دانستنی‌های حقوق تجارت
مالیات کسب‌‌وکارهای مشارکتی
۱- درآمد کسب وکار مشارکتی، مشمول کدام منبع مالیاتی است؟
مشارکت تجاری ممکن است در دو قالب حقوقی متفاوت صورت گیرد؛ در قالب اول، شرکا برای انجام شراکت خود دست به تشکیل و ثبت یکی از انواع شرکت تجاری مثل شرکت سهامی یا شرکت با مسوولیت محدود می‌زنند. در این مورد، با تشکیل شرکت تجاری، این شرکت شخصیت حقوقی مستقلی از شرکا پیدا می‌کند و در نتیجه، مسوولیتی متوجه شرکا نخواهد بود بلکه تمام مسوولیت مالیاتی بر عهده خود شرکت با عنوان «مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی» در ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم است. مدیرعامل و مدیران شرکت باید تکالیف مالیاتی شرکت مثل تسلیم اظهارنامه و پرداخت مالیات‌های عملکرد و ارزش افزوده و سایر مالیات‌های قانونی را به جا آورند.
در قالب دوم، شرکا بدون تاسیس و ثبت شرکت تجاری، آورده خود را به‌صورت مشارکت به‌کار می‌اندازند که در این صورت هیچ شخصیت حقوقی مستقلی تاسیس و ثبت نمی‌شود بلکه تمام کسب‌‌وکارهای این مشارکت، به نام شخص شرکا انجام می‌شود. در این قالب مشارکت که از نظر قانونی و در تبصره ۱ ماده ۱۰۳ قانون مالیات‌های مستقیم «مشارکت مدنی» خوانده می‌شود، تمام مسوولیت ناشی از اقدامات مشارکتی از جمله مسوولیت مالیاتی متوجه شخص شرکا است. شرکا خود به عنوان صاحب مشاغل و تحت عنوان «مالیات بر درآمد مشاغل» در ماده ۹۳ به بعد قانون مالیات‌های مستقیم، مشمول تکالیف مالیاتی هستند. ریسک حقوقی و مسوولیت شخصی مالیاتی برای شرکای این نوع مشارکت، بیشتر از مشارکت در قالب تشکیل شرکت تجاری است.
۲-در کسب‌‌وکار مشارکتی بین چند شریک، ثبت‌نام در نظام مالیاتی و تسلیم اظهارنامه مالیاتی چگونه است؟
از حیث وظیفه قانونی ثبت نام در نظام مالیاتی و تشکیل پرونده، کل مشارکت مدنی به عنوان یک مؤدی شناخته می‌شود و کسب‌‌وکاری که به‌صورت مشارکت مدنی اداره می‌شود، به عنوان یک مؤدی در نظام مالیاتی ثبت نام می‌شود. صاحبان کسب‌‌وکار مشارکتی مکلفند در زمان ثبت نام در نظام مالیاتی کشور، اطلاعات کلیه شرکا و نسبت سهم هر شریک را اعلام کنند. در مشارکت، شرکا برای مالیات عملکرد سالانه، باید نسبت به تسلیم یک اظهارنامه مالیاتی به عنوان اظهارنامه مالیاتی مشارکت اقدام کنند و لزومی به دادن اظهارنامه‌های جداگانه برای هر شریک نیست. اگر شخصی به‌طور همزمان، هم شریک در کسب‌‌وکار مشارکتی باشد و هم خود به‌طور مستقل کسب‌‌وکار انفرادی داشته باشد، باید برای کسب‌‌وکار انفرادی خود، اظهارنامه جداگانه بدهد.
۳- حسابرسی مالیاتی و تعیین مالیات کسب‌‌وکار مشارکتی چگونه است.
