بازار مسکن هستند. 6 نفر از این 8 نفر مسکن مهر را اقدامی خوب و مناسب ارزیابی کردند و با تاکید بر ادامه راه آن، یکسری اصلاحات نیز برای این راه پیشنهاد دادند که البته اصلاحات مدنظر نامزدها آن نیازی نیست که مسکن مهر در حال حاضر به آن احتیاج دارد. نامزدها در مناظره عصر جمعه طوری درباره بخش مسکن سخن گفتند واز معضل شماره یک بازار «اجاره‌بها» غفلت کردند که انگار همه چیز در بازار اجاره‌نشین‌ها آرام است و مستاجران از وضعیت موجود خوشحال هستند. افرادی که قرار است یک نفر از میان آنها ریاست دولت یازدهم را برعهده بگیرد وعده‌هایی مختصر برای بخش مسکن داده‌اند از جمله احیای تسهیلات خرید مسکن، انتقال مسکن مهر به بافت فرسوده و مقابله مالیاتی با سوداگری مسکن. رییس جمهور آینده برای بازار مسکن برنامه‌ای دارد؟
۸ نامزد در ترازوی «مسکن»
غفلت نامزدها از معضل شماره‌ یک بازار مسکن
همه کاندیداها جز ۲ نفر با تایید طرح «مسکن‌مهر» بر ادامه راه آن البته با انجام یکسری اصلاحات تاکید کردند
گروه مسکن- فرید قدیری: 4 ساعت مناظره اقتصادی 8 نامزد قطعی ریاست‌جمهوری فرصت مناسبی بود تا کاندیداها مهم‌ترین برنامه‌هایشان برای بخش‌هایی از اقتصاد کشور را که این روزها درگیری فکری و مالی مردم با آنها بیشتر از سایر بخش‌ها است برای رای‌دهندگان تشریح کنند.
در این مناظره که بعد از ظهر جمعه برگزار شد، یکی از ۸ پرسش اصلی، به مبحث «بازار مسکن و چالش‌های موجود در آن» اختصاص داشت و از کاندیداها درباره برنامه‌ای که برای بخش مسکن تدوین کرده‌اند، پرسش شد، اما در کمال ناباوری مخاطبان این برنامه تلویزیونی، هیچ یک از نامزدهای انتخابات ریاست‌‌جمهوری نتوانستند یک برنامه جامع عملیاتی حاوی هدف‌گذاری کمی همراه با سرفصل‌های مشخص، برای نحوه اداره بازار مسکن در ۴ سال آینده ارائه کنند و برخی از آنها صرفا در جایگاه یک کارشناس اقتصادمسکن، پاره‌ای از تعاریف کلیشه‌ای بخش مسکن را بازگو کردند و برخی دیگر به بیان مشکلات موجود بازار که مردم به مراتب بهتر از آنها به آن واقف هستند، پرداختند!
اما در مناظره تاریخی عصر جمعه گذشته، عجیب‌تر از بی‌برنامگی و رفتار انفعالی نامزدها در پاسخ به پرسش مربوط به بازار مسکن، موضعی بود که هر یک از نامزدها نسبت به «مسکن‌مهر» گرفتند.
۶ نفر از این ۸ نفر، طرح مسکن‌مهر را اقدامی «خوب» و «مناسب» ارزیابی کردند و با تاکید بر ادامه راه مسکن‌مهر، یکسری اصلاحات نیز برای این راه پیشنهاد داشتند که البته اصلاحات مدنظر نامزدها برای مسکن‌مهر، آن نیازی نیست که این طرح در حال حاضر به آن احتیاج دارد بلکه بیشتر جنبه آرمانی و غیرضروری برای مسکن‌مهر محسوب می‌شود.
