ساخت مسکن اجتماعی متولی ندارد

خادم: شهرداری محور تولید و عرضه مسکن شود

گروه مسکن- میترا یافتیان: همان‌گونه که سال‌هاست ساخت و عرضه مسکن اجتماعی (مسکن برای اقشار کم درآمد جامعه) توسط شهرداری‌ها در بسیاری از کشورهای جهان مرسوم است، شهرداری تهران نیز با توجه به تقاضای بالا در بازار مسکن باید به این بحث وارد شود و مسکن اجتماعی را با اولویت بیشتری در برنامه‌های خود دنبال کند.

در همین رابطه نیز گفت‌وگویی با رسول خادم، رییس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران داشته‌ایم که مشروح آن در ادامه می‌آید: همان طور که مستحضرید بحث تولید مسکن برای اقشار کم‌درآمد یا همان مسکن اجتماعی هم‌اکنون در کشور ما در قالب مسکن مهر و آن هم توسط دولت دنبال می‌شود از این حیث در حالی که در سایر کلانشهرهای دنیا این بحث مربوط به شهرداری‌ها بوده و سالیان متمادی است بسیاری از شهرداری‌های دنیا تولید و عرضه مسکن اجتماعی را دنبال می‌کنند، آیا شهرداری تهران نباید ورود جدی به این بحث داشته باشد؟

در سایر کشورها که مسکن اجتماعی توسط شهرداری‌ها تولید و عرضه می‌شود به این دلیل است که بخش اعظم اختیارات دولت‌ها در شهرها به شهرداری‌ها واگذار شده است، اما در اینکه مسکن اجتماعی مساله مهمی است و خیلی زودتر از اینها باید به این موضوع پرداخته می‌شد، شکی نیست.

‌ آیا اجرای چنین طرحی در کشور ما و به ویژه در کلانشهر تهران قابل تحقق است؟

به واقع ابتدا باید محدوده اقشاری که در طرح مسکن اجتماعی جای می‌گیرند را تعریف کرد؛ چرا که در‌حال‌حاضر بخشی از مردم قدرت تامین مسکن مناسب را دارند و صاحب‌خانه بوده و مابقی مردم نیز فاقد مسکن هستند.

درمیان فاقدین مسکن نیز خانوارهایی هستند که قدرت تامین مسکن مناسب رادارند، اما به دلایل مختلف حاضر به اختصاص بخشی از سرمایه خود برای خرید خانه نیستند در عین حال خانواده‌هایی هم هستند که به هیچ‌وجه قدرت تامین مسکن مناسب را ندارند. بنابراین صرفا برای این گروه از فاقدین مسکن باید تولید و عرضه مسکن اجتماعی صورت گیرد.

با این توضیح اگر تعریف درست و منطقی از مشمولان دریافت مسکن اجتماعی صورت گیرد می‌توان مشخص کرد که از ۳‌میلیون واحد مسکونی مورد نیاز شهر تهران در افق ۱۴۰۴، چند درصد باید به موضوع مسکن اجتماعی تعلق پیدا کند.لذا به‌طور کلی بحث این است که مسکن اجتماعی باید برای اقشاری که توانایی تامین مسکن را تحت هیچ شرایطی ندارند، دنبال کرد و اگر بخواهیم دامنه شمول این طرح را گسترده کنیم براصل موضوع تامین مسکن برای اقشار آسیب‌پذیر و کم‌درآمد آسیب می‌رسانیم.

‌ آیادر شرایط کنونی تحقق تولید و عرضه مسکن اجتماعی در تهران توسط شهرداری امکان‌پذیر است؟

ببینید مسکن اجتماعی مقوله خاصی است که با حمایت دولت و کمک شهرداری‌ها تحقق پیدا می‌کند از این رو حاکمیت باید کلیه هزینه‌ها اعم از تامین زمین و هزینه‌های ساخت را متقبل شود تا به گونه ای متناسب با توان مالی جامعه هدف، مسکن‌های اجتماعی تولید و در اختیار واجدین شرایط قرار گیرد. البته اگرچه تاکنون جایگاه مناسبی در قانون برای شهرداری‌ها پیرامون مباحث تولید و عرضه مسکن در نظر گرفته نشده، اما ورود جدی شهرداری‌ها به بحث تولید مسکن اجتماعی ضروری است؛ چراکه دولت می‌تواند با استفاده از قدرت مانور شهرداری‌ها به جهت تامین زمین و نیز عوارض ساخت‌و‌ساز؛ بحث مسکن اجتماعی را دنبال کند.

