تجاوز ساختمانی به حریم تهران

تاثیر ساختمان‌های مستقر در حریم غربی و جنوب‌غربی تهران بر «آلودگی هوا»

هجوم به زمین‌های حریم پایتخت درپی گرانی زمین در داخل شهر تهران

گروه مسکن- بهشاد بهرامی: حریم شهر تهران طبق آنچه شهرداری برنامه‌ریزی کرده و مقررات طرح‌تفصیلی حکم می‌کند، باید زیربار «کمربندسبز» برود، طوری که روی زمین‌های موجود در حریم چه در مالکیت دولت و چه در مالکیت بخش خصوصی فقط احداث فضای‌سبز و ایجاد خدمات گردشگری مجاز است، اما آنطور که مدیرکل حریم پایتخت اعلام کرده، در حال حاضر به دلیل افزایش قیمت زمین و کمبود قطعات زمین آماده ساخت در داخل محدوده اصلی شهر تهران، تجاوز ساختمانی به زمین‌‌های حریم در ابعاد قابل‌توجهی، در جریان است. در حریم تهران نه تنها همکاری ضربتی برای تخریب ساختمان‌‌های از قبل ساخته شده انجام نمی‌شود که دست شهرداری برای اجرای ماده‌ای از قانون برنامه پنجم که اجازه داده کلیه زمین‌‌های حریم برای درختکاری از نهادهای دولتی و خصوصی خریداری شود نیز به خاطر عدم همکاری مالکان در فروش زمین‌ها، بسته باقی مانده است.

بیشترین ساخت‌وساز غیرقانونی در حریم شهر تهران مربوط به زمین‌های حریم جنوب‌غربی پایتخت است که افراد بدون اخذ پروانه‌ساختمانی -صدور پروانه ساخت مسکونی و تجاری در حریم ممنوع است - به صورت شبانه اقدام به احداث بنا در آنجا می‌کنند و با حصارکشی به دور آن مانع ورود حریم‌بانان می‌شوند. مدیر کل حریم پایتخت با تاکید براینکه جهت وزش باد در تهران از غرب به شرق است، می‌گوید: وجود سازه‌ها در حریم جنوب‌غربی در آلودگی‌هوای تهران موثر است.

متن گفت‌وگو با صباح‌الدین متقی مدیرکل حریم شهر تهران را در زیر بخوانید:

کمیته فنی حریم تهران با چه هدفی تشکیل شده است؟

با توجه به اینکه طرح راهبردی حریم تهران در مراحل پایانی تدوین قرار گرفته است اگر بنا بود تمامی استعلام‌ها از این طرح به عنوان یک سند فرادست توسط اداره کل حریم تهران اعلام شود، ممکن بود فقط از یک رویکرد یک جانبه برخوردار باشد، ولی با بخشنامه شهردار تهران کمیته فنی حریم تهران تشکیل شد تا تمامی استعلام‌ها از چند منظر مورد بررسی قرار گیرند و پاسخ داده شوند. در واقع از طریق این کمیته می‌توانیم با یک دید باز و خرد جمعی با موارد مرتبط با حریم برخورد کنیم؛ چرا که حریم به دلیل ذی‌ربط بودن مراجع زیاد نسبت به آن اعم از فرمانداری، استانداری، بخشداری‌ها، منابع طبیعی، وزارت راه و شهرسازی و اوقاف حساسیت‌های زیادی دارد. از این بابت، این کمیته شکل گرفته تا بتواند اقدامات لازم در مورد مسائل با رویکرد فنی در بحث طرح‌های راهبردی، ساماندهی را انجام دهد.

این کمیته از چه جنبه‌هایی موارد مورد استعلام را بررسی می‌کند؟

از چند منظر به موضوع مورد بررسی نگاه می‌شود. از منظر ضوابط ملاک عمل، موقعیت اراضی که در حریم واقع شده‌اند، کاربری‌ها و تمامی مواردی که به یک پروژه که خواهان استعلام آن از منطقه هستند مرتبط می‌شود، مورد بررسی قرار می‌گیرد. بعد از این مرحله، مدارک و مستندات در کارگروه مقدماتی آماده می‌شوند و برای طرح موضوع در کمیته فنی حریم که در واقع از موضع اقتدار بیشتری برخوردار است طرح موضوع می‌شود. این کمیته از معاون شهرسازی یا قائم مقام ایشان، مدیرکل تدوین ضوابط، یکی از معاونان شهرسازی مناطق که بیشتر با حریم درگیر است، مدیرکل برنامه‌ریزی حوزه شهرسازی، مسوول حراست و همچنین معاون مرکز مطالعات شهرداری تهران که در حقیقت متولی تهیه طرح راهبردی حریم است، تشکیل شده و ریاست این کمیته نیز با قائم مقام حوزه و دبیری آن با مدیر کل حریم تهران است.

