در شرایطی که هیچ محدودیت جدی و بازدارنده‌ای برای کنترل تردد خودروها و موتورسیکلت‌های آلاینده هوای تهران اعمال نمی‌شود، «پایداری جوی» و خلأ بارش جوی نیز دستیار آلودگی هوای پاییزه در پایتخت شده و موجب افزایش روزهای آلوده در سال جاری شده است. این وضعیت در حالی در پایتخت حاکم است که مدیران مرتبط با آلودگی هوا چه در دولت و چه در شهرداری تهران نیز دچار نوعی بی‌عملی در برابر افزایش غلظت آلاینده‌ها هستند و انفعالی که از سال گذشته در زمینه اجرای مصوبات کاهنده آلودگی هوا وجود دارد، گریبان مدیران دوره جدید دولت و مدیریت شهری را نیز گرفته است.

انتظار شهروندان و کارشناسان این بود که مدیران مرتبط با آلودگی هوا با اطلاع از وضعیت جوی و کاهش بارش در پاییز امسال که توسط نهادهایی همچون سازمان هواشناسی قابل پیش‌بینی بود، پیش از اینکه غلظت آلاینده‌ها با افزایش چشمگیر روبه‌رو شود، از چند روز قبل از اینکه هوای پایتخت در آستانه وضعیت اضطرار قرار گیرد و شاخص کیفیت هوا به محدوده مرز ۱۵۰ واحد برسد، تمهیداتی برای مهار آلودگی هوا در کوتاه‌مدت اتخاذ کنند. به‌عنوان مثال این امکان وجود دارد تا تصمیماتی که کمیته اضطرار آلودگی هوا شنبه‌شب اتخاذ کرد و به واسطه آن طرح ترافیک به محدوده طرح زوج و فرد تسری یافت و فروش طرح روزانه نیز ممنوع اعلام شد، از میانه هفته گذشته اعمال می‌شد تا شاخص کیفیت هوا هرگز به حالت «اضطرار» نزدیک نشود. اتخاذ تصمیماتی همچون ممنوعیت تردد خودروهای «بیش‌آلاینده» همچون دیزلی‌ها در محدوده مرکزی یا حتی در تمام سطح شهر برای بازه زمانی مشخصی در طول شبانه‌روز، از دیگر راهکارهایی است که اگر قبل از فرارسیدن آلوده‌ترین روزهای تهران اتخاذ می‌شد، آلاینده‌ها تا این حد انباشت نمی‌شد که کاهش آن جز با تعطیلی مدارس ممکن نباشد. کارشناسان پیشنهاد می‌کنند تصمیم تسری طرح ترافیک به محدوده زوج و فرد دست‌کم تا نیمه زمستان به شکل مداوم ادامه پیدا کند تا علاوه بر کاهش آلودگی هوا، ترافیک مرکز شهر نیز قدری مهار شود.

مدیریت شهری جدید تهران دو دسته سیاست‌های تحول‌گرایانه را کلید زده که بخشی از آنها سیاست‌های سلبی همچون جلوگیری از فروش تراکم سیار و بخشی نیز ایجابی است که توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی از آن جمله است. به نظر می‌رسد برخی اقدامات سلبی نظیر آنچه به‌عنوان مثال ذکر شد، بدون اینکه نیاز به تامین مالی چندانی داشته باشد، می‌تواند در مهار آلودگی هوا موثر باشد. کمیته اضطرار آلودگی هوای شهر تهران با تشکیل جلسه در شنبه شب، مدارس پایتخت در مقاطع ابتدایی و پیش‌دبستانی و همین‌طور مهدهای کودک را تعطیل اعلام کرد. به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، سکان تصفیه هوای تهران در حال حاضر عملا در اختیار شرایط جوی و میزان وزش باد و بارش است؛ طوری که اگر ناپایداری جوی، بارش باران و وزش باد (البته بادی که ریزگردهای غربی را با خود همراه نداشته باشد) رخ دهد، آلودگی هوا از آسمان پایتخت شسته می‌شود. در این بین میانگین سرعت وزش باد در تهران طی دو روز گذشته کمتر از ۳ متر بر ثانیه بوده است و این در حالی است که سرعت باد موثر در تهران که در صورت وزش می‌تواند آلودگی هوا را از جو شهر خارج کند، دست‌کم ۵ متر بر ثانیه است. فقدان این باد موثر در چند روز اخیر سبب شد شاخص کیفیت هوای شهر تهران از ۱۰۰ واحد که مرز هوای «سالم» و «ناسالم برای گروه‌های حساس» است، فراتر رود و حتی برای مدت هفت ساعت در شنبه شب در وضعیت «ناسالم برای عموم جامعه» قرار بگیرد. شاخص کیفیت هوای شهر تهران شنبه شب بین ساعات ۲۱ تا ۳ بامداد یکشنبه از ۱۵۰ واحد فراتر رفت و هوای تهران در شرایط «اضطرار» قرار گرفت.

