گروه مسکن: معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران مجموع هزینه‌های پروژه صدر ـ نیایش را بر اساس آخرین گزارش صورت وضعیت‌های مالی ارائه شده شامل ۱۲۹۷ میلیارد تومان برای بزرگراه طبقاتی صدر و ۲۷۰۸ میلیارد تومان برای تونل نیایش اعلام کرد. علیرضا جاوید در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درباره نقد معاون وزیر راه و شهرسازی به احداث پروژه صدر ـ نیایش از سوی شهرداری تهران با تاکید بر اینکه طرح افزایش ظرفیت بزرگراه نیایش در قالب احداث تونل و افزایش ظرفیت بزرگراه صدر در قالب احداث طبقه دوم این بزرگراه منطبق با اسناد راهبردی فرادست شهر تهران،‌ به ویژه طرح‌های جامع و تفصیلی است، گفت: در طرح جامع اول تهران مصوب سال ۴۹ و طرح جامع سوم تهران که در سال ۸۶ ابلاغ شد، مجموعه شبکه بزرگراهی شهر تهران و راهبردهای اتصالات میان محورهای مختلف این شبکه قید شده است.

بنابراین احداث دو بزرگراه صدر و نیایش و لزوم اتصال آنها به یکدیگر در راهبردهای طرح‌های جامع شهر تهران که به‌عنوان سند بالادستی ملاک عمل برای اقدامات مدیریت شهری تلقی می‌شود، پیش‌بینی شده بود. به گفته وی، فرآیند قانونی تصویب پروژه صدر ـ نیایش از جمله انطباق با طرح‌های جامع و تفصیلی، بررسی و تصویب کدپروژه در لایحه بودجه شورای شهر تهران و نیز بررسی تخصصی نحوه اجرای پروژه در کمیسیون عمران شورای شهر به‌عنوان کمیسیون تخصصی مربوطه طی شده است.

وی با تاکید بر اینکه تونل نیایش و بزرگراه طبقاتی صدر دو پروژه با دو کارکرد متفاوت و مستقل نیستند بلکه دو پروژه با کارکردی یکپارچه و به هم پیوسته به شمار می‌روند، اظهار کرد: طبعا به دنبال احداث تونل و اتصال دو بزرگراه صدر و نیایش به یکدیگر، افزایش ظرفیت بزرگراه طبقاتی صدر اجتناب ناپذیر بود که باید به یکی از روش‌های تعریض در همسطح، احداث تونل یا تبدیل بزرگراه صدر به یک بزرگراه طبقاتی صورت می‌گرفت. با توجه به مطالعات توپوگرافی زمین طبیعی، مطالعات مکانیک خاک، مطالعات مهندسی ارزش و نیز برآورد زمان بندی احداث پروژه درنهایت مقرر شد افزایش ظرفیت محور صدر ـ نیایش در قسمت غربی به‌صورت تونلی و در قسمت شرقی به‌صورت پل طبقاتی اجرا شود.

جاوید خاطرنشان کرد: گزینه تعریض همسطح بزرگراه صدر به دلیل اینکه بیش از ۵ برابر پل طبقاتی هزینه در برداشت، منتفی شد. چراکه این بزرگراه از مناطق مرغوب یک و سه عبور می‌کرد و قیمت املاک حاشیه آن بالا بود. از سوی دیگر زمان بندی افزایش ظرفیت بزرگراه صدر در همسطح نیز حدود سه برابر زمان بندی اجرای پل طبقاتی بود، چراکه فرآیند تملک هزاران واحد مسکونی، تجاری و اداری و در ادامه تخریب و اجرای پروژه بسیار زمانبر بود.

به گفته معاون شهردار تهران گزینه احداث تونل در بزرگراه صدر نیز به سه دلیل منتفی شد. نخست اینکه توپوگرافی زمین طبیعی در این منطقه امکان فراهم کردن دسترسی‌های جانبی ضروری در بزرگراه صدر به قیطریه،‌ بزرگراه مدرس،‌ بلوار کاوه و نظایر آن از طریق تونل وجود نداشت. از طرفی هزینه احداث تونل صدر بین ۲ تا ۵/ ۲ برابر بزرگراه طبقاتی برآورد شد. زمان اجرای تونل نیز تقریبا ۵/ ۱ برابر زمان احداث بزرگراه طبقاتی بود و به این ترتیب گزینه تونلی نیز منتفی شد و احداث بزرگراه طبقاتی صدر در دستور کار قرار گرفت.

برخی از کارشناسان شهرسازی اعتقاد دارند هزینه سنگینی که اجرای پروژه صدر ـ نیایش در بر داشته می‌توانست صرف احداث LRT (قطار سبک شهری) و در نتیجه توسعه حمل و نقل عمومی در این محور شود. جاوید در پاسخ به این انتقادها به «دنیای اقتصاد» گفت: مطالعات ترافیکی انجام شده پیش از اجرای این پروژه نشان‌دهنده لزوم افزایش ظرفیت خودرویی این محور به دنبال اتصال دو بزرگراه نیایش و صدر به یکدیگر بود. این امر منافاتی با طرح‌های احتمالی آتی در این محور نظیر احداث خطوط مترو، LRT یا BRT ندارد. به عبارت دیگر، موضوع توسعه حمل و نقل عمومی و افزایش ظرفیت این محور منافاتی با یکدیگر ندارند و اینگونه نبود که اگر LRT اجرا شود، دیگر نیازی به افزایش ظرفیت این بزرگراه‌ها نیست. سامانه‌های حمل و نقل عمومی مکمل مترو می‌تواند در هر محوری که مطالعات ترافیکی ضرورت آن را اثبات کند در کنار معابر سواره رو اجرا شود. بنابراین اگر در آینده اجرای طرح LRT در بزرگراه‌های صدر و نیایش یا هر بزرگراه دیگری ضروری باشد، قابل اجرا خواهد بود.