چه مواردی از حریم در این کمیته بررسی می‌شوند؟

به عنوان مثال از شرکت ساماندهی مشاغل در چند جلسه دعوت کردیم تا با همکاری این کمیته مشاغلی که به صورت پراکنده در تهران وجود دارند در یک نقطه از حریم متمرکز شوند. در این راستا به مواردی همچون اینکه این طرح چه شاخص‌هایی باید داشته باشد و چه استانداردهایی باید برای آن تعریف شود، توجه کردیم. تا این طرح موجب نشود که مشاغل آلاینده ساز و یا مزاحم را در یک نقطه از حریم جمع کند و باز هم مشکلاتی پیرامون شهر تهران ایجاد کند و آلودگی برای تهران داشته باشد.

خوشبختانه مقرر شده هر اقدامی حتما در این کمیته طرح موضوع شود، بعد از بررسی‌های لازم به لحاظ فنی تصمیم‌گیری شود و اگر نیاز باشد برای طی مراحل قانونی مثل دریافت مصوبه شورای شهر به مراجع بالا دست برود.

یعنی بعد از این هر پروژه‌ای که بنا باشد در حریم شهر تهران راه‌اندازی شود، باید از فیلتر تایید فنی کمیته حریم عبور کند؟ و بعد از آن در همه موارد دوباره به مصوبه شورای شهر نیاز داریم یا نه؟

بله. تمام پروژه‌های مربوط به حریم باید از فیلتر کمیته فنی عبور کنند؛ اما در مورد ورود به شورای شهر برای تایید باید به این نکته دقت کنیم که مصوبه شورای شهر تنها به عنوان یک مصوبه است. قانون به ما می‌گوید برای اجرای هر پروژه الزاما باید جواز ساختمانی گرفته شود. قانون ماده ۱۰۰ تصریح کرده است چه در شهر چه در حریم هر فردی بخواهد ساخت وساز داشته باشد باید از شهرداری مجوز بگیرد، پس اگر شورای شهر مصوب کرده دال بر مجوز ساخت وساز نیست. شورای شهر فقط شرایطی را فراهم کرده تا فرآیند قانونی و شهرسازی آن طی شود، اما قبل از اجرا حتما باید از منطقه مربوطه مجوز ساخت گرفته شود که بتواند قانونمند کارش را انجام دهد.

چه پروژه‌هایی هستند که در کمیته فنی حریم تهران به عنوان یک خط قرمز مشخص و از قبل تعریف شده‌اند؟طوری که اگر همین الان فردی بخواهد آن مورد را به کمیته برای تایید ببرد، کمیته بدون بررسی مجوز اجرای پروژه را به آن ندهد؟

دو کاربری به عنوان خط قرمز کمیته محسوب می‌شود. کاربری مسکونی و کاربری تجاری. هر جایی که بحث اجرای این دو کاربری وجود داشته باشد ما به شدت با آن مخالف هستیم و تحت هیچ شرایطی عرصه حریم پایتخت را به سمتی سوق نمی‌دهیم که به وضعیت نابسامانی که در بعضی مکان‌های شهر تهران دیده می‌شود دچار شود. جدا از همه این موضوعات این کمیته رویکرد نوینی نسبت به حریم تهران دارد و می‌خواهد اماکنی در حریم ایجاد کند که فضای سبز، درختکاری، تفرجگاه و فضای طبیعی و ورزشی باشد.

به پروژه‌هایی مثل کارخانه‌ها یا صنایع آلاینده در حریم مجوز داده می‌شود؟

وقتی می‌گوییم کاربری مسکونی و تجاری مجوز ندارند مشخصا با مباحثی که آلوده ساز هستند تحت هیچ شرایطی موافقت نمی‌کنیم. حتی در مواردی مثل مسکن مهر شهرداری تهران با اجرای آن در حریم شهر مخالفت کرد. به این دلیل که بعد از مدتی مسکن مهر به یک نقطه جمعیتی که کسی نمی‌تواند آن را کنترل کند تبدیل می‌شود. در مورد کارخانه‌های آلاینده نیز همین‌طور است. هر چند که کارخانه‌های آلاینده‌ای در شهرستان‌های غرب و جنوب غربی تهران به رغم مخالفت‌ها احداث می‌شود که بدون رعایت موازین است و این در حالی است که از ۱۰۰ درصد گردش هوای تهران، ۹۳ درصد آن از سمت غرب به شرق است و همراه با آن آلودگی از سمت غرب به سمت شرق می‌وزد.

