گروه مسکن - در واکنش به خبر شهرداری منطقه یک مبنی‌بر اینکه ۶۰‌درصد مسوولان شهری در منطقه یک؛ یعنی شمالی‌ترین نقطه پایتخت زندگی می‌کنند، کارشناسان حوزه شهری در میزگردی که با عنوان نوسازی بافت‌های فرسوده کشور برگزار شد، تاکید کردند که تنها راه توجه دولت به موضوع بافت‌های فرسوده این است که مسوولان مدتی در این محله‌ها زندگی کنند. این کارشناسان معتقدند آشنایی نزدیک مسوولان از وضع محله‌های فرسوده در برابر راحتی و آسایش و موقعیت مناسب زندگی در شمال شهر شاید بتواند گره‌ها، بی‌توجهی‌ها و موانع نوسازی بافت‌های فرسوده را برطرف سازد.

به گزارش دنیای اقتصاد، در کنار این پیشنهاد سال‌ها پیش طرحی به نام «برنامه‌ریزی در عمل» با هدف درآمدزایی برای ساکنان این مناطق و به دنبال آن استقبال افراد برای نوسازی بافت‌ها به صورت شخصی با تسهیلات ویژه ارائه شد؛ ولی متاسفانه نه تنها از آن استقبال نشد؛ بلکه به فراموشی سپرده شد و جای این طرح را هزینه‌های بالایی گرفت که شهرداری ناچار است برای تامین آن به دنبال پاسخ‌نامه خود از دولت برای افزایش سود ۴۰۰‌میلیارد تومان اوراق مشارکت یا فروش متری مسکن با حداقل امکانات دولتی و ارائه یک طبقه تراکم رایگان به سازندگان بافت‌های فرسوده باشد. این در حالی است که چنین تسهیلاتی در بسیاری از مواقع خود چالش‌برانگیز و مشکل‌زا است. به طور مثال به عقیده کارشناس شهری تسهیلات یک طبقه تراکم رایگان برای سازندگان بافت‌های فرسوده مانند این است که یک طبقه اضافه (سه طبقه) بر روی تاسیسات یک ساختمان دو طبقه با همان تجهیزات و تاسیسات قدیمی و مستهلک ساخته شود و این نوع ساخت‌وساز نه تنها مشکلات این بافت‌ها را حل نکرده بلکه دوچندان می‌کند.

راهکارهای پیشنهادی کارشناسان

به دنبال بررسی اشکالات موجود در پروژه نوسازی بافت‌های فرسوده تنها سازمانی که در مقام اجرایی باید پاسخگوی کم‌وکاستی‌های موجود باشد، شهرداری و سازمان نوسازی است.فرخ باور، مهندس معمار و طراح ساختمان در گردهمایی که با عنوان نوسازی بافت‌های فرسوده کشور برگزار شده بود، با تاکیدبر عدم‌حضور مداوم شهرداری در این طرح یادآور شد: متاسفانه با اینکه شهرداری‌ها اجرای این طرح را بر عهده دارند، ولی عملا با در نظر گرفتن تاخیر‌های موجود در این پروژه غایب هستند و این عدم‌دقت و حضور را می‌توان در نادیده گرفتن اجرای سایر پروژه‌ها در قبال بافت‌های فرسوده دید و نمونه آن بزرگراه‌هایی هستند که بدون برنامه‌ریزی در شهرهای مختلف از میان بافت‌های فرسوده گذشته و آنها را چند تکه کرده و به این ترتیب نوسازی بافت‌ها را دشوارتر می‌کند. به عقیده وی، باید محاسبه کرد که پاک‌سازی کامل بافت‌ها و ساخت مجدد آنها کم‌هزینه‌تر است یا ساخت و نوسازی همان ساختمان‌های قدیمی؟

