۱- معافیت مالیاتی چیست.

بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم، اشخاص نسبت به هرگونه درآمدی که تحصیل می‌کنند مشمول مالیات هستند و باید مالیات آن‌را پرداخت کنند. برای تعیین مالیات عملکرد، همه درآمدهای سالانه مؤدی محاسبه می‌شود. با این حال ممکن است که قانون به دلایل خاصی مؤدیان را نسبت به برخی از درآمدها یا میزان مشخصی از درآمد، از پرداخت مالیات معاف کند. درآمدهای معاف از مالیات، برای محاسبه درآمد مشمول مالیات در نظر گرفته نمی‌شود. دلایلی که باعث می‌شود که قانون، معافیت مالیاتی را در نظر بگیرد ممکن است مربوط به عدالت مالیاتی باشد. مثلا قانون، درآمد سالانه صاحبان مشاغل تا مبلغ ۳۹‌میلیون و۶۰۰‌هزار تومان (برای سال ۱۴۰۱) را به این دلیل از مالیات معاف کرده که حداقلی از درآمد را برای زندگی افراد لازم است و برحسب اصل «توانایی پرداخت مالیات»، گرفتن مالیات از درآمد تا مبلغ یاد شده عادلانه نیست. علاوه بر جنبه‌های مربوط به عدالت مالیاتی، ممکن است قانون برای پیشبرد سیاست اقتصادی ویژه‌ای، اقدام به دادن معافیت مالیاتی کند. مثلا «سود تفاوت نرخ ارز ناشی از تسعیر ارز حاصل از صادرات» که بر اساس بند ب ماده ۴۵ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور از مالیات معاف شده است، در جهت سیاست تشویق صادرات پیش‌بینی شده است.

۲-شرایط استفاده از معافیت مالیاتی.

از نظر حقوقی، معافیت مالیاتی را تنها می‌توان با اجازه قانون برقرار کرد و سازمان مالیاتی اختیار دادن معافیت بدون حکم قانون را ندارد. همچنین اصل بر این است که درآمد مالیاتی، معافیت ندارد مگر اینکه قانون این معافیت را به‌طور روشن بیان کرده باشد. به علاوه استفاده از معافیت‌های مالیاتی برای بیشتر درآمدهای معاف، مشروط به این است که مؤدی تکالیف مالیاتی خود را انجام داده باشد. رعایت نکردن هر یک از تکالیف زیر توسط مودی، حق برخورداری از هرگونه معافیت را از بین می‌برد؛

۱- تسلیم نکردن اظهارنامه مالیاتی در موعد قانونی.۲- ارائه نکردن دفاتر قانونی توسط مؤدی به اداره مالیاتی (در مورد صاحبان مشاغل گروه اول و شرکت‌ها) یا ارائه دفاتر به‌صورت سفید یا نانویس.۳-ارائه نکردن اسناد مورد درخواست اداره مالیاتی توسط صاحبان مشاغل یا شرکت‌ها. البته ارائه نکردن «بخشی» از اسناد یا مدارک، موجب محرومیت مؤدی از معافیت در خصوص درآمد ابرازی در اظهارنامه نمی‌شود (بند ۴ بخشنامه شماره۲۴/ ۹۸/ ۲۰۰ مورخ ۲۱/ ۰۳/ ۱۳۹۸ سازمان امور مالیاتی).

۳- معافیت مالیاتی، حق قانونی مؤدی است.

