فقرای هندی، کارگران جدید صنعت ساخت و ساز

نیلوفر قدیری - یکی از عوامل مهم در رشد ۹‌درصدی اقتصاد هند که رقمی قابل توجه به شمار می‌آید، صنعت ساخت و ساز و ساختمانی این کشور است. در پس این صنعت که به تعبیری ساختن هند جدید را در دست دارد، مردان و زنان فقیر هندی مشغول به کار هستند.

چاکوب‌هایی خابو، یکی از همین مردان هندی است. او مردی لاغراندام و پیر است و در حالی که سیگاری به دست دارد، بالای سر ردیفی از خشت‌های آجری که فرزندانش به تازگی ساخته‌اند، ایستاده است. وانیتا دختر ۲۰‌ساله او آجرها را به برادرانش می‌رساند و این زنجیره انسانی هر یک دو تا دوتا این آجرها را جا به جا می‌کنند. در همان نزدیکی یکی از عروس‌های خانواده در کنار کارگاه آجرپزی به فرزند دو ساله‌اش شیر می‌دهد.

آنها برای هر هزار آجر، رقمی کمتر از ۵/۵‌دلار دریافت می‌کنند. این خانواده با ۵ کارگر بزرگسال در روز کمتر از ۲‌دلار درآمد دارند. این زندگی کسانی است که صنعت رو به رشد و در حال رونق گرفتن ساخت و ساز هند را اداره می‌کنند. رونق گرفتن این کار و دوام آن موجب شده تا بسیاری از مردن از نقاط مختلف به شهرهای بزرگ و حومه آن مهاجرت کرده و به این کار مشغول شوند. اغلب این مهاجران را کشاورزانی تشکیل می‌دهند که دیگر در کار خود در مناطق روستایی رونقی نمی‌بینند و برای ادامه زندگی و تامین معاش به حومه شهرها مهاجرت می‌کنند. موفقیت صنعت آجرپزی هند نمونه‌ای کوچک از صنعت رو به رشد ساختمانی در این کشور است و از رو به پایان بودن نظام دهقانی در هند خبر می‌دهد. ساخت و ساز و تجارت‌های پیرامون و وابسته به آن که مشاغل سازمان نیافته و نامنظم را شامل می‌شود، در هند بیش از ۳۰‌میلیون شاغل دارد. این در حالی است که در بخشی مانند نرم‌افزار و کامپیوتر تنها دو ‌میلیون نفر هندی مشغول به کار هستند.

با رونق گرفتن ساخت و ساز، طبیعی است که تقاضا برای آجر هم افزایش یابد. یکی از تولید‌کنندگان آجر در شهر بمبئی می‌گوید، تولید این محصول ساختمانی تنها در سال گذشته در هند دو برابر شده‌است و در سال آینده باز هم دو برابر خواهد شد. تقاضا برای این محصول چنان پرشتاب رشد می‌یابد که اکنون هند از این نظر با کمبود کارگر رو‌به‌رو است. به همین دلیل بعضی کارگاه‌های آجرپزی اکنون در جست‌وجوی کارگر به شهرهای دور هند می‌روند.

بخش عمده کار را در کارگاه‌های آجرپزی، خانواده‌های مهاجر و کارگری مانند خانواده خابو انجام می‌دهند. آنها هشت ماه در سال به این کار مشغول هستند و تنها در فصل باران که کار به دلیل ریزش باران متوقف می‌شود، دست از این کار می‌کشند. این خانواده بعد از نابود شدن مزارع کشاورزی‌اشان در اثر توفان و امواج دریا، روستا را ترک کرده و برای انجام این کار به حومه شهرها پناه بردند. از وقتی دختر ۲۰‌ساله آنها کودک بوده، این خانواده در شهرهای مختلف به دنبال کار بوده‌اند. اکثر کارهای آنها هم در بخش ساختمانی و راه‌سازی بوده و حالا که به کار آجرپزی مشغول هستند آنها خانه خود را در روستا لاک و مهر کرده‌اند و این نشانه بازگشتشان در زمان مناسب به روستای محل زندگی‌‌اشان است. نیمی از خانه‌های این روستا به همین شیوه و به همین نشانه لاک و مهر شده است. برای دهقانان فقیر هندی اکنون ساختن آجر بهترین درآمد است و حداقل، درآمد این کار برای آنها از استخراج نمک از آب دریا بیشتر است. وقتی آنها به این کار مشغول می‌شوند، می‌توانند امیدوار باشند که روزی صاحب خانه هم بشوند، خرج عروسی فرزندانشان را تامین کنند، حیوانی بخرند یا تلویزیونی برای سرگرم شدنشان خریداری کنند. اما این کار بسیار طاقت‌فرسا است. در کارگاه‌های آجرپزی همه جا بوی دود می‌آید. این دود و آتش و گرما چنان زیاد است که تا کیلومترها اطراف کارگاه‌ها، اثری از شکوفه‌های انبه باقی نمی‌ماند و این نشان می‌دهد که هوای آلوده این کارگاه‌ها با ریه کارگران چه کار می‌کند. کارگران اغلب در خانه‌ای نزدیک کارگاه زندگی می‌کنند که با چند آجر ساخت خودشان بنا شده است. اکثر روزها کارگران ۱۴ ساعت در روز کار می‌کنند و در گرم‌ترین ساعات ظهر وقتی گرمای هوا به بیش از ۵۰‌درجه سانتیگراد می‌رسد، کار را تعطیل کرده و به خوردن ناهار یا استراحت می‌پردازند. شب‌ها وقتی هوا خنک‌تر می‌شود کار ادامه می‌یابد. از خانه‌های آجری اطراف کارگاه‌ها صدای بلند موسیقی پخش می‌شود تا کارگران به خواب نروند. آنها با دست آب و خاک رس را با هم مخلوط می‌کنند و آجر را قالب گیری می‌کنند. بعد از دو هفته که آجرها به طور کامل پخته شدند و عمل آمدند، کامیون‌ها این آجرها را به سوی کارگاه‌های ساختمانی بار می‌زنند. آجرپزی تقریبا به همین شکل از گذشته دور در صنعت ساخت و ساز هند مرسوم بوده است. در حومه شهرهای هند در کنار همه بزرگراه‌ها و جاده‌ها بوی آجر پخته به مشام می‌رسد. آمار دقیق و قابل اعتمادی از تعداد آجر پزان در هند وجود ندارد. اما یک مرکز تحقیقاتی در دهلی تخمین زده است که در سال ۲۰۰۰، در سراسر هند بیش از ۱۰۰‌هزار کارگاه آجرپزی وجود داشته است. این رقم بدون شک اکنون افزایش یافته چرا که ساختمان سازی در هند اکنون ۳۰‌درصد رشد داشته است.

آجرپزی در هند همچنین باعث آلودگی شدید هوا شده است. برای ساختن هر یک‌میلیون آجر بیش از ۲۰۰‌تن ذغال‌سنگ مصرف می‌شود. اکنون طرح‌ها در دست مطالعه و اجرای آزمایشی است تا به وسیله آن آجرپزی با آلودگی کمتر و بدون مصرف ذغال سنگ انجام شود. از آنجا که کارگران بر اساس تعداد آجرهایی که می‌سازند پول دریافت می‌کنند، معمولا این کار به صورت خانوادگی انجام می‌شود تا راندمان کار بالا برود.