حسین اقدامی
وکیل پایه یک دادگستری

مسکن مهر یکی از نهادهایی است که با تصویب بند دال قانون بودجه سال 1386 قدم به عالم اعتباری حقوق گذاشت و پس از آن طی آیین نامه‌ها و بخشنامه‌های متعدد، چارچوب‌ها و ضوابط مسکن مهر مشخص شد. در این نوشتار به اختصار به مهم‌ترین سوالات حقوقی راجع به نقل‌و‌انتقال واحدهای مسکن مهر خواهیم پرداخت؛ زمین‌هایی که واحدهای مسکن مهر در آن ساخته شده است به دو نوع ملکی و اجاره 99 ساله تقسیم می‌شوند. در واحدهایی که عرصه و زمین اصطلاحا به‌صورت ملکی است، یعنی متقاضیان زمین ملک را نیز تملک می‌کنند، زمین و ساختمان (عرصه و اعیان) قابل انتقال است. ولی در مجتمع‌های اجاره 99 ساله، تنها اعیان (ساختمان) منتقل می‌شود.

بر اساس دستورالعملی که در خرداد ماه سال 1393 از سوی وزارت راه و شهرسازی ابلاغ شد، خرید و فروش واحدهای مسکن مهر آزاد شد. به این ترتیب، خرید و فروش املاک مسکن مهر، شکل قانونی به خود گرفت. با دستورالعملی که در سال 1393 صادر شد، خرید و فروش مسکن مهر در حال ساخت، پس از واگذاری و تحویل یا پس از تنظیم اسناد مالکیت امکان پذیر است. در خرید و فروش مسکن مهر ملکی، عرصه و اعیان یعنی زمین و ساختمان هر دو منتقل می‌شود. در مورد واحدهای مسکن مهر ملکی (خود مالک) که فروش اقساطی قطعی یا تدریجی آن انجام گرفته باشد، طرفین نقل و انتقال (اعم از انتقال‌دهنده و انتقال گیرنده) به‌صورت همزمان برای تغییر نام مدیون به بانک مراجعه و بانک عامل پس از انجام تشریفات قانونی و تسویه بدهی معوقه و به‌روزرسانی اقساط، نسبت به تغییر نام مدیون در دفترچه فروش اقساطی اقدام کند.

در نقل و انتقال واحدهای مسکن مهر اجاره 99 ساله، تنها اعیان یعنی ساختمان ملک منتقل می‌شود و زمین در مالکیت دولت باقی می‌ماند و به‌صورت 99 ساله به متقاضی اجاره داده می‌شود. در این املاک، طرفین نقل و انتقال (انتقال دهنده و انتقال گیرنده) برای تغییر نام مدیون هم زمان به بانک مراجعه و بانک پس از انجام تشریفات قانونی و تسویه بدهی معوقه و به‌روز رسانی اقساط، مراتب را به مرجع صدور معرفی نامه (اداره کل راه و شهرسازی/ شرکت عمران شهر جدید/ بنیاد مسکن انقلاب اسلامی) جهت جایگزینی مستأجر در قرارداد اجاره عرصه اعلام می‌کند. در مواردی که برای واحد مسکن مهر، قرارداد پیش فروش بین سازنده و متقاضی منعقد شده، ولی هنوز مراحل مربوط به واحد و فروش اقساطی انجام نشده است، باید ابتدا مراحل لازم برای تخصیص وام و دریافت دفترچه اقساط انجام شود و سپس به ترتیبی که در مورد واحدهای ساخته شده بیان شد، برای انتقال مالکیت اقدام شود.

برای این کار واحد مورد نظر باید حتما شرایط زیر را داشته باشد:

1- در قرارداد پیش‌فروش یا صورتجلسه تخصیص واحد، نام پروژه، بلوک، طبقه و واحد تعیین و قید شده باشد.

2- سفت‌کاری واحد مورد نظر به اتمام رسیده باشد.

3- پروژه‌ای که واحد در آن قرار دارد، قابلیت دریافت وام و تسهیلات و اخذ دفترچه اقساط را داشته باشد.

کلاهبرداری در فروش مسکن مهر

به دلیل ناآشنایی بسیاری از مردم با نحوه معاملات این املاک، مشکلات زیادی گریبانگیر خریداران یا فروشندگان شده است. فروش ملک به چند نفر، فروش ملک با بدهی، فروش ملک دیگری و معرفی ملک دیگر به جای واحد مورد معامله برخی از خطراتی است که خریداران با آن مواجه شده‌اند. از آنجا که نقل و انتقال واحدهای مسکن مهر ضوابط ویژه‌ای دارد، باید انتقال این واحد‌ها حتما زیر نظر شرکت‌های عمران شهر‌های جدید یا در برخی شهرها از سوی نهادهای متولی انجام گیرد. در فرآیند انتقال حتما طی مراحل مورد اشاره در نهادهای متولی الزامی است و امضای قرارداد یا مبایعه‌نامه در بنگاه‌های املاک به هیچ وجه کفایت نمی‌کند.

از وضعیت مالکیت واحد مطلع شوید

از نهایی کردن معامله و پرداخت وجه قبل از مراجعه و استعلام وضعیت ملک مورد نظر و مالکیت آن، جدا خودداری کنید. تا زمانی که واحدهای مسکن مهر سند رسمی ندارند، استعلام مالکیت آنها از اداره ثبت اسناد امکان پذیر نیست. مرجع اطلاع از مالکیت مسکن مهر، شرکت‌های عمران شهرهای جدید یا اداره کل راه و شهرسازی است.

یکی از شرایط نقل و انتقال واحدهای مسکن مهر، نداشتن بدهی معوقه و تسویه بدهی‌های گذشته در مورد آن واحد است. فروشنده واحد مسکن مهر نباید در رابطه با اقساط وام بانکی بدهی داشته باشد. همچنین، واحد مسکن مهر نباید به سازمان ملی زمین و مسکن یا شرکت عمران شهرهای جدید یا بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، بدهی داشته باشد. در صورتی که واحد در این مورد بدهی داشته باشد، باید برای تسویه بدهی‌های مذکور اقدام شود. قابل توجه است که شخص خریدار واحد مسکن مهر صرفا می‌تواند یک واحد مسکن مهر را خریداری کند و تغییر نام مدیون در بانک و انتقال سند اعیانی را به انجام برساند.

مدارک لازم برای انتقال مسکن مهر در شرکت‌های عمران مسکن شامل، مدارک شناسایی خریدار و فروشنده، قرارداد و صورتجلسه انتخاب واحد، حضور همزمان خریدار و فروشنده برای انتقال الزامی است،‌ مالکان دارای کارت قسط باید ابتدا برای انتقال تسهیلات به بانک مسکن مراجعه کنند. در این مرحله مواردی از جمله معرفی ضامن و مدارک مربوط به ضمانت نیز لازم است. امکان تنظیم سند رسمی ملک در صورتی وجود دارد که کار ساخت واحد به اتمام رسیده و برای واحدها، پایان کار ساختمانی صادر شده باشد. پس از آن برای اخذ اسناد تفکیکی اقدام می‌شود و در این مرحله، مالکان می‌توانند برای هماهنگی‌های لازم در گرفتن سند مجزای واحد خود به شرکت‌های عمران شهرهای جدید مراجعه کنند.