در کسب‌‌وکار مشارکتی، برای تعیین مالیات بر درآمد عملکرد، جمع مبلغ فروش کالا و خدمات کل مشارکت ملاک عمل است و حسابرسی و صدور برگ تشخیص مالیات، برای مشارکت انجام می‌شود. بنابراین برای تعیین مالیات کسب‌‌وکار مشارکتی، حسابرسی درآمد شرکا به‌طور مستقل در کار نیست و یک حسابرسی و مطالبه مالیات عملکرد برای مشارکت انجام می‌شود. حسابرسی مالیاتی برای سایر انواع مالیات و جرایم آن که مربوط به فعالیت مشارکت باشد از جمله مالیات‌های تکلیفی، مالیات حقوق، جرایم موضوع ماده ۱۶۹ قانون و مالیات بر ارزش افزوده، برای مشارکت انجام می‌شود. به همین جهت در اداره مالیاتی مربوطه، حساب مشترکی برای مشارکت ایجاد می‌شود و همه شرکا بابت آن مسوولیت دارند.
۴- مسوولیت هر شریک در پرداخت مالیات کسب‌‌وکار مشارکتی، چگونه است؟
درباره کسب‌‌وکار مشارکتی، یک حسابرسی مالیاتی برای مالیات عملکرد مشارکت انجام می‌شود ولی بعد از تعیین مالیات مشارکت، سهم درآمد مشمول مالیات و مالیات هر یک از شرکا به صورت جداگانه در برگ تشخیص مالیات تعیین می‌شود و مسوولیت هر شریک در پرداخت مالیات به صورت جداگانه به نسبت سهم‌الشرکه وی در مشارکت است و در صورت عدم پرداخت توسط شریک مربوطه، مالیات مربوط به هر شریک، از وی وصول می‌شود. لذا هر شریک مسوول پرداخت سهم مالیات خود است و ضامن سهم مالیات شریک یا شرکای دیگر نیست.
۵-نحوه اعمال معافیت مالیاتی و تخفیف در نرخ مالیاتی در کسب‌‌وکار مشارکتی
در کسب‌‌وکار مشارکتی، حداکثر دو معافیت مالیاتی قابل استفاده است و حتی اگر تعداد شرکا از دو نفر بیشتر باشد، شرکا حداکثر از دو معافیت مالیاتی استفاده خواهند کرد و مبلغ معافیت به‌طور مساوی بین آنان تقسیم می‌شود و باقیمانده سهم هر شریک، بدون معافیت مشمول مالیات خواهد بود. درباره نحوه اعمال تخفیف موضوع ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم برای کسب‌‌وکار مشارکتی نیز خوب است بدانید چنانچه سهم درآمد مشمول مالیات هر یک از شرکا، نسبت به درآمد مشمول مالیات سال گذشته وی افزایش یابد، متناسب با سهم خود در مشارکت، می‌تواند بین یک تا پنج درصد، از تخفیف در نرخ مالیاتی بهره‌مند شود.
۶-وضعیت مالیاتی درآمد حاصل از کسب‌‌وکار مضاربه‌ای
مضاربه، از نظر حقوقی نوعی کسب‌‌وکار مشارکتی است که در آن یک صاحب سرمایه نقدی، به طرف دیگر (که عامل خوانده می‌شود) سرمایه نقدی می‌دهد برای اینکه عامل با آن سرمایه، کسب‌‌وکار کند و هر دو در سود حاصل از کسب‌‌وکار شریک باشند. از نظر مالیاتی، درآمد ناشی از کسب‌‌وکار مضاربه‌ای، تابع مقررات فصل مالیات بر درآمد مشاغل خواهد بود. در مضاربه، هم عامل و هم صاحب سرمایه به عنوان مودی مشمول مالیات هستند و عامل باید به موقع تسلیم اظهارنامه مالیاتی، علاوه بر پرداخت مالیات خود، مالیات درآمد سهم صاحب سرمایه را کسر کند و به عنوان مالیات علی‌الحساب صاحب سرمایه، به اداره مالیاتی واریز کند.