از آن دو نفر نیز، یک نفر نسبت به مسکن‌مهر نه مثبت گفت، نه منفی بلکه اشتغال و تورم را برای ساماندهی بازار مسکن پیش کشید و دیگری نیز از طرح جدید برای مسکن سخن گفت که البته فقط اسم این طرح را اعلام کرد ولی ذره‌ای از جزئیات آن را بروز نداد. افرادی که قرار است یک نفر از میان آنها، نیمه‌تابستان امسال ریاست دولت یازدهم را برعهده بگیرد و کابینه جدید را با برنامه‌های جدید از جمله برای بخش مسکن تشکیل دهد، ظاهرا برای کم ‌درآمدترین گروه تقاضا در بازار مسکن نیز برنامه منسجم و اثرگذار ندارند. نامزدهای ریاست‌جمهوری در مناظره جمعه بعدازظهر، طوری درباره بخش مسکن سخن گفتند که گویا همه ابعاد این بازار به مسکن‌مهر منتهی شده است و انگار همه چیز در بازار اجاره‌نشین‌ها آرام است و مستاجران از وضعیت موجود خوشحال هستند!
در اینکه مسکن‌مهر در کاهش فشار تقاضا در بازار اجاره موثر بوده شکی نیست، اما واقعیت دو سال گذشته این بازار نشان می‌دهد این طرح در شهری همچون تهران هنوز نتوانسته به صورت ۱۰۰درصدی بر اجاره‌بها فایق آید و نیاز است دولت جدید با برنامه‌های جدید در کوتاه‌مدت، به کمک اجاره‌نشین‌ها بیاید. از همه ۸ نامزد ریاست‌جمهوری انتظار می‌رفت محوری‌ترین برنامه خود را برای بخش مسکن‌ بر ساماندهی بازار اجاره‌نشینی متمرکز کنند و امید به مهار اجاره‌بها در تابستان۹۲ را از طریق دولت یازدهم زنده سازند.
اکنون به نظر می‌رسد توجه قابل‌تامل غالب نامزدها به طرح مسکن‌مهر بیشتر ناشی از حداقل 4 میلیون رای نهفته در واحدهای مسکونی‌مهر تحویل یا پیش‌فروش شده به متقاضیان است (2میلیون خانوار واجدشرایط مسکن‌مهر در کشور واحدهای ساخته‌شده توسط دولت دهم را پیش‌خرید کرده‌اند که با فرض اینکه این خانوارها حداکثر 2نفره باشند، در این صورت 4 میلیون رای‌دهنده در مسکن‌مهر وجود دارد که این تازه بدون احتساب پیمانکاران سازنده این واحدهاست که در این 4 سال بازار کاری با سود مناسب برایشان درست شد).
دیدگاه و شبه برنامه‌های کاندیداها به همراه تحلیل دنیای اقتصاد را در زیر بخوانید:

در بافت‌فرسوده می‌سازم
مسکن‌مهر اقدام خوبی بود؛ اما دو اشکال داشت
محمدباقر قالیباف: مسکن مهر با وجود اینکه اقدام خوبی بود دو اشکال به آن وارد است؛ اول اینکه این کار باید با همین شتاب ادامه پیدا کند اما در وهله اول کیفیت ساخت باید بالا برود. درعین‌حال چرا ما وقتی بافت‌فرسوده داریم و می‌توانیم در داخل شهر که زیرساخت‌هایی همچون مترو، آب و برق و تلفن وجود دارد، در بیابان خانه‌سازی می‌کنیم. در حال حاضر در تهران ۱۴ هزار هکتار بافت فرسوده وجود دارد.
دنیای‌اقتصاد: شهردار فعلی تهران قصد دارد در صورتی که رییس‌جمهور شود، مسکن‌مهر را در بافت‌فرسوده اجرا کند. اما این هدف با سوالاتی روبه‌رو است. اول اینکه قالیباف چگونه می‌خواهد قیمت زمین‌های داخل بافت‌فرسوده شهر تهران را که مترمربعی حداقل 2 میلیون تومان قیمت دارد، «صفر» کند و به زمین 99ساله تبدیل کند. اگر هم این کار را نکند، در این صورت قیمت‌ تمام‌شده مسکن‌مهر در بافت‌فرسوده حداقل به 100 میلیون تومان در مقایسه با مسکن‌مهر 50 میلیونی، افزایش می‌یابد.
نکته دوم مساحت بافت‌فرسوده تهران است که طبق آمارهای رسمی ۳ هزار هکتار است نه ۱۴ هزار هکتار. در این ۳ هزار هکتار حداکثر می‌شود ۳۰۰ هزار مسکن‌مهر ساخت که از این مقدار، نیمی از واحدها به ساکنان موجود بافت می‌رسد؛ بنابراین حداکثر ۱۵۰ هزار متقاضی جدید را می‌شود صاحب‌خانه کرد. این در حالی است که سالانه ۱۱۰ هزار ازدواج در تهران صورت می‌گیرد.
طرح دیگری را دنبال می‌کنم
محمدرضا عارف: مسکن‌مهر تورم‌زا بود و پاسخگو نبود. برای رفع مشکلات مسکن‌مهر، مسکن ماندگار را دنبال می‌کنم.
دنیای‌اقتصاد: ای‌کاش معاون اول دولت اصلاحات درباره طرح خود، فقط به ذکر نام آن بسنده نمی‌کرد.
دفاع از دور بودن مسکن‌مهر
آب و برق و گاز مسکن‌مهر باید جدی گرفته شود
علی‌اکبر ولایتی- مسکن مهر که توسط دولت انجام شده است، اقدام مناسبی بوده است. یکی از مسائلی که در مسکن مهر باید مورد توجه قرار بگیرد زیرساخت‌های مسکن اعم از آب، برق و گاز است. علت آنکه مساکن مهر در مناطق دور از شهرهای بزرگ ساخته می‌شود این است که از مهاجرت شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ جلوگیری شود ولی در نزدیک شهرهای بزرگ نیز باید مسکن ساخته شود.
دنیای‌اقتصاد: مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل، تنها عضو در گروه 8 نفره نامزدهای ریاست‌جمهوری است که سابقه مطالعاتی در حوزه معماری و شهرسازی را در کارنامه فکری خود به همراه دارد.ولایتی در طول سال‌های اخیر در برنامه‌های مختلف تلویزیونی در حوزه سبک‌های معماری حضور یافته و از تاریخ قدیمی شهرسازی در ایران و کشورهای صاحب‌نام در سبک‌های معماری سخن گفته و حتی این اواخر نقدهای تیز و تندی نیز به مناظر شهری در برخی کلان‌شهرهای کشور وارد کرده است.ولایتی در مناظره جمعه، از اینکه دولت مسکن‌مهر مربوط به سهمیه کلان‌شهرها را در حاشیه بیرونی شهرها ساخته، دفاع جانانه کرد و از منطقی درباره این اقدام دولت سخن گفت که شاید تا به حال به ذهن خود مسوولان دولت هم نرسیده بود!
خیلی‌ها با مسکن‌مهر صاحب‌خانه شدند
پول‌هایی که به مسکن‌مهر دادند با اوضاع کشور تناسب نداشت
غلامعلی حدادعادل: پروژه مسکن مهر یک اقدام مفید بود و دولت نیز زحمات زیادی کشید و باعث شد خیلی از افراد صاحب خانه شوند. از طرف دیگر سوداگری مسکن را کاهش داد. البته اشکالاتی نیز داشت مثلا سهم بودجه‌ای که در این فشار اقتصادی و تحریم‌های بین‌المللی به مسکن‌مهر اختصاص داده شد، تناسبی با اوضاع کشور نداشت و جا داشت دولت در کنار مسکن مهر مقداری هم به سایر صنایع می‌پرداخت. در مسکن‌مهر نشانی از معماری ایرانی اسلامی وجود ندارد.
دنیای‌اقتصاد: رییس اسبق مجلس از جمله نامزدهایی است که معلوم نمی‌کند برای بازار مسکن چه چیزهایی در نظر گرفته و آیا اصلا برنامه دارد یا نه؟! حدادعادل در مناظره جمعه، بعد از آنکه به معماری ایرانی‌اسلامی مسکن‌‌‌مهر ایراد گرفت بلافاصله مورد نقد محسن‌رضایی قرار گرفت که چرا این ایراد از زبان کسی که عضو شورای انقلاب فرهنگی است مطرح می‌شود و چرا شورا برای این معضل تصمیم نگرفته است. حداد عادل نیز در پاسخ به رضایی، کنایه زد و گفت: مجمع‌ تشخیص نیز در این موضوع باید پاسخگو باشد.
مسکن‌مهر نیازمند اصلاحات
حسن روحانی: طرح مسکن مهر با وجود مشکلاتی که دارد از اصل کاری پسندیده است؛ اما قرار بود که 200 هزار واحد مسکونی در طول 10 سال ساخته شود، اما این به یک و نیم میلیون واحد مسکونی تبدیل شد و همین شتابزدگی در ساخت سبب شد تا این کار بدون اصول فنی و مهندسی ساخته شود. هیچ چاره‌ای نیست تا این اشکالات در دولت آینده رفع شود.
دنیای‌اقتصاد: از صحبت‌های دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی اینطور برمی‌‌آید که او نیز می‌خواهد مسکن‌مهر را با اصلاحاتی، در دولت خود ادامه دهد.
مشکل مسکن در اشتغال است
سید‌محمد غرضی: بخش اصلی گرفتاری کسانی که مسکن ندارند، برای این است که اشتغال نداشتند و نتوانستند پس‌انداز کنند، دولت‌های گذشته به این کار موفق نشدند؛ به همین دلیل به این شرایط دچار شده که یک دفعه تعداد زیادی از افراد بدون مسکن باقی ماندند.
دنیای‌اقتصاد: از رییس قبلی سازمان نظام مهندسی کشور انتظار می‌رفت عملیاتی‌‌تراز این، درباره بخش مسکن و ساخت‌وساز سخن انتخاباتی بگوید.
تسهیلات خرید مسکن می‌دهم
مسکن‌مهر طرح خوبی بود اگر با پول بدون‌پشتوانه نبود بهتر هم می‌شد
محسن رضایی: طرح مسکن مهر طرح خوبی بود و اگر با پول‌های بدون پشتوانه جلو نمی‌رفت بهتر می‌بود. باید مسکن مهر را با اصلاحات انجام بدهیم.
در بسیاری از کشورها تسهیلات مناسبی برای خرید مسکن تدارک دیده می‌شود، بنابراین بهتر است ما نیز چنین کاری را دنبال کنیم.
دنیای‌اقتصاد: آنچه این کاندیدا درباره مسکن‌مهر گفته و از پول بدون پشتوانه صحبت کرده است به این معنی می‌تواند باشد که دولت نباید ۴۵ هزار میلیارد تومان برای پرداخت وام ۲۰ و ۲۵ میلیونی به ساخت ۲ میلیون واحد مسکن‌مهر پرداخت می‌کرد.
در این صورت، آورده‌نقدی متقاضیان از 10 تا 15 میلیون تومان در 4 سال گذشته به 30 تا 50 میلیون تومان افزایش پیدا می‌کرد و شاید اصلا امکان ساخت این واحدها نبود. ضمن اینکه بانک‌مرکزی برای پرداخت تسهیلات مسکن‌مهر هیچ چاره دیگری جز اختصاص خط‌اعتباری نداشت.
این نامزد همچنین بر احیای وام خرید مسکن بعد از ۶ سال ممنوعیت، تاکید دارد که به نظر می‌رسد ضروری‌ترین نیاز فعلی بازار مسکن، همین باشد.
اصلاح نظام مالیاتی برای سوداگری مسکن
مسکن‌مهر کار خوبی بود، اما عرضه به این اندازه بدون مقابله با سوداگری راه به جایی نمی‌برد
سعید جلیلی: کاری که در مسکن‌مهر انجام شد خوب بود. اما اگر ما نتوانیم یک سیاست‌های اساسی داشته باشیم هر قدر هم مثل مسکن مهر تولید کنیم در موضوع قیمت مسکن که یک فشار اصلی را به طبقات اجتماعی می‌آورد نمی‌توان موفق بود. دو نوع تقاضا در بازار مسکن وجود دارد یکی مصرفی دیگری سرمایه‌ای که این تقاضا با هدف کسب سود، خرید می‌کند. بنابراین اصلاح نظام مالیاتی برای هدایت سرمایه‌های سرگردان و بورس‌بازی از بخش مسکن به بخش تولید باید مورد توجه قرار گیرد.
دنیای‌اقتصاد: شاید گفته‌های دیپلمات هسته‌ای در بخش مسکن را بتوان متفاوت‌تر از سایر نامزدها و در عین حال نزدیک به واقعیت بازار مسکن قلمداد کرد. این نامزد قصد دارد با مالیات، سوداگری‌هایی همچون «امروز بخر فردا بفروش» و همچنین «خانه‌های خالی» را ریشه‌کن کند.