‌ تصور نمی‌کنید اینکه تاکنون شهرداری تهران به طور جدی در بحث تولید و عرضه مسکن اجتماعی ورود جدی نداشته است، مهم‌ترین عامل آن عدم‌تحقق مدیریت واحد شهری در پایتخت است؟

به طور کلی درخصوص تولید و عرضه مسکن اجتماعی هیچ نظام مدیریتی خاص تعریف نشده ضمن اینکه این موضوع در دستور کار شهرداری‌ها نیست و شهرداری ماموریتی در رابطه با ساخت مسکن اجتماعی برای خود متصور نمی‌داند زیرا وزارت مسکن در ساختار مدیریتی کشور متولی تامین مسکن مورد نیاز مردم است البته این محل بحث است که گفته می‌شود در دنیا شهرداری‌ها مسکن اجتماعی ساخته و عرضه می‌کنند، اما در شهرداری تهران اینگونه نیست؛ زیرا باید جایگاه شهرداری‌ها نیز در بحث اداره شهرها مدنظر قرار گیرد. آیا جایگاه شهرداری تهران در این رابطه با شهرداری‌های کلانشهرهای دنیا یکسان است؟

البته به این امر هم معتقدم که شهرداری باید به مقوله مسکن اجتماعی ورود پیدا کند، اما به شرطی که در تمام مدل‌های تامین مسکن، شهرداری محوریت تولید و عرضه مسکن را داشته باشد.

‌ گفتید که به لحاظ قانونی، شهرداری مسوولیت ساخت مسکن اجتماعی را ندارد، اما در آیین‌نامه اجرایی بند «د» تبصره ۶ بودجه سال ۸۶ و نیز در قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن به ساخت مسکن‌های اجاره‌ای توسط نهادهای غیردولتی و مدنی نظیر شهرداری‌ها تاکید شده، با این وجود باز هم شهرداری در این خصوص وظیفه‌ای ندارد؟

در ماده ۱۷ آیین‌نامه اجرایی بند «د» تبصره ۶ قانون بودجه سال ۸۶ صراحتا به مقوله مسکن اجتماعی اشاره نشده و صرفا ذکر شده که شهرداری نسبت به ساخت مسکن اجاره‌ای اقدام کند، ضمن اینکه نحوه همکاری شهرداری با دولت معلوم نیست در صورتی که دولت و شهرداری باید با هماهنگی یکدیگر سیستم‌های اجرایی این طرح را برای پیاده‌سازی و تحقق آن، تهیه و به اجرا درآورند.

‌ در ماده ۱۷ که خود شما هم به آن اشاره کردید اینطور آمده که با حمایت دولت در بخش تامین زمین و تخصیص ۲۰درصد از هزینه‌های ساخت، شهرداری‌ها نسبت به ساخت مسکن اجاره‌ای اقدام کنند، بنابراین نحوه همکاری دولت با شهرداری مشخص شده، نظر شما در این باره چیست؟

ببینید مشکل ساخت مسکن اجتماعی و همکاری شهرداری تهران در این خصوص با دادن یا ندادن آن ۲۰‌درصد هزینه ساخت حل نمی‌شود؛ چرا که ما در حال حاضر فاقد نظام رویکرد اجرایی مناسب در جهت تامین مسکن اجتماعی برای اقشار ضعیف جامعه هستیم.

این موضوع یک امر فرابخشی است بنابراین چه دولت وچه شهرداری به تنهایی نمی‌توانند در تهران به نیازهای جامعه هدف در این زمینه پاسخگو باشند.

از این رو بنده معتقدم خوشبختانه ظرفیت‌های قانونی خوبی برای حل‌ معضل مسکن در کشور و به ویژه کلانشهر تهران داریم و با همین ظرفیت فعلی شوراهای اسلامی شهرها به ویژه در شورای شهر تهران می‌توان تولید و عرضه انبوه مسکن را با مدل‌های مختلف از جمله مسکن اجتماعی محقق کرد، اما متاسفانه سیستم اجرایی ویژه‌ای برای هماهنگی میان دستگاه‌ها و بخش‌های مربوطه با شهرداری نداریم.

با این وجود آیا در شرایط کنونی تامین مسکن مورد نیاز برای اقشار کم‌درآمد در تهران امکان‌پذیر است؟

بله، مطمئن هستم که در صورت تعریف رویه اجرایی مناسب و برنامه‌ریزی در این ارتباط، این موضوع از طریق منابع موجود قابل تحقق است زیرا منابع مورد نیاز برای انجام این امر در دستگاه‌ها و بخش‌های مختلف موجود است. فقط کافی است نقاط تعامل میان این بخش‌ها به خوبی تعریف و سیستم اجرایی متناسب با آن با همکاری طرفین طراحی و پیاده‌سازی شود.

در عین حال شورای شهر تهران هم ورود جدی به بحث مسکن داشته و طی پیگیری‌هایی که در طول سال گذشته در شورا انجام شد مطمئنا شورای شهر تهران می‌تواند ورود موثری در این بحث داشته باشد.

اما در نهایت بازهم تاکید می‌کنم در بحث مسکن تهران، کمرنگ دیدن نقش شهرداری‌ها توسط دولت صحیح نیست و دولت باید شهرداری را به عنوان محوریت اجرایی در بخش مسکن بپذیرد و تسهیلات و منابع دولتی موجود را در حمایت از اقدامات اجرایی شهرداری بسیج کند، البته اگر چنین اراده‌ای در شهرداری‌ها وجود داشته باشد که من هنوز چنین امر موضوعی را مشاهده نکرده‌ام. به هر حال امیدوارم با ورود شورای تهران این ماموریت قانونی در دستور کار شهرداری‌ها قرار گیرد.