هوش مصنوعی مانع از اهداف زیست‌‌‌محیطی می‌شود؟

مترجم: مهدی نیکوئی دو روند اصلی سال‌های کنونی کسب‌و‌کار، پررنگ شدن بحث پایداری (مسوولیت‌‌‌های سازمانی در قبال محیط‌‌‌زیست، جامعه و حاکمیت شرکتی) و انقلاب دیجیتال است. شاید در نگاه نخست، ارتباط خاص یا دست‌‌‌کم پررنگی بین این دو روند به ذهن نرسد. اما برخی پژوهش‌‌‌های جدید نشان از احتمال پیچیدگی این رابطه و اثرات ناشی از آن دارند. هوش مصنوعی به عنوان یکی از مهم‌ترین ابعاد انقلاب دیجیتال که در سال‌های اخیر سروصدای فراوانی کرده است، می‌تواند در بحث پایداری هم کمکی بزرگ به فعالان کسب‌و‌کار و سیاستگذاران باشد.

در همین زمان، برخی برآوردهای جدید از احتمال بحرانی شدن میزان مصرف انرژی هوش مصنوعی خبر می‌دهند. به عنوان مثال، طبق یکی از احتمالات، میزان مصرف انرژی پایگاه‌‌‌های داده و سرورهای هوش مصنوعی تا سال ۲۰۲۶ می‌تواند به اندازه مصرف انرژی کل کشورهای جهان شود. این جهش سریع فراتر از آن است که بتوان تصور کرد همه انرژی لازم از منابع تجدیدپذیر تامین می‌شود. با این حساب، ایجاد تعادل بین نیازهای هوش مصنوعی و میزان مصرف انرژی آن با اهداف پایداری تبدیل به یکی از چالش‌‌‌های بزرگ کسب و کارها در سراسر جهان خواهد شد.

نظرسنجی جدیدی که به گردآوری نظرات ۵۰۰ متخصص پایداری پرداخت، از نقش کلیدی هوش مصنوعی در اقدامات پایدار پرده‌‌‌برداری کرد. در حالی که برخی متخصصان از اثرات منفی بالقوه هوش مصنوعی نگران بودند، بیشتر آنها دستیابی به یک تعادل بین اهداف پایداری و نیاز به هوش مصنوعی را محتمل می‌‌‌دیدند؛ به‌‌‌ویژه که هوش مصنوعی می‌تواند منافعی برای پایداری هم به دنبال داشته باشد. این نظرسنجی که با همکاری شرکت نرم‌‌‌افزاری سلز‌‌‌فورس (Salesforce) با شرکت پژوهش‌‌‌های بازار «یوگاو» (YouGov) و در بازه پنجم تا دهم ژوئن سال‌جاری انجام شد، ‌‌‌ نظرات متخصصان شرکت‌های کوچک و بزرگ آمریکا، بریتانیا و کانادا را جمع‌‌‌آوری کرده است.

تعادل بین هزینه‌‌‌ها و منافع هوش مصنوعی

انتظار می‌رود که میزان مصرف انرژی پایگاه‌‌‌های داده هوش مصنوعی تا سال ۲۰۲۶ دو برابر شود. این برآورد «هیات کنفرانس» (The Conference Board) به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌‌‌ترین موسسات پژوهشی مستقل غیرانتفاعی و جهانی است. جهش پرسرعت میزان مصرف انرژی هوش مصنوعی نگرانی‌هایی جدی در مورد انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای ایجاد کرده است. در این وضعیت، تیم‌‌‌های پایداری مختلف در سراسر جهان به دنبال آن هستند که راهی برای استفاده از مزایای فناوری هوش مصنوعی بدون تشدید مسائل زیست‌‌‌محیطی آن بیابند.

البته گزارش هشدارآمیز هیات کنفرانس نشان می‌دهد که هم‌‌‌اکنون نیز راه‌‌‌هایی برای ایجاد این تعادل و توازن حیاتی پیدا شده است. این پژوهش نشان می‌دهد که ۵۷‌درصد متخصصان، نسبت به یافتن توازن بین مزایای هوش مصنوعی و آثار زیست‌‌‌محیطی آن خوش‌بین هستند. از دلایل این خوش‌بینی می‌توان به پتانسیل‌‌‌های هوش مصنوعی برای مدیریت بهتر زنجیره‌‌‌های تامین، بهبود گزارش‌‌‌های عملکرد شرکت‌ها در حوزه‌‌‌های زیست‌‌‌محیطی، اجتماعی و حاکمیت شرکتی (ESG) و حمایت از طیف گسترده‌‌‌تری از برنامه‌‌‌های پایدار اشاره کرد.

