به دلیل چشم‌‌انداز ژئوپلیتیک کاملا متفاوت و افزایش قیمت‌‌های انرژی، برای فومیو کیشیدا که سال گذشته به عنوان نخست وزیر ژاپن منصوب شد، پرداختن به مسائل اقلیمی خطرات سیاسی و اقتصادی به دنبال دارد. کیشیدا که این ریسک‌‌ها را به امنیت ملی ربط می‌دهد، تغییرات اقلیمی را رکن اصلی برنامه‌های اقتصادی جدید خود قرار داده تا نسخه‌‌ای «قوی‌‌تر و پایدارتر از کاپیتالیسم» ایجاد کند. کیشیدا در یک سخنرانی در ماه مه در لندن، گفته بود: «حمله روسیه به اوکراین، اهمیت امنیت انرژی را تصریح کرد. تغییرات اقلیمی همچنان یک مساله فوری است.» نخست وزیر ژاپن برای اقناع سرمایه‌‌گذاران، از یک طرح بلندپروازانه ۱/ ۱ تریلیون دلاری تا یک دهه آینده خبر داده تا اهداف اقلیمی ژاپن را تا ۲۰۵۰ و هدف کوتاه‌مدت کاهش ۴۶درصدی انتشار گازهای گلخانه‌‌ای تا سال ۲۰۳۰ را محقق کند. طبق گزارش ۱۶۰ صفحه‌‌ای که بعد از سخنرانی کیشیدا درباره استراتژی انرژی پاک ژاپن منتشر شد، ذخایر مالی دولتی و خصوصی برای توسعه خودروهای برقی و انرژی پاک و همچنین افزایش دیجیتال‌‌سازی و توسعه تکنولوژی‌‌هایی مثل هیدروژن و آمونیاک مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

اما با اینکه این گزارش خیلی تاثیرگذار است، جزئیات اساسی در آن به خوبی بیان نشده؛ از جمله اینکه قرار است دولت چطور این پروژه را تامین مالی کند. کیشیدا گفته به شکل جدیدی از اوراق قرضه دولتی به نام «اوراق تحول اقتصاد سبز» فکر می‌کند تا حدود ۲۰ تریلیون ین برای اقدامات کربن‌‌زدایی تامین کند. اما جزئیات بیشتری برای این تامین مالی مطرح نشده است. کارشناسان همچنین می‌گویند درباره امکان‌‌سنجی این استراتژی که کاملا به تکنولوژی‌‌هایی بستگی دارد که هنوز در دست توسعه هستند، شفافیت کافی وجود ندارد. یوکاری تاکامورا، استاد دانشگاه توکیو می‌گوید: «برای توسعه تکنولوژی‌‌