حریف موقت ابرترافیک پایتخت جزئیات سه طرح ترافیکی مصوب برای مهر ماه

دنیای اقتصاد: شهرداری تهران طرح کنترل «ابرترافیک مهرماه» را با تکیه بر سه تاکتیک موقت برای ۱۵ روز نخست آغاز سال تحصیلی در ستاد هماهنگی استقبال از مهر پیشنهاد داده که پس از طی مراحل نهایی تصویب در شورای عالی ترافیک و دولت اجرا خواهد شد. محسن پورسیدآقایی، معاون جدید حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران که از سابقه چند‌ساله در حوزه مدیریت برنامه‌ریزی شبکه ریلی برون شهری کشور برخوردار است، روز گذشته با حضور در صحن شورای شهر ضمن تشریح جزئیات طرح مذکور، از سه تاکتیک برای مدیریت ترافیک مهر رونمایی کرد.

نکته مثبت و جالب توجه در جلسه دیروز این بود که پورسیدآقایی در اولین حضور خود در تریبون رسمی شورای پنجم، حل گره ترافیکی تهران را به‌عنوان توقع مشترک پایتخت‌نشینان از شهردار جدید، اولین و مهم‌ترین آزمون خود در مدیریت شهری تهران تعبیر کرد و بگونه‌ای از این دغدغه همیشگی مردم تهران سخن گفت که مشخص شد او کاملا آگاه است که در چه جایگاه حساسی در مدیریت شهری قرار گرفته و چه مسوولیت سنگینی برای پاسخ به توقع ۹ میلیون پایتخت‌نشین دارد.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، بررسی مدیریت شهری از وضعیت ترافیک در آغاز مهرماه حاکی است، طی دو هفته نخست سال تحصیلی تهران با افزایش ۳۰ درصدی حجم ترافیک در ساعات پیک روبه‌رو است که بخش عمده آن ناشی از سفرهای به مقصد محل تحصیل است؛ به‌گونه‌ای که تقاضای سفر درون‌شهری ناشی از عزیمت به مراکز تحصیلی دست‌کم ۱۶ درصد از تقاضای سفرهای روزانه درون‌شهری در تهران را شامل می‌شود. با توجه به این واقعیت، سه تاکتیک و طرح کوتاه مدت به‌عنوان حریف موقت برای ترافیک نیم سال دوم شهر تهران از سوی مدیریت شهری طراحی شده که اجرای آن می‌تواند به‌عنوان راهکار کوتاه مدت حل معضل ترافیک که گره آن در آغاز مهرماه کورتر از نیمه اول سال می‌شود، اثرگذار باشد. در عین حال به نظر می‌رسد پورسید‌آقایی قصد دارد برای مدتی هرچند کوتاه پس از استقرار در مسند معاونت، چالش ترافیک را دقیق‌تر بررسی کند و پیشنهادهای گذشته را که هنوز روی میز قرار دارد در کنار ایده‌ها و طرح‌های تازه برای حل معضل ترافیک در میان‌مدت و بلندمدت مورد مداقه قرار دهد. نخستین و شاید مهم‌ترین مصوبه ستاد هماهنگی استقبال از مهر برای کنترل ابرترافیک دو هفته آغاز سال تحصیلی، «شناور کردن ساعت کار تمام دستگاه‌های دولتی» است. بر اساس این پیشنهاد که اجرای آن نیازمند تایید دولت و ابلاغ از سوی وزارت کشور است، ساعت شروع کار کلیه دستگاه‌های دولتی صرفا به شکل موقت و در طول دو هفته اول مهرماه، به مدت دو ساعت شناور خواهد بود؛ به این معنا که کارمندان می‌توانند بین ساعات ۷ تا ۹ صبح زمان حضور خود را در محل کار به دلخواه و متناسب با زمان تحصیل فرزندان خود تنظیم کنند و در مقابل زمان خروج آنها نیز به نسبت ساعت ورود شناور خواهد شد. به این ترتیب والدینی که فرزند محصل دارند و در روزهای نخست مهر هنوز نتوانسته‌اند از خدمات سرویس مدارس استفاده کنند، به سادگی می‌توانند فرزند خود را قبل از حاضر شدن در محل کار به مدرسه برسانند، سپس در محل کار خود حاضر شوند؛ ضمن اینکه مزیت ویژه این طرح نصیب مادران شاغلی خواهد شد که می‌توانند با دغدغه و استرس کمتری، هفته‌های اول مهر را با فرزندان خود همراه شوند و به مدت محدود با تاخیر به محل کار خود برسند. همچنین اجرای این طرح در صورت همراهی دولت، می‌تواند بازه پیک ترافیک را قدری افزایش دهد و در نتیجه حجم ترافیک در زمان بیشتری توزیع شود. در نهایت این مدل توزیع سفر در زمان وسیع‌تر، می‌تواند بار ترافیک صبحگاه و حتی عصرگاه را تا حد قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد. از طرفی برخی از سفرها که به قصد رساندن فرزندان به مدرسه انجام می‌شود نیز به کلی حذف و با سفر والدین به محل کار ادغام خواهد شد.