راهکار اول: این مهندس معمار که در برنامه‌ریزی و طراحی شهری دخالت مستقیم دارد، با اشاره به پر شدن ظرفیت تهران گفت: در شرایطی که شهرداری سالی ۴‌میلیون جواز ساخت می‌دهد، باید نوسازی این بافت‌ها را برخلاف شرایط فعلی در اولویت قرار داد. این اولویت‌بندی در شرایط موجود در حالی انجام می‌شود که مردم اطمینان خود را در زمینه مشارکت در این طرح که پشتوانه دولتی نیز ندارد از دست داده‌اند و در این وضعیت این سوال مطرح می‌شود که چه راهکارهایی باید برای جلب اعتماد ساکنان این مناطق که سرمایه‌ای جز مسکن فرسوده ۴۰‌متری ندارند، در نظر گرفت. راهکار دوم: فریبرز جبارنیا، مشاور و کارشناس مسکن درباره معضل عدم مشارکت مردم در نوسازی بافت‌های فرسوده توضیح داد: مردم در شرایط فعلی از هیچ تغییری استقبال نکرده و ترجیح می‌دهند با عدم‌پذیرش تغییرات در محل زندگی خود از ریسک کردن درباره تنها سرمایه زندگی خود پرهیز کنند و تا زمانی که وضعیت مبهم بازار راکد مسکن مشخص نشود مردم تمایلی به شرکت در این طرح که حمایت دولتی نیز در پی ندارد، نخواهند داشت و قبل از هر اقدامی باید بازار مسکن تکانی بخورد.

راهکار سوم: رییس دانشکده هنر و معماری و رییس واحد علوم و تحقیقات دانشگاه نیز در ادامه این میزگرد ضمن اشاره به طرح‌های فراموش شده، اجرا کردن برخی از این طرح‌ها را جزو راه‌حل‌های کوتاه‌مدت نوسازی بافت‌های فرسوده عنوان کرد.

حمید ماجدی در توضیح این مطلب گفت: حدودا ۸ سال پیش طرحی توسط نمایندگان کمیسیون عمران مجلس تصویب شد که بر اساس این طرح کمیسیون‌های ماده ۵ در هر استان موظف شدند که شرایطی را به وجود بیاورند تا ۵۰‌درصد به ارزش افزوده املاک فرسوده نوسازی شده اضافه شود؛ ولی به دلیل بحران‌زایی این طرح در قیمت مسکن و به هم ریختن محدوده عرضه و تقاضا این طرح مسکوت ماند و به دنبال آن طرحی با نام «برنامه‌ریزی در عمل» مطرح شد که قبلا در پاکستان به اجرا درآمده و اثرات مثبتی در پی داشت. بر اساس این طرح، شهرداری یا متولی نوسازی بافت‌های فرسوده موظفند که شرایطی را برای افزایش درآمد‌های ساکنان این مناطق فراهم کنند تا با بهبود شرایط اقتصادی، مردم مستقیما به نوسازی این بافت‌ها اقدام کنند؛ ولی این طرح با وجود اینکه مرحله آزمون و خطای خود را در سایر کشورها پشت سر گذاشته به فراموشی سپرده شد و حتی در آسیب‌شناسی‌های انجام شده در سال‌های اخیر هم مدنظر قرار نگرفت. به عقیده ماجدی شهرداری پس از تجربه ناموفق خود در پروژه نواب تصمیم گرفت نوسازی بافت‌های فرسوده را نیز با همکاری وزارت مسکن و شهرسازی بر عهده بگیرد؛ ولی با گذشت روند اجرایی این طرح وزارت مسکن و شهرسازی عملا خود را به حاشیه کشید و شهرداری در مقابل بافت‌های فرسوده که ۲۰‌درصد شهرها را به خود اختصاص داده تنها ماند و تا به امروز هم با مشارکت‌های مردمی (فروش اوراق مشارکت و فروش متری مسکن) از زمان‌بندی اجرای این پروژه عقب است؛ این در شرایطی است که در دوره هر وزیر به دلیل دردسرهای این بافت‌ها خط قرمزی بر دور آنها کشیده شده و نادیده گرفته می‌شدند و به همین دلیل امروز نیز در خوشبینانه‌ترین حالت با در نظر گرفتن روند اجرایی فعلی تا ۱۰۰ سال آینده شاهد نوسازی بافت‌های فرسوده‌ای خواهیم بود که در حال زایش و افزایش هستند.

جمع‌بندی پیشنهادها: به دنبال ارائه تمامی نظرات و پیشنهادها، کارشناسان در یک جمع‌بندی کلی عنوان کردند که نتیجه‌بخشی طرح نوسازی بافت‌های فرسوده مستقیما به توجه به مقولات زمان، اعتبار و طرح‌های تفضیلی شهرسازی و نوع مداخله دولت باز می‌گردد.