در مورد ساخت وسازهایی که در کوه‌های تپه فراز در شمال سعادت آباد یا در کوه‌های حصارک (دانشگاه علوم تحقیقات) انجام شده است آیا چنین مواردی قانونی هستند؟ چون حتی با چشم غیرمسلح هم به نظر می‌رسد، بالاتر از خط آسمان ساخته شده‌اند.

دو بحث در مورد این ساختمان‌ها وجود دارد. یکی اینکه آیا قانونی هستند و دوم اینکه فنی ساخته شده‌اند یا نه؟ یعنی اصولی ساخته شده‌اند؟ در بحث قانونی ملاک عمل ما رعایت ارتفاع ۱۸۰۰ متر نیست، بلکه خط پلیگونی بسته شده است و گفته ایم این خط محدوده تهران است و خارج از آن هر چه هست در حریم واقع شده است؛ اما اینکه این ساختمان‌ها آیا اصولی و فنی ساخته شده‌اند یا نه باید گفت این ساختمان‌ها حدودا دو سه دهه پیش ساخته شده‌اند، متاسفانه حتی برخی از این ساختمان‌ها با نبشی ساخته شده‌اند یعنی اگر چند نفر با هم آن را هول دهند سه چهار طبقه آن فرو می‌ریزد. پس اصول فنی در مورد آنها رعایت نشده است. از طرف دیگر از جنبه شهرسازی و سیما و منظر بسیار ناهنجار و بدترکیب است؛ طوری که هر ببیننده‌ای را که مقداری سلیقه داشته باشد، آزار می‌دهد.

در محدوده اصلی شهر تهران هستند یا در حریم محسوب می‌شوند؟

در محدوده شهر محسوب می‌شوند.

سوال اساسی دیگری که در بخش ساخت وساز‌های واقع در حریم مطرح است این است که در چند سال اخیر موضوع هجوم غیر قانونی به زمین‌های اطراف تهران برای ساخت وساز به دلیل افزایش قیمت زمین و کمبود آن در داخل شهر تهران مطرح است. آیا در بررسی‌هایی که شما انجام می‌دهید هجوم به زمین‌های اطراف پایتخت افزایش پیدا کرده است؟ آیا چنین چیزی را رویت کرده‌اید که جمعیت از محدوده شهر تهران به دلیل قیمت پایین و تعداد بیشتر زمین‌ها در حریم به آنجا مهاجرت کنند؟

چنین مواردی زیاد دیده می‌شود. این موارد چندین گروه هستند. برخی مالکان شاید تا قبل از گرانی زمین توجهی به زمینشان نداشتند همین که این اتفاق افتاد به حصارکشی و دیوار کشی زمین هایشان روی آوردند. علت را که جویا می‌شویم عنوان می‌شود که شرایطی که در تهران ایجاد شده باعث می‌شود که حتما آخر هفته‌ها از این فضا استفاده کنیم. دسته دیگر دو تیپ افراد هستند. گروهی در شمال شهر و گروه دیگر در جنوب تهران. افرادی که از لحاظ وضعیت اقتصادی در سطح پایینی هستند در جنوب شهر به دنبال چنین پدیده‌ای هستند. به عنوان نمونه در مرتضی گرد گروهی از قشرهای مستضعف هستند و قیمت اراضی در آن منطقه بسیار پایین بوده است، اما بعد از افزایش قیمت زمین مواردی را می‌بینیم که یک گروه از یکی از شهرستان‌های دور دست کشور به این منطقه می‌آیند و بدون هیچ دغدغه‌ای با دلال‌های آن منطقه با هم توافق می‌کنند تا بدون دریافت پروانه یا مجوز، ساخت و ساز انجام دهند. این در حالی است که طبق ضوابط فنی دو طبقه بیشتر در روستاهای اطراف اجازه ساخت ندارند، اما الان مشاهده می‌کنیم ساختمان‌های چهار طبقه هم ساخته می‌شوند. البته متولی این کار فرمانداری یا بخشداری است که باید جلوی آن را بگیرد. اما به نظر می‌آید اراده‌ای برای توقف این ناهنجاری‌ها وجود ندارد. ما با این پدیده در سولقان و شهر آفتاب روبه رو هستیم. به این ترتیب با این روند این نگرانی وجود دارد که گروه‌هایی از افراد بی‌بضاعت به سمت حاشیه تهران جذب شوند. گروه دیگر افراد پر درآمد که غالبا هم صاحب نفوذ هستند به شمال شهر هجوم می‌آورند. این گروه ابتدا حصاری دور زمین می‌کشند و ظرف مدت ۳ تا۴ روز شرایطی را ایجاد می‌کنند که جرات ورود هیچ فردی را به آن منطقه نمی‌دهند. به عنوان مثال اخیرا برای بازدید به یکی از مناطق شمالی شهر رفته بودیم و با موردی برخورد کردیم که برای یک قطعه زمین چندین نگهبان گذاشته‌اند و اجازه ورود به هیچ فردی را نمی‌دهند. گفتن چنین چیزی راحت است اما جدا از استفاده از چنین شیوه‌ای این افراد در برابر هر نوع مقاومتی علیه شهرداری شکایت می‌کنند تا شهرداری را محکوم کنند. ممکن است من قطعه داشته باشم و تعاونی مسکن هم آن را در اختیار من گذاشته باشد، اما این دلیل نمی‌شود که کاربری زمین من مسکونی خواهد بود. ما تا جایی که قانون به ما اجازه دهد برخورد می‌کنیم مگر اینکه دولت راهکاری را تدوین کند چون جزو وظایف دولت است.