بر اساس مطالعاتی که در اوایل دهه ۹۰ از سوی گروهی از کارشناسان ترافیکی انجام شد، اگر طرح شناورسازی ساعت کار به شکل صحیح و دائمی اجرا شود، دست‌کم ۱۳ درصد از بار ترافیک پاییزی خواهد کاست و به دنبال آن کیفیت هوای تهران هم بهبود می‌یابد، چراکه بخشی از آلودگی هوای تهران ناشی از کارکرد درجای خودروها بوده و این وضعیت در ابرترافیک پاییز تشدید می‌شود. هر چند اجرای درست این طرح منوط به برخورداری از ضمانت اجرا و همراهی تمام عیار کلیه دستگاه‌های دولتی است. اوایل دهه ۹۰ طرح تغییر ساعت کار با هدف مدیریت ترافیک به مدت یک سال اجرا شد، اما از آنجاکه دستگاه‌ها دربرابر هرگونه انعطاف و تغییر ساعت کار مقاومت داشتند، طرح مذکور عملا شکست خورد و نتوانست وضعیت ترافیک در تهران را بهبود ببخشد. پورسیدآقایی در این رابطه به «دنیای اقتصاد» گفت: یکی از راهکارهای کاهش ترافیک در ساعات پیک که در بسیاری از کشورها به شکل دائمی یا در بازه‌های بلند مدت اجرا می‌شود، شناور کردن ساعت کار است که با طرح «تغییر ساعت کار» تفاوت دارد. در حال حاضر این طرح برای اجرا به مدت دو هفته در تهران پیشنهاد شده تا بازخورد و آثار آن، ارزیابی شود. اما هنوز مطالعه جامعی که به واسطه آن طرح مذکور به شکل دائمی اجرا شود صورت نگرفته و قاعدتا تصمیمی هم در این رابطه اتخاذ نشده است.

ساماندهی زمان توزیع بار در تهران

تاکتیک دوم مدیریت ابرترافیک مهرماه که شهرداری تهران مطرح کرده است، «محدود کردن تردد خودروهای توزیع موادغذایی، خواربار، اقلام سوپرمارکتی و میوه و سبزیجات میان واحدهای صنفی شهر» است. بر اساس آنچه پورسیدآقایی تشریح کرد، حدود ۱۲ درصد از ترافیک تهران در ساعات پیک صبحگاهی ناشی از تردد کامیون‌های توزیع اقلام سوپرمارکتی و مواد غذایی است. این خودروهای سنگین با توقف دوبله و مزاحمت‌های ترافیکی که ایجاد می‌کنند، به ترافیک صبحگاهی دامن می‌زنند و این در حالی است که تردد آنها در بسیاری از کشورها در ساعات روز ممنوع است. بر اساس پیشنهاد شهرداری و در صورت تصویب نهایی در شورای عالی ترافیک، تردد این خودروها بین ساعات ۵:۳۰ تا ۱۰:۳۰ صبح در محدوده زوج و فرد طی ۱۵ روز نخست مهرماه ممنوع خواهد شد و پلیس بر اجرای این ممنوعیت نظارت خواهد کرد. هر چند در این مرحله طرح مذکور صرفا برای علاج موقت ابرترافیک دو هفته اول مهر پیشنهاد شده است، اما کارشناسان ترافیکی اعتقاد دارند این ممنوعیت می‌تواند به شکل دائمی در تهران اعمال شود.

سومین حریف موقت ترافیک مهرماه که شهرداری تهران بدون نیاز به مصوبه خارج از مدیریت شهری آن را دنبال می‌کند. ممنوعیت ۲۵ روزه هرگونه عملیات عمرانی و حفاری از سوی دستگاه‌های خدماتی در معابر پایتخت است که از ۲۰ شهریور تا ۱۵ مهر عملیاتی خواهد شد. در مقابل عملی شدن دو تاکتیک دیگر شامل شناور کردن ساعت کار دستگاه‌های دولتی و محدود کردن تردد خودروهای توزیع اقلام خوراکی به ترتیب نیازمند موافقت دولت و شورای عالی ترافیک است.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، محسن پورسیدآقایی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در جلسه روز گذشته علاوه بر تشریح جزئیات برنامه‌های کوتاه‌مدت خود برای مدیریت ابرترافیک مهرماه، کلیات برنامه بلندمدت خود را نیز اعلام کرد که در دو محور «مدیریت تقاضای سفر» و «تقویت ناوگان» طی چهار سال آتی دنبال خواهد شد. وی در حاشیه جلسه، از نیاز مترو تهران به دست‌کم ۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری صرفا در حوزه تامین ناوگان خبر داد و چالش جدی مدیریت شهری فعلی را تامین مالی در این بخش عنوان کرد. به گفته وی، برای بهبود سرفاصله قطارهای مترو، نیاز فوری تهران تامین ۱۰۰۰ واگن است و این در حالی است که برای خدمت‌رسانی با حداکثر ظرفیت، ۱۰۰۰ واگن دیگر نیز باید در خطوط موجود سرویس دهند. سرفاصله قطارهای مترو در حال حاضر به‌طور میانگین ۹دقیقه است و این در حالی است که سرفاصله برخی خطوط به دلیل فقدان واگن کافی، به بیش از ۱۵ دقیقه نیز می‌رسد. این در حالی است که سرفاصله استاندارد در خطوط مترو کلان‌شهرها عموما بین ۵/ ۲ تا حداکثر ۵ دقیقه است.

معاون شهردار تهران البته درباره محور دوم برنامه‌های خود یعنی مدیریت تقاضای سفر، توضیح بیشتری نداد و در پاسخ به پرسش‌هایی درخصوص اخذ عوارض تردد از برخی معابر و نیز وضع مالیات بر سوخت که می‌تواند هزینه سفر با خودرو شخصی را افزایش دهد و موجب روی آوردن شهروندان به استفاده از حمل‌ونقل عمومی شود، ضمن خودداری از تایید یا رد کردن این موضوعات، اعلام کرد که باید شخصا موضوعات را بررسی و سپس درباره آن اظهارنظر کند.

جراحی اساسی ترافیک تهران

تهران برای حل معضل ترافیک به جراحی اساسی نیاز دارد و تنها اصلاحات جزئی و دنبال کردن روند گذشته نمی‌تواند نتیجه‌بخش باشد. این موضوع را پورسیدآقایی در صحن شورای شهر مطرح و تاکید کرد که به منظور اعمال جراحی آتی که باید بر ترافیک تهران صورت گیرد، پیشنهادها و طرح‌های خود را به مرور در قالب لوایح به شورای شهر ارائه خواهد کرد. وی در جمع خبرنگاران، از آلودگی هوا نیز به‌عنوان دومین معضل اساسی تهران افزون بر ترافیک یاد کرد که مدیریت شهری باید طی چهار سال آینده برای آن چاره‌اندیشی کند. به گفته وی، یکی از برنامه‌های میان‌مدت شهرداری تهران در حوزه حمل‌ونقل عمومی، راه‌اندازی خطوط قطار سبک شهری است. پورسیدآقایی از تراموا به‌عنوان یکی از مدهای رایج حمل‌ونقلی در جهان که البته در تهران هنوز غریبه است یاد کرد و گفت: ظرف چهار سال آینده دست‌کم یک خط تراموا در تهران راه‌اندازی خواهیم کرد. کارشناسان معتقدند جای یک تاکتیک اثرگذار در برنامه شهرداری برای ابرترافیک مهرماه خالی است و آن استفاده بهینه از ظرفیت موجود و خارج از سرویس ناوگان مترو و اتوبوسرانی است.

حدود ۶۰۰۰ دستگاه اتوبوس در ناوگان تهران خدمت‌رسانی می‌کند که یک‌سوم این تعداد به دلیل فرسودگی و نیاز به تعمیرات، همواره خارج از سرویس و در شرایط «اورهال» قرار دارد. در مورد ناوگان مترو نیز با اینکه استاندارد اورهال، ۲۰ درصد از کل واگن‌ها است، در تهران این میزان حدود ۵۰ درصد است. شهرداری تهران می‌توانست با اجرای یک طرح ضربتی و تامین فوریتی قطعات و تجهیزات لازم، ناوگان خارج از سرویس مترو و اتوبوسرانی را نیز برای سرویس‌دهی در دو هفته اول مهر آماده کند تا به این ترتیب از ظرفیت موجود حمل‌ونقل عمومی برای مهار ترافیک آغاز سال تحصیلی بیشترین استفاده ممکن صورت گیرد.