پاییز امسال به لحاظ میزان ناپایداری جوی و بارش در مقایسه با سال گذشته وضعیت بدتری دارد؛ طوری که متوسط بارش در آبان‌ماه امسال در حوزه عملکرد آب منطقه‌ای تهران (با احتساب سدهای استان تهران) دو میلی‌متر بوده که نسبت به بارندگی ۰۱/ ۲۴ میلی‌متری سال آبی گذشته با کاهش ۹۲ درصدی همراه بوده است. همچنین میانگین بارش در تهران طی پاییز امسال در مقایسه با دوره بلندمدت گذشته ۹۵ درصد کاهش داشته است. این وضعیت سبب شد آبان امسال نیز در زمره آلوده‌ترین ایام سال قرار گیرد و در مقایسه با ماه‌های مشابه دست‌کم در طول ۱۹ سال قبل، با ۲۵ روز آلوده (با شاخص کیفیت هوای بالای ۱۰۰ واحد) رکورددار آلوده‌ترین ماه میانی پاییز شود. طی ۲۶ روز سپری شده از آذر ماه نیز پایتخت‌نشینان ۱۵ روز هوای آلوده تنفس کردند و به این ترتیب شمار روزهایی که شاخص کیفیت هوا بالاتر از ۱۰۰ واحد بوده و مرز سالم را درنوردیده است، در دوماهه اخیر به ۴۰ روز رسید. در آبان امسال نیز یک روز هوای تهران در وضعیت ناسالم برای عموم جامعه قرار گرفت و به مدت چند ساعت میزان غلظت آلاینده‌ها از این حد هم فراتر رفت و شاخص کیفیت هوا «بنفش (بسیار ناسالم)» شد.

روز گذشته با وجود تعطیلی مدارس ابتدایی و پیش‌دبستانی، غلظت آلاینده‌ها در هوای پایتخت با کاهش زیادی همراه نبود و شاخص کیفیت هوا پیش‌ازظهر در ایستگاه ۱۴۵ واحد قرار داشت. با این حال در ساعات عصرگاهی علاوه بر اینکه شاخص با رسیدن به ۱۵۵ واحد، وضعیت هوا را قرمز کرد و اخباری مبنی بر قوت گرفتن احتمال تعطیلی امروز مدارس نیز منتشر شد، میانگین سرعت وزش باد نیز با کاهش روبه‌رو بود؛ طوری که صبحگاه دیروز سرعت وزش باد ۲ متر بر ثانیه اعلام شد، اما در بعدازظهر به ۷/ ۱ متر بر ثانیه کاهش یافت. به گزارش «دنیای اقتصاد»، عامل طبیعی آلودگی هوای پاییز امسال با پاییز سال گذشته قدری متفاوت است. سال گذشته به علت سرمای هوا در اغلب روزهای آلوده با پدیده اینورژن که حاصل عدم چرخش عمودی هوای تمیز و کثیف است، روبه‌رو بودیم در حالی که امسال دمای هوا در اغلب روزهای آلوده، بالاتر از روزهای آلوده سال گذشته است، اما به دلیل «سکون هوا» تحت تاثیر کاهش چشمگیر سرعت وزش باد و فقدان بارش‌های جوی، بسیاری از روزهای آبان و آذر آلوده شد. روز گذشته شصتمین روز آلوده تهران از ۲۷۲ روز سپری شده از ابتدای امسال تاکنون بوده و این در حالی است که شمارروزهای آلوده تهران در مدت مشابه پارسال، ۴۸ روز بوده است. از طرفی اگر آمار روزهای «ناپاک» با شاخص بیش از ۵۰ واحد را بررسی کنیم، امسال تهرانی‌ها ۲۶۰ روز هوای ناپاک تنفس کرده‌اند. بر اساس پیش‌بینی احد وظیفه، مدیرکل پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور، با سکون نسبی هوا و افزایش آلاینده‌های جوی و تداوم حاکمیت شرایط ناسالم، آلودگی هوا در تهران تا روز چهارشنبه این هفته ادامه خواهد یافت. وی با بیان اینکه از روز پنج‌شنبه به تدریج از میزان آلودگی هوا در تهران کاسته خواهد شد، پیش‌بینی کرد: با وزش باد در روز پنج‌شنبه، جمعه و شنبه و بارندگی ضعیفی که پنج‌شنبه در تهران خواهیم داشت، هوا به تدریج سالم شود.

 

07-01