نقش رفتار شهروندی سازمانی در سازمان چیست؟
نویسندگان: ساسان قاسمی* و علی صمیمی* تا به حال بارها و بارها افرادی را در سازمان‌ها دیده‌اید که از سازمان خود در مقابل دیگران دفاع می‌کنند. آنچه را می‌دانند به همکاران خود می‌آموزند و برای جذب افراد توانا به سازمان خود تلاش می‌کنند بدون آنکه چشم انتظار پاداشی از سازمان باشند. این رفتار آنها چه توجیهی دارد؟ چه ابعادی دارد؟ اثرات آن برای سازمان چیست؟ برای پاسخ به این سوالات بد نیست به نکاتی چند توجه شود. مطالعه رفتار انسان یکی از زمینه‌هایی است که همواره مورد توجه صاحبنظران علوم اجتماعی بوده است.
نویسندگان: ساسان قاسمی* و علی صمیمی* تا به حال بارها و بارها افرادی را در سازمان‌ها دیده‌اید که از سازمان خود در مقابل دیگران دفاع می‌کنند. آنچه را می‌دانند به همکاران خود می‌آموزند و برای جذب افراد توانا به سازمان خود تلاش می‌کنند بدون آنکه چشم انتظار پاداشی از سازمان باشند. این رفتار آنها چه توجیهی دارد؟ چه ابعادی دارد؟ اثرات آن برای سازمان چیست؟ برای پاسخ به این سوالات بد نیست به نکاتی چند توجه شود.
مطالعه رفتار انسان یکی از زمینه‌هایی است که همواره مورد توجه صاحبنظران علوم اجتماعی بوده است. رفتار انسان ابعاد مختلفی دارد که علومی چون روانشناسی، جامعه شناسی و مدیریت به مطالعه رفتار انسان در محیط‌های مختلف می‌پردازد. سنجش نوع رفتار، هدایت و پیش بینی رفتار برخی از اهداف مطالعه رفتار هستند که از طریق مطالعه متغیرهایی چون انگیزش، ارزش‌ها و نگرش‌ها، ادراک، شخصیت، احساس و غیره میسر می‌شود. رفتار انسان‌ها در قالب نقش‌هایی که در محیط‌های مختلف بر عهده دارند، قانونمند می‌شود. هر فرد در نقشی که بر عهده دارد وظایفی را ایفا می‌کند و رفتارهای خاصی از او انتظار می‌رود. برای مثال یک فرد به عنوان یک شهروند موظف است در نقش خود از ضایع کردن حقوق دیگران خودداری کند. چنانچه گاه قوانین برای کنترل و هدایت این رفتارها در جوامع خط قرمزهایی را برای شهروندان ترسیم می‌کند. علاوه‌بر رفتارهایی که در قالب نقش از هر فرد انتظار می‌رود رفتارهایی نیز وجود دارد که ریشه در مواردی چون فرهنگ، تاریخ و دین یک جامعه دارد. رفتارهای داوطلبانه‌ای که در جوامع بر طبق ارزش‌ها انجام می‌شود که برای مثال می‌توان احترام به افراد مسن در جامعه را
نام برد که در قالب فرانقش‌ها تجلی می‌یابد. این رفتارها را در درون سازمان‌ها رفتار سازمانی شهروندی می‌نامند.
رفتارهای شهروندی عبارتند از؛ رفتارهایی فرانقش و داوطلبانه و نوآورانه که از سوی کارکنان در سازمان رخ می‌دهد. با آنکه این رفتارها از وظایف رسمی کارکنان نیست و برای کارکنان پاداشی از سوی سازمان ندارد، اما آنچه موجب مطالعه آنان شده است تاثیراتی است که بر بهبود اثربخشی و کارآیی سازمان‌ها دارد.
