درمان پدیده اجتناب‏‏‌ناپذیر شایعه‏‏‌پراکنی و سخن‏‏‌چینی در محیط کار

مترجم: مریم رضایی شایعه‌‌‌پراکنی و سخن‌‌‌چینی همه جا وجود دارد. مگان رابینز و الکساندر کاران، از دانشگاه کالیفرنیا، در یک ارزیابی به این نتیجه رسیده‌‌‌اند که افراد به طور میانگین، روزی ۵۲ دقیقه را به صحبت کردن در مورد دیگران می‌‌‌‌‌‌گذرانند. سخن‌‌‌چینی در محیط کار رایج است و در مکالماتی که بین همکاران شکل می‌گیرد، شنیده می‌شود. می‌توانید بفهمید آخرین دور حرف زدن‌‌‌ها از طرف چه کسی بوده و زمان شروعش هم قابل حدس است: صداها ناگهان پایین می‌‌‌آید و نگاه‌‌‌ها حالتی محتاطانه به خود می‌گیرد تا چک کنند هدف مورد نظر در آن نزدیکی نباشد. گاهی اوقات هم شایعه مورد نظر به صراحت در یک دورهمی مطرح می‌شود: «شایعه جدید را شنیدی؟» و قطعا تمایل دارید که آن را بشنوید.

مدیران هم بدشان نمی‌‌‌آید در این گفت‌‌‌وگوها شرکت کنند. متخصصان، آن را تبادل غیررسمی اطلاعات ارزشمند در مورد افرادی که در آنجا حضور ندارند، توصیف می‌کنند. این تبادل اطلاعات می‌تواند تکمیل‌‌‌کننده و همچنین بسیار مهم باشد. طبق این تعریف، مدیرانی که در مورد کارکنان سخن‌‌‌چینی نمی‌‌‌کنند، ممکن است در کارشان دچار نقص شوند. اینکه شایعه و سخن‌‌‌چینی همه جا هست، نشان می‌دهد باید فوایدی هم داشته باشد. قطعا صحبت کردن در مورد همکاران، جالب‌‌‌تر از آخرین داده‌‌‌های سه‌ماهه اخیر شرکت است. روان‌شناسان تکاملی (فرگشتی) نیز اذعان می‌کنند که شایعه‌‌‌پراکنی در تثبیت هنجارهای اجتماعی مفید است.

ترسی کامیلری، سامانتا راکی و رابین دانبار، در کتاب خود با عنوان «مغز اجتماعی» به مثال جامعه شکارچی-گردآورنده‌‌‌های جنوب آفریقا اشاره می‌کنند که از شایعه‌‌‌پراکنی برای انتقاد از کسانی که نمی‌توانند غنائم شکارهای موفقشان را تقسیم کنند، استفاده می‌کنند.  در محیط کار هم می‌توان چنین رفتار مشابهی را دید. در مقاله‌‌‌ای جدید که ترنس دورس کروز، از دانشگاه آمستردام به همراه چند نفر دیگر نوشته، از یکسری شرکت‌کننده پرسیده شده که آیا پشت سر همکاری که دائما از زیر کار در می‌رود و کارهایش را به دوش دیگران می‌‌‌اندازد، صحبت می‌کنند یا نه. احتمال اینکه افراد چنین اطلاعاتی را با کسی که به طور مستقیم با فرد از زیر کار دررو همکاری می‌‌‌کرد به اشتراک بگذارند، بیشتر از سایرین بود. بنابراین، شایعه و سخن‌‌‌چینی تا حدی می‌تواند به عنوان بازدارنده رفتار بد عمل کند. اما این اثر، می‌تواند دلیلی باشد برای نگران بودن نسبت به شایعه‌‌‌پراکنی و سخن‌‌‌چینی، چون گاهی اوقات منجر به انتشار اطلاعات غیردقیق در مورد افراد می‌شود.

یک آزمایش دیگر که کیم پیترز و میگوئل فونسکا از دانشگاه اکستر انگلستان انجام داده‌‌‌اند، نشان می‌دهد وقتی افراد سخن‌‌‌چین به رقابت با هم می‌‌‌افتند، احتمال اینکه از حرف‌‌‌هایشان دروغ دربیاید، دو برابر می‌شود. یک مشکل دیگر این است که افراد به حرف‌‌‌ها و شایعه‌‌‌های منفی، بیشتر از حرف‌‌‌ها و شایعه‌‌‌های مثبت کشش دارند. این خبر که «کولین» ماه گذشته شاهکار کرده و آمار فروش شرکت را بالا برده، چندان پخش نمی‌شود. اما اگر خبری پرآب و تاب باشد، حتی اگر دروغ و اشتباه هم باشد، سریع می‌‌‌پیچد. در سال ۲۰۲۱ دادگاه عالی اونتاریو کانادا، برای یکی از کارکنان آتش‌‌‌نشانی که به خاطر یکسری شایعات غلط مبنی‌بر روابط خارج از عرف با آتش‌‌‌نشانان دیگر، توسط شهرداری محلی اخراج شده بود، غرامت سنگینی در نظر گرفت. یکی از مسائل عجیب در مورد سخن‌‌‌چینی و شایعه‌‌‌پراکنی این است که تقریبا همه افراد این کار را انجام می‌دهند و با این‌حال همیشه هم مذموم است. مقاله جدیدی که ماریا کاکاریکا از مدرسه کسب‌وکار دانشگاه دورهام به همراه چند نفر دیگر منتشر کرده، نشان می‌دهد افرادی که شایعه‌‌‌پراکنی می‌کنند، هیچ نفعی در مسیر شغلی خود به دست نیاورده‌‌‌اند. در سناریویی که شرکت‌کنندگان در آن قرار گرفته بودند، یک نفر شروع به انتشار اطلاعات منفی شخصی در مورد یکی از همکاران ‌‌‌کرد. آنها نه تنها مخالف این کار بودند، بلکه امتیاز عملکرد پایین‌‌‌تری به فرد شایعه‌‌‌پراکن دادند و حتی موافق بودند که پاداش او کاهش یابد.

با این اوصاف، مدیران باید در برابر شایعه‌‌‌پراکنی و سخن‌‌‌چینی چه کار کنند؟ خلاص شدن کامل از آن، به یک وضعیت پلیسی نیاز دارد و به هر حال، سازمان را از رفتار مفید خودتنظیمی‌‌‌اش خارج می‌کند. اما مدیران می‌توانند تقاضا برای آن را کاهش دهند.

وقتی در یک سازمان، در مورد یک اتفاق مهم مثل تعدیل نیرو یا انتصاب رئیس جدید ابهام ایجاد می‌شود، شایعه‌‌‌پراکنی شروع می‌شود. اگر افراد حس کنند در موردشان بی‌‌‌عدالتی صورت گرفته، دوست دارند اعتراضشان را به همکارانشان ابراز کنند. اگر افراد کاری داشته باشند که خشک و انعطاف‌‌‌ناپذیر است، دوست دارند خستگی‌‌‌شان را با گفت‌‌‌وگوهای کوتاه در کنند. یک درمان برای شایعه‌‌‌پراکنی بیش از حد، مدیریت بهینه چنین شرایطی است.

منبع: Economist