گزارش
صنعتی‌سازی مسکن ضرورت‌ها، مفاهیم و آثار
ضرورت صنعتی‌سازی ساختمان: جمعیت کشور ما در دهه ۶۰ رشد چشمگیری داشته و این رشد بی‌سابقه موجی از تقاضا را در طول این مدت در سنین مختلف ایجاد کرده است که همزمان با رشد سنی جمعیت آن دوره این موج نیاز نیز حرکت کرده است و اکنون نیز موجی از تقاضای ازدواج، اشتغال و مسکن را به دنبال دارد.
سیدمحسن علوی‌زاده*
ضرورت صنعتی‌سازی ساختمان: جمعیت کشور ما در دهه ۶۰ رشد چشمگیری داشته و این رشد بی‌سابقه موجی از تقاضا را در طول این مدت در سنین مختلف ایجاد کرده است که همزمان با رشد سنی جمعیت آن دوره این موج نیاز نیز حرکت کرده است و اکنون نیز موجی از تقاضای ازدواج، اشتغال و مسکن را به دنبال دارد. همان طور که می‌دانیم وقتی مقیاس نیاز و میزان تقاضا افزایش می‌یابد، دیگر روش‌ها و شیوه‌های دستی و سنتی پاسخگوی آن نخواهد بود و ضرورت ایجاب می‌کند که ساز و کارهای موجود، متناسب با تقاضا تغییر نماید و امروزه این ضرورت در بخش اشتغال و مسکن به نهایت خود رسیده است. همچنین در کنار افزایش تقاضا، نیاز به ارتقای کیفیت در مصالح و روش‌های ساخت و ساز، وجود بی‌نظمی و عدم توان تولید محصولات مدولار و استاندارد در روش‌های سنتی و در نهایت نیاز به کاهش قیمت تمام‌شده با تغییر در تیراژ تولید، از جمله مواردی هستند که ضرورت صنعتی‌سازی ساختمان را پررنگ‌تر می‌نمایند.
مفهوم صنعتی‌سازی و تفاوت‌های آن با سنتی‌سازی:
صنعتی‌سازی به دو بخش افراز می‌شود: بخش اول، به‌کارگیری مصالح نوین و صنعتی است و بخش دوم که بسیار مهم‌تر و قابل تامل‌تر است، شیوه و نحوه به‌کارگیری این مصالح است. این به معنای استفاده از سیستم‌های اتوماسیون و به حداقل رسانیدن کار توسط نیروی انسانی و به تبع آن بالا بردن دقت، به معنای دیگر پیش‌مهندسی کردن فرآیندها چه در مرحله تولید و چه در مرحله اجرا. اگر بخواهیم در یک جمله صنعتی‌سازی را به معنی عام کلمه تعریف نماییم باید بگوییم:
همان طور که از پیش نیز اشاره شد سهم عمده در صنعتی‌سازی، تفکر مهندسی و پیش‌مهندسی کردن فعالیت‌ها و فرآیندها است و این به معنی آن است که می‌توان حتی در استفاده از مصالح سنتی نیز روش‌های کهنه و پوسیده را که در مقیاس نیاز اندک گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفت به روش‌های نوین و پیشرفته روز ارتقا داد و این معنی اصلی صنعتی‌سازی است که در تمامی زمینه‌ها باید اعمال گردد و به عنوان یک اصل دنبال شود.
سنتی‌سازی آن هم در تعاریف امروز دنیا استفاده از روش‌ها و توان محدود دیروز در مقابل نیاز به پاسخگویی تقاضای گسترده امروز است که قطعا به واسطه عدم تناسب نیازمند نگاه ویژه و تغییرات سریع است وگرنه محدودیت‌های بسیاری را در این زمینه دامن خواهد زد.
آثار صنعتی‌سازی ساختمان:
نگاه صنعتی و در کل صنعتی‌سازی از مزایای بسیاری برخوردار است و از آن جمله می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
۱ - افزایش سرعت احداث و ارتقای توان انبوه‌سازی
۲ - کاهش هدرروی منابع و مصالح که شامل موارد ذیل می‌باشد:
الف- کاهش در برداشت از منابع طبیعی: به طور مثال برای ساخت یک قالب آجر حدود ۹۵درصد ماده بسیار باارزش و کمیاب به نام خاک رس از طبیعت برداشت شده و عینا تبدیل به آجر می‌شود در صورتی که مصالح پرکننده‌ای به نام بلوک‌های AAC از طبیعت حدود ۳۰درصد ماده بسیار فراوانی به نام سیلیس (ماسه) برداشت شده که در ترکیب مواد شیمیایی دیگر و فرآیند خاصی تبدیل به بلوک AAC با آن خصیصه‌های مختص به خود می‌شود.
ب- کاهش پرت مصالح: که براساس برآوردها هزینه پرت هر قطعه ناقص بالغ بر ۱۵درصد بیشتر از هزینه تمام شده قطعه سالم است.
۳ - کاهش مصرف انرژی:
که چه در مرحله تولید، چه در مرحله اجرا و چه در مرحله بهره‌برداری قابل حصول می‌باشد. امروزه با توجه به محدودیت منابع انرژی فسیلی و بحران انرژی و ایجاد آلودگی‌های زیست‌محیطی و مصرف ۳۰ تا ۳۵درصد انرژی توسط بخش ساختمان، توجه به روش‌های مختلف فعال و غیرفعال در جهت بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش ساختمان از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد.
این در حالی است که بخش خانگی در کشورهای توسعه‌یافته ۱۵ تا ۲۰درصد از مصرف انرژی را به خود اختصاص می‌دهد.
۴ - ارتقای کیفیت:
تولید کارخانه‌ای که طی آن تضمین کیفیت محصولات در واحد کنترل کیفی کارخانه انجام می‌پذیرد.
جایگزین شدن نظارت فرآیندی در حین اجرا به جای نظارت موضعی و مقطعی: (اتصالات، وزن، نازک‌کاری)
۵ - طراحی و تولید مدولار اجزای ساختمانی و ابعاد فضاها متناسب با تناسبات انسانی:
که نتیجه آن ساده‌سازی و ایجاد نظم نوین و انتظام‌یافته در روند طراحی، تولید و اجرای ساختمان‌ها از طریق تعیین مدول پایه و ضمائم آن خواهد بود که به واسطه مدولارسازی هم می‌توان از فضاهای پرت و هم از پرت در مصالح جلوگیری نمود.
۶ - زمینه‌ساز ورود قشر تحصیل‌کرده و بانوان در امر ساخت‌وساز به دلایل تغییر ماهوی کار
۷ - تامین بهداشت و ایمنی در محیط کارگاه:
مسلما انتظار می‌رود تا یک سیستم مدیریت جامع و یکپارچه موجب کاهش حوادث و به دنبال آن عدم اتلاف منابع انسانی و مالی گردد.در کنار تمامی مزایای انکارناپذیری که به کارگیری شیوه‌های صنعتی به ارمغان می‌آورد، باید به این مقوله اذعان داشت که عدم مدیریت صحیح و کارآمد که بتوان زنجیره تامین مناسب را جهت تحقق و راهبری این صنعت عظیم پیش‌بینی و فراهم آورد می‌تواند تمامی فرصت‌های معروض را به تهدید تبدیل نماید. لذا در این زمینه استفاده از سابقه بالغ بر نیم قرن کشورهای صنعتی لازم به نظر می‌رسد که البته هم از چندی قبل با مطالعه و بررسی‌های انجام شده از طرف دولت محترم در این زمینه گام برداشته شد و براساس مصوبه نمایندگان ویژه رییس‌جمهور در بخش مسکن در اسفندماه سال ۱۳۸۶ شرکت مدیریت پروژه‌های ساختمانی ایران (مپسا) به نمایندگی از سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو)، به‌عنوان مجری و متولی طرح صنعتی‌سازی مسکن ماموریت یافت تا شرایط ظرفیت‌سازی لازم و بستر مناسب برای تولد و رشد توان صنعتی و تکنولوژیک در زمینه صنعت ساختمان و ساختمان‌سازی صنعتی را تا رسیدن به بلوغی پایدار فراهم آورد و این به عنوان نقطه عطفی در مدیریت یکپارچه صنعتی‌سازی ساختمان در کشور به حساب می‌آید.
ماموریت اصلی مپسا مشارکت و انجام حمایت‌های مادی و معنوی وفق قوانین جاری و ابلاغیه‌های دولتی جمهوری اسلامی ایران به منظور توانمندسازی بخش خصوصی با هدف احداث کارخانجات تولید مصالح نوین ساختمانی با استفاده از فناوری‌های نوین بود. لیکن همان‌طور که لازمه گردش مناسب و متناسب چرخ صنعت، چرخش همزمان چرخ‌دنده‌های زیرمجموعه آن است و کندی و تندی چرخ‌دنده‌های درگیر سبب ایجاد اخلال در نظم مورد انتظار در سیستم شده و حرکت به سمت هدف را با مشکل و معضل مواجه می‌سازد، لذا مپسا با بررسی همه‌جانبه شرایط حال حاضر کشور، تهدیدها و فرصت‌ها، سعی در تنظیم اجزا و قطعات ذی مدخل ولی جدا از هم نمود. برای مثال جهت پیشبرد امر خطیر صنعتی‌سازی و به منظور فراهم نمودن بستر مناسب رشد و تبلور آن از ابتدای پیدایش، با دعوت از معاونین وزرای ذیربط در مقوله مسکن به عنوان هیات‌مدیره شرکت و رایزنی‌های متعدد با مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن وزارت مسکن و شهرسازی جهت مباحث علمی و فنی، طرح‌های صنایع نوین وابسته به وزارت صنایع و معادن جهت معرفی و کمک به طرح توسعه کارخانه‌های تولیدکننده سیستم‌های نوین سازمان شهرداری‌های کل کشور جهت ترویج و فرهنگ‌سازی در شهرداری‌های سراسر کشور، شهرهای جدید جهت نمونه‌سازی و پایلوت‌سازی وزارت تعاون جهت راه‌اندازی و تشکیل تعاونی مسکن صنعتی مهر، وزارت کار و امور اجتماعی جهت آموزش نیروهای کار به میزان ۱۸۰.۰۰۰ نفر ظرف مدت ۵ سال، برخی از دانشگاه‌ها جهت تدوین و ارائه دروس مرتبط در مقاطع تحصیلی دانشگاهی و دیگر سازمان‌ها، ارگان‌ها و وزارتخانه‌های مرتبط سعی نموده تا سازوکارهای مورد نیاز را از قبل فراهم نماید و به این ترتیب به عنوان حلقه وصل این زنجیره شرایط و محیط قانونی برای تحقق بالنده و پاینده صنعتی‌سازی ساختمان را در کشور فراهم آورد.
*معاونت فنی مهندسی شرکت مپسا
ارسال نظر