در برخی موارد حتی اختلاف قانونی وجود دارد. به عنوان مثال نقطه‌ای را که طبق مصوبه شورای عالی شهرسازی نقطه جمعیتی معرفی شده است و مدیریت آن با شهرداری تهران است مصوبه دیگری از سوی برخی دوستان برای آن گرفته شده و عنوان کرده‌اند که همان نقطه شهر و یکی از شهرهای شهرستان اطراف است. این دو واژه با یکدیگر متفاوت است؛ چرا که شهر نیاز به خدمات و شهرداری دارد و همین موضوع شرایط نابه‌سامانی را ایجاد کرده است.

کدام جهت حریم شهر تهران بیشتر مورد تجاوز اینگونه از ساخت وسازها قرار می‌گیرد؟

به لحاظ اولویت جنوب شهر تهران، شرق شهر تهران و بخشی در جنوب شرقی و غربی.

و کمتر از همه؟

و کمتر از همه شمال و غرب تهران به این دلیل که آقایان حضور دارند و اگر اتفاقی بیفتد هشدار می‌دهند.

وعده تخریب ساخت وسازهای غیر مجاز در حال اجرایی شدن است؟ چون چند روز گذشته آقای استاندار وعده تخریب ساخت‌وسازهای غیرمجاز که نام برده نشده را داده‌اند. عمل به این وعده در چه وضعیتی است؟

غالب مواردی که اتفاق می‌افتد شهرهایی هستند که پیرامون شهر تهران هستند مثل رودبار یا قصران که به ما ربطی ندارد. اما مناطقی که به تهران مربوط می‌شود طبق هماهنگی‌هایی که با فرماندار شمیرانات کرده‌ایم بنا شده است غالب رستوران‌هایی که در دربند به صورت غیرمجاز ساخته شده‌اند و به حریم مسیل‌ها تجاوز کرده‌اند را تخریب کنیم و آنهایی که به حریم مسیل‌ها تجاوز نکرده‌اند شهرداری تعیین تکلیف کند ما هم اعلام آمادگی کردیم که این کار را انجام دهیم. همچنان منتظر هستیم که فرمانداری شمیرانات به ما اطلاع دهد. چون غالب افرادی که در آنجا بهره برداری می‌کنند نه مجوزی دارند؛ نه عوارضی می‌دهند و در عین حال از بهترین آب و هوا برخوردارند. لذا پیشنهاد ما به فرمانداری این بوده که هماهنگی لازم با نیروی انتظامی انجام شود ما هم برنامه‌ریزی هایمان را کردیم و به محض هماهنگی وارد عمل می‌شویم.

طرح کمربند حریم سبز تهران به کجا رسید؟

در حال اجرا هستیم. خوشبختانه سازمان پارک‌ها و فضای سبز با قدرت حریم را درختکاری می‌کنند. شمال شرق و شرق، جنوب و بخشی از شمال غربی به قوت انجام می‌گیرد. فقط مشکلی که در این بخش داریم این است که مالکیت این اراضی با دولت یا بخش خصوصی است.در این مورد با سازمان منابع طبیعی نشست‌های متعددی در سال جاری داشتیم مبنی بر اینکه این اراضی را به ما واگذار کنند تا ما بتوانیم فضای سبز را گسترش دهیم. اگر یک صورت وضعیت دهند شهرداری حاضر است براساس بند ج ماده ۱۴۷ برنامه پنجم که اعلام کرده کلیه اراضی حریم واقع در حریم تهران جهت استفاده بهینه به شهرداری واگذار شود عمل کند. اما متاسفانه تاکنون هیچ اقدامی انجام نشده است.