منافع اقتصادی صدر ـ نیایش برای پایتخت

جاوید درباره توجیه اقتصادی اجرای پروژه صدر ـ نیایش نیز توضیح داد: طبعا هر طرحی که به بهبود جریان ترافیک بینجامد و مسیرها را کوتاه‌تر کند،‌ به دلیل کاهش میزان مصرف سوخت و آلودگی هوا و در نتیجه استفاده بهینه از منابع موجود توجیه اقتصادی دارد. محاسبه میزان منافع اقتصادی نخستین بزرگراه طبقاتی شهر تهران گویای آن است که کاهش مسافت سفر و به تبع آن صرفه‌جویی در وقت شهروندان بر اساس حداقل حضور مصوب سال آغاز بهره برداری از پروژه (سال ۱۳۹۲) به ازای هر ساعت کار خدماتی (حدود ۳۲۰۰ تومان در ساعت)، شاخصی کمی و قابل محاسبه است. احداث این بزرگراه موجب ۶۴ هزار ساعت صرفه‌جویی روزانه در وقت شهروندان شده است. بنابراین صرفه‌جویی سالانه در این سرفصل به ۷۴ میلیارد تومان می‌رسد. میزان صرفه‌جویی سالانه در مصرف سوخت نیز به دنبال احداث این پروژه ۷۱ میلیارد تومان است و بر این اساس، منافع اقتصادی بهره‌برداری از بزرگراه طبقاتی صدر سالانه حدود ۱۴۵ میلیارد تومان بوده است. به گفته جاوید، این رقم با افزایش ترددها و بر اساس قیمت‌های جدید سوخت و نیز حداقل دستمزدهای وزارت کار، در حال حاضر به ۲۲۰ میلیارد تومان در سال رسیده است.

وی یادآور شد: اگر دو بزرگراه صدر و نیایش به یکدیگر متصل نمی‌شد، شهروندان برای دسترسی از بزرگراه نیایش به بزرگراه صدر دو مسیر داشتند. راه نخست این بود که مسیر ادامه بزرگراه نیایش در خیابان‌های اسفندیار و آرش را طی کنند و پس از ورود به بزرگراه مدرس جنوب، با استفاده از خروجی حقانی به منظور تغییر مسیر حرکت در بزرگراه مدرس شمال و در نهایت وارد بزرگراه صدر شوند. راه دوم نیز ورود از بزرگراه نیایش به بزرگراه شهید چمران شمال، عبور از پل پارک وی و دسترسی به بزرگراه صدر از طریق لوپ دسترسی بزرگراه مدرس به صدر بود. در مورد دسترسی صدر به نیایش نیز دو مسیر وجود داشت، یکی ورود به بزرگراه مدرس شمال، عبور از پل پارک وی و استفاده از بزرگراه یادگار امام(ره) و دسترسی از این بزرگراه به بزرگراه نیایش بود. مسیر دوم ورود از بزرگراه صدر به مدرس جنوب، ورود به دسترسی خیابان آفریقا شمال و تغییر مسیر حرکت به سمت آفریقا جنوب از بریدگی خیابان آفریقا، عبور از خیابان اسفندیار جنوب، ورود به خیابان ظفر و در نهایت ورود به خیابان ولیعصر شمال و دسترسی به نیایش بود. این در حالی است که مسافت و ترافیک هر چهار مسیر مذکور چند برابر مسیر کنونی است که به واسطه اجرای پروژه صدر ـ نیایش ایجاد شده است. او ترافیک همیشگی در هر دو تراز صفر و مثبت یک بزرگراه طبقاتی صدر را رد، اما در عین حال اذعان کرد: این ترافیک سنگین در ساعات پیک وجود دارد که ناشی از حجم تردد بالای خودروها از این محورها بوده و اجتناب‌ناپذیر است که در ساعات پیک، این ترافیک سنگین در سایر بزرگراه‌ها و معابر اصلی شهر تهران هم وجود دارد. معاون شهردار تهران اظهارات یکی از مقامات دولتی مبنی بر هزینه یک میلیارد دلاری احداث بزرگراه طبقاتی صدر را رد کرد و گفت: برابر آخرین صورت وضعیت‌های مالی مجموعه هزینه صورت گرفته در هر دو پروژه به یک میلیارد دلار می‌رسد و اظهارات برخی مقامات دولتی درخصوص اعلام هزینه یک میلیارد دلاری برای پل‌طبقاتی صدر نادرست و ناشی از خطا در اعلام گزارش است. به گزارش «دنیای اقتصاد» مجموع هزینه صورت گرفته برای دو پروژه تونل نیایش و بزرگراه طبقاتی صدر ۵۰۰۴میلیارد تومان است.

وی در پایان اجرای این دو پروژه یکپارچه و به هم پیوسته را که در دوره تحریم اقتصادی کشور احداث شده است، افتخار مهندسی و دانش فنی و مدیریت شهری کشور اعلام کرد.

فاکتور قیمت «بزرگراه صدر»