نقش هوش مصنوعی در تحول برنامه‌‌‌های پایداری

متخصصان پایداری هم مانند بسیاری از متخصصان دیگر، استفاده‌‌‌هایی از هوش مصنوعی می‌کنند. آنها از پتانسیل‌‌‌های این فناوری به‌‌‌ویژه در سه حوزه زیر بهره می‌‌‌برند:

بهبود راندمان انرژی (۵۰‌درصد متخصصان): هوش مصنوعی برای نظارت بر مصرف انرژی، پیش‌بینی دوره‌‌‌های اوج مصرف و بهینه‌‌‌سازی توزیع انرژی استفاده می‌شود.

مدل‌‌‌سازی میزان انتشار کربن و گازهای گلخانه‌‌‌ای (۴۸‌درصد از متخصصان): هوش مصنوعی به شناسایی مراحل چرخه عمر (محصولات) و بیشترین اثرات زیست‌‌‌محیطی در هر مرحله کمک می‌کند.

اطمینان از عمل در راستای الزامات قانونی و استانداردها و قوانین زیست‌‌‌محیطی (۴۷‌درصد از متخصصان): هوش مصنوعی به جمع‌‌‌آوری داده‌‌‌های مربوط به آثار زیست‌‌‌محیطی فعالیت شرکت‌ها و انطباق آن با الزامات قانونی و استانداردهای کاهش انتشار کربن کمک می‌کند. علاوه بر این سه کاربرد مهم، ۶۵‌درصد از متخصصان شرکت‌کننده در این نظرسنجی عنوان کرده‌‌‌اند که از هوش مصنوعی کمک بزرگی در برنامه‌‌‌های پایداری خود می‌‌‌گیرند.

شکاف دانش در فعالیت‌‌‌های هوش مصنوعی پایدار

همان‌طور که گفته شد، هوش مصنوعی مزایای مختلفی برای حرکت به سمت اهداف پایداری دارد. اما از ضعف‌‌‌ها و محدودیت‌ها نمی‌توان چشم پوشید. یکی از اصلی‌‌‌ترین محدودیت‌ها در استفاده موثر از هوش مصنوعی در جهت اهداف پایدار، فقدان آموزش و کارآموزی کافی است. حدود ۷۹‌درصد از متخصصان پایداری، آموزش را یکی از مهم‌ترین اولویت‌‌‌های خود می‌‌‌دانند. این موضوع به معنای آن است که هنوز آگاهی کافی نسبت به پایداری و البته کاربرد هوش مصنوعی در برنامه‌‌‌های پایداری ایجاد نشده است. از طرف دیگر، بهبود دانش و مهارت‌‌‌ها (۵۲ درصد) و برنامه‌‌‌های کارآموزی اختصاصی (۴۵ درصد) به عنوان سایر اولویت‌‌‌های حیاتی برای دستیابی به اهداف پایداری عنوان شده است. شرکت‌هایی مانند سلز‌‌‌فورس، هم‌‌‌اینک پلتفرم‌‌‌های آموزشی خاصی برای کمک به شرکت‌ها در جهت پر کردن این شکاف دانشی ایجاد کرده‌‌‌اند.

تلاش برای تعادل هوش مصنوعی و پایداری

آموزش و کارآموزی درباره دو بحث پایداری و هوش مصنوعی نه‌تنها می‌تواند کمکی به کسب‌و‌کارها و اهداف اقلیمی آنها باشد، بلکه به ایجاد یک فرهنگ یادگیری و نوآوری نیز کمک می‌کند. طبق یافته‌‌‌های پژوهش اخیر، کسب‌و‌کارها با سرمایه‌گذاری بر موارد زیر، می‌توانند احتمال دستیابی به یک تعادل بین هوش مصنوعی و پایداری را افزایش دهند: