فریتاون: تبدیل ضایعات تایر به کفپوش

مترجم: مریم مرادخانی منابع: Espact.com Tyre&RubberRecycling.com اقتصاد کشور نیجریه تا حد زیادی متکی به نفت است. طبق داده‌‌های منتشر شده توسط اوپک، این کشور در ماه سپتامبر، بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام در آفریقا بوده. در کشوری که روی طلای سیاه خوابیده، کارآفرینی به نام «ایفودِلاپو (ایفدایو) رونشیوی»، طلای سیاه دیگری را کشف کرده است: «لاستیک کهنه ماشین.» او بنیان‌گذار شرکت مدیریت ضایعات «فریتاون» است؛ یکی از اولین شرکت‌های بازیافت لاستیک در نیجریه. او که به مسائل زیست‌‌محیطی و حوزه بازیافت علاقه‌‌مند بود، می‌‌دید که زباله‌‌ها در گوشه و کنار شهرهای نیجریه، هم منظره ناخوشایندی ایجاد کرده‌‌اند و هم محیط‌زیست را به خطر انداخته‌‌اند. در آن زمان، چند شرکت در کشورش به کار بازیافت مشغول بودند اما روی بازیافت پلاستیک ، شیشه و کاغذ تمرکز داشتند. کمتر کسی به میلیون‌‌ها لاستیک ماشین که در سراسر کشور انباشت می‌‌شدند توجه می‌‌کرد.

او پس از تحقیقات بیشتر، متوجه شد که سالانه ۱۰ میلیون لاستیک در نیجریه دور ریخته می‌‌شود. به همین علت تصمیم گرفت چاره‌‌ای برای این معضل بیندیشد. او می‌‌دانست بهترین نقشی که می‌تواند در مدیریت ضایعات کشورش ایفا کند این است که وارد حوزه ضایعات لاستیک شود. به این ترتیب در سال ۲۰۱۸، اولین کارخانه‌‌اش را در شهر «ایبادان»در جنوب غرب نیجریه با تنها ۴ کارمند راه‌‌اندازی کرد. کار این شرکت، دریافت لاستیک‌های ماشین و تبدیل آنها به طیف وسیعی از محصولات مثل کفپوش است. فرآیند کارشان به این شکل است که ابتدا سیم‌‌های درون لاستیک را بیرون می‌‌کشند تا بتوانند لاستیک را خرد کنند. سپس ماده خام را به آجر (محصول اصلی شرکت)، کفپوش، موزائیک، مت، پادری، سرعت‌‌گیر و محصولاتی از این قبیل تبدیل می‌کنند. ایفدایو می‌‌گوید کفپوش‌‌های شرکتش، نرم‌‌ترند و حالت فنری دارند. و مهم‌تر از همه، دوستدار محیط‌زیستند. او در مصاحبه‌‌ای به خبرگزاری رویترز گفته: «تولید یک محصول جدید از ضایعاتی که در حالت عادی در محیط‌زیست رها می‌‌شوند، یکی از مهم‌ترین انگیزه‌‌هایم بوده.»

کلان‌شهر ایبادان، بیش از ۶ میلیون نفر جمعیت دارد و بیش از سیصد‌هزار خانوار آن، هر کدام دست کم یک ماشین دارند. یک خانوار متوسط در این شهر، متشکل از پنج نفر است. این یعنی هزاران خانواده ممکن است مستقیما در معرض خطرات دفع نامناسب ضایعات لاستیک در محل زندگی خود باشند. حالا به لطف فریتاون، مشکل ضایعات لاستیک تا حد زیادی حل و چهره شهر زیباتر شده. حالا مردم هم می‌توانند در ایجاد یک محیط‌زیست سالم و تمیز، سهم داشته باشند.

ایفدایو می‌‌گوید: «تمام فرآیندهای ما مبتنی بر ابتکار عمل و کارآمدی است. نوآوری منحصر به فرد ما در صنعت بازیافت، استفاده از ضایعات لاستیک به عنوان ماده خام و تبدیل آن به طیف وسیعی از محصولات است.» محصولات این شرکت، مصارف خانگی، اداری و عمومی دارند و طی چند سال اخیر، تنوع یافته‌‌اند. بسیاری از شرکت‌های بازیافت، فقط زباله بازیافتی را تمیز می‌کنند و آن را به وضعیت اولیه‌‌اش برمی‌‌گردانند، بدون آنکه ارزش خاصی به محصول اضافه کنند.

آنچه فریتاون را متمایز می‌کند، همین ارزش‌‌آفرینی و ابتکار عمل است. ایفدایو می‌‌گوید کسب و کارش در قیاس با سایر شرکت‌ها، سودآوری هیجان‌‌انگیزی نیز دارد. وضعیت مدیریت ضایعات در نیجریه بسیار نابسامان است. وقتی در روستاها و شهرها و کلان‌شهرها قدم می‌‌زنید، دیدن تلی از زباله‌‌های خشک و تر، یک منظره عادی است. ساکنان محلات معمولا شب‌‌ها زباله‌‌ها را می‌‌سوزانند چون روش بهتری برای دفن زباله‌‌ها وجود ندارد. اما لاستیک‌ها معمولا به حال خود رها می‌‌شوند چون سوزاندنشان، هوا را شدیدا آلوده می‌کند.

افرادی هستند که شغلشان، جمع‌‌آوری این لاستیک‌هاست. فریتاون از آنها می‌‌خواهد که لاستیک‌ها را پس از جمع‌‌آوری به کارخانه تحویل دهند. بابت هر لاستیک به آنها پولی پرداخت می‌شود. گاهی هم مکانیک‌‌های کنار جاده‌‌ای، لاستیک‌های غیر‌قابل تعمیر را مستقیما به کارخانه تحویل می‌دهند. آنها از فریتاون راضی‌‌اند چون هم از شر لاستیک‌ها راحت می‌‌شوند و هم بابتش پول می‌‌گیرند. یکی از آنها «اکیم رزاگ» است. او می‌‌گوید: «قبلا، بیشتر لاستیک‌ها سر از فاضلاب‌‌های شهری در می‌‌آوردند و باعث گرفتگی یا مسدود شدن کانال‌‌ها می‌‌شدند. اما حالا همه چیز تغییر کرده.»

لاستیک‌هایی که هیچ استفاده‌‌ای نداشتند، حالا با یک چهره جدید و کاربری جدید، وارد زندگی مردم می‌‌شوند. درست مثل یک تولد دوباره. مردم دنیا سالانه حدود یک میلیارد لاستیک دور می‌‌ریزند و این باعث شده فرآیند بازیافت لاستیک، گران و پیچیده باشد اما ایفدایو به اندازه کافی برای این کار انگیزه دارد. در سطح جهان، بسیاری از کشورها لاستیک‌ها را در محل دفن زباله‌‌ها تلنبار می‌کنند. در نیجریه، چنین محیطی می‌تواند باعث پخش مالاریا شود. او می‌‌گوید: «آب راکد در میان زباله‌‌های لاستیک می‌تواند محیط را برای رشد کرم‌‌ها و پشه‌‌ها فراهم کند.» یکی دیگر از انگیزه‌‌های او از تاسیس شرکتش، اشتغال‌زایی‌‌ست.

از سال ۲۰۱۳، نرخ بیکاری در نیجریه با شیبی تند رو به افزایش بود و در سال ۲۰۲۰، به اوج خود رسید.

طبق گزارش اداره ملی آمار، در سال ۲۰۲۰، حدود ۲۳میلیون نفر در این کشور یا کاملا بیکار بوده یا کمتر از ۲۰ساعت در هفته کار می‌‌کرده‌‌اند. بیکاری سر به فلک کشیده، آلودگی محیط‌زیست و بیماری‌‌ها، زندگی بسیاری از مردم این کشور را تحت‌تاثیر قرار داده.

ایفدایو می‌‌گوید همه این‌‌ها او و تیمش را ترغیب کرده که فعالیتشان را با عزم و اراده بیشتری ادامه دهند. در حال حاضر، بیش از ۴۰۰‌هزار لاستیک در انبار کارخانه فریتاون در صف بازیافتند و روزانه صدها لاستیک بازیافت می‌‌شوند.

فریتاون طی چند سال اخیر، روند رشد سریعی را طی کرده و حالا بیش از ۱۰۰ کارمند تمام‌‌وقت دارد و با بیش از ۱۵۰ نفر که کارشان جمع‌‌آوری لاستیک است، همکاری می‌کند. آنها قصد دارند در آینده، فعالیت خود را به سایر شهرهای نیجریه گسترش دهند. پس از تامین کامل نیاز این کشور، به سایر کشورهای آفریقا نیز ورود خواهند کرد.