برای مثال رفتارهایی چون کمک به آموزش کارکنان تازه وارد به سازمان، استفاده از زمان‌های استراحت برای تکمیل کار، ارائه پیشنهادهایی برای بهبود روش کار و کار روی پروژه‌ها در منزل همه و همه از جمله رفتارهای شهروندی سازمانی محسوب می‌شود. پژوهشگران و صاحبنظران تاکنون ابعاد مختلفی را برای رفتار شهروندی سازمانی برشمرده‌اند که برخی از مهم‌ترین این ابعاد به شرح زیر هستند:
- جوانمردی: این بعد اشاره به رفتارهایی دارد که افراد در شرایط سخت دارند سعی می‌کنند با وجود این سختی‌ها کار کرده و شکایتی نکنند و با خوش‌بینی جنبه‌های مثبت سازمان را برجسته کنند.
- رفتار مدنی: این رفتار مشابه رفتار مدنی شهروند در اجتماع است که در درون سازمان بروز می‌یابد. در این نوع رفتار فرد خود را جزئی از سیستم سازمان می‌داند و از عملکرد آن دفاع می‌کند. در این نوع رفتار فرد به طور فعال و داوطلبانه در فعالیت‌های سازمان مشارکت می‌کند و سعی در تقویت وجهه آن می‌کند. در واقع کارکنان با ارائه این رفتار، فراتر از وظایف رسمی خود در سازمان عمل می‌کنند.
- ابتکار عمل و توسعه توانایی: در این نوع رفتار فرد سعی می‌کند تا دانش و مهارت خود را در راستای وظایف خود گسترش دهد و وظایف سازمانی خود را با شیوه‌ای بهتر و نوآورانه عرضه کند.
- ادب و مهربانی: این متغیر مجموعه‌ای از رفتارها است که موجب کاهش مشکلات بین افراد می‌شود. مشورت و مشارکت با افراد و هماهنگی قبل از تصمیم‌گیری و عملکرد از جمله اقداماتی است که می‌توان آن را جزو این رفتارها دانست.
- نوع دوستی: این مجموعه شامل کلیه رفتارهایی است که در آنها فرد به طور داوطلبانه به دیگر افراد سازمان کمک می‌کند، با آنها تعامل می‌کند، در جهت رسیدن هر چه بهتر به اهداف سازمانی به آنها مساعدت می‌دهد، مشکلات آنها را کاهش می‌دهد، دانش خود را به آنها انتقال می‌دهد یا اختلاف بین آنها را رفع می‌کند.
- وجدان کاری: این نوع رفتار نیز یک رفتار بصیرتی است که فرد را فرای نقش و وظایف تعریف شده برای سازمان قرار می‌دهد. برای مثال هنگامی که فردی در منزل برای اتمام پروژه‌های کاری خود به طور داوطلبانه کار می‌کند چنین رفتاری را از خود بروز داده است.
- اما آنچه که بیش از همه حائز اهمیت است مزایایی است که از خلال این رفتارها نصیب سازمان می‌شود. بررسی پژوهش‌های مختلف در زمینه رفتار شهروندی سازمانی نشان می‌دهد که این رفتارها نتایج مثبت زیر را در سازمان‌ها به بار می‌آورد که می‌توان به مواردی چون افزایش بهره‌وری کارکنان که منجر به افزایش بهره‌وری سازمان می‌شود، بهبود هماهنگی و ارتباطات سازمانی، افزایش رضایت کارمندان، بهبود وفاداری کارمندان به سازمان و افزایش تعهد کاری، افزایش بازارمحوری، بهبود و ثبات عملکرد سازمان، افزایش رضایت مشتریان از خدمات سازمان و افزایش وجهه سازمان اشاره کرد.
برای این رفتارها معایب محدودی هم ذکر شده است که مهم‌ترین آنها اختلاط زندگی کاری و شخصی کارکنان است. حالا می‌توانید به خط اول بازگردید و به راحتی به سوالات پاسخ دهید.
info@ala.ir*
ارسال نظر