باید دانست که معافیت مالیاتی، حکم قانون است و استفاده از آن جزو حقوق مؤدی است. در نتیجه سازمان امور مالیاتی مکلف است در رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی، معافیت‌ها را اعمال کند حتی اگر مؤدی استفاده از این معافیت‌ها را درخواست نکرده باشد یا در اظهارنامه خود آنها را به عنوان درآمدهای مشمول معافیت قید نکرده باشد. بر اساس بخشنامه سازمان امور مالیاتی چنانچه مؤدی به دلیل اشتباه یا اطلاع نداشتن از معافیت، در اظهارنامه تسلیمی خود، معافیت نسبت به درآمد خود را ابراز ننموده باشد، بیان نکردن معافیت در اظهارنامه، مانع از اعمال حقوق قانونی مؤدی در مورد معافیت نیست. در این گونه موارد ماموران مالیاتی مکلف هستند خود نسبت به اعمال هرگونه معافیت مالیاتی اقدام کنند. همچنین اگر به دلیل اعمال نکردن معافیت، مودی، مالیات اضافی تشخیص و به اداره مالیاتی پرداخت شده باشد اداره مالیاتی مکلف است با درخواست مؤدی و احراز شرایط استرداد، اضافه پرداختی را به وی پس بدهد.

۴-استفاده همزمان مؤدی از چند معافیت مالیاتی.

قانون مالیات‌های مستقیم و سایر قوانین مربوط به مالیات، موارد زیادی معافیت مالیاتی را پیش‌بینی کرده است و یک مؤدی ممکن است به خاطر اشتغالات و فعالیت‌های مختلف، با معافیت‌های گوناگونی مواجه شود. در چنین مواردی آیا مؤدی می‌تواند از همه معافیت‌های مالیاتی استفاده کند. مثلا یک مؤدی که با عنوان شغلی وارد کننده، از معافیت حداقل درآمد سالانه صاحبان مشاغل (۳۹ میلیون و ۶۰۰‌هزار تومان) استفاده کرده است، چنانچه به شغل دیگری نیز اشتغال داشته باشد یا ملکی را اجاره داده باشد آیا می‌تواند از معافیت مربوط به شغل دیگر یا معافیت اجاره املاک خود (موضوع تبصره ۱۱ ماده قانون ۵۳) هم برخوردار شود؟. پاسخ این است که یک مؤدی نمی‌تواند بابت انواع فعالیت‌های خود در یک منبع مالیاتی (مثل مالیات مشاغل) از چند معافیت مالیاتی مشابه استفاده کند. مثلا اگر وارد‌کننده، بابت فعالیت به عنوان کارشناس دادگستری نیز پرونده مالیاتی دیگری داشته باشد نمی‌تواند برای هرکدام از پرونده‌های مالیاتی خود (اشتغال به واردات و اشتغال به کارشناسی دادگستری) از معافیت مالیاتی متعدد استفاده کند. ولی چنانچه وی به خاطر اجاره دادن ملکی، مشمول مالیات بر درآمد املاک اجاری نیز باشد دراین‌صورت وی حق برخورداری از معافیت مالیاتی املاک اجاری (موضوع تبصره ۱۱ ماده ۵۳) را، علاوه بر معافیت مالیاتی مشاغل، دارد زیرا مالیات بر درآمد مشاغل و مالیات بر درآمد اجاره املاک دو منبع مالیاتی جداگانه هستند.

۵- شباهت و تفاوت معافیت مالیاتی با نرخ صفر مالیاتی

یکی از مشوق‌های مالیاتی مشابه معافیت مالیاتی«نرخ صفر مالیاتی» است. از زمان اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم در سال ۱۳۹۴، روش نرخ صفر مالیاتی در موارد زیادی جایگزین معافیت مالیاتی شده است. درآمدهای با نرخ صفر، برخلاف درآمدهای معاف، جزو درآمدهای مشمول مالیات مؤدی محاسبه می‌شود ولی در نهایت با اعمال نرخ صفر در درآمد مشمول مالیات، عملا عدد مالیاتی به دست نمی‌آید. نرخ صفر مالیاتی نیز از نظر قانونی مثل معافیت مالیاتی نوعی مشوق مالیاتی محسوب می‌شود و تمام شرایطی که برای استفاده از معافیت مالیاتی لازم است شامل نرخ صفر مالیاتی نیز می‌شود. در مطلب آینده، برخی مصادیق مهم درآمدهای معاف یا مشمول نرخ صفر مالیاتی را توضیح خواهم داد.

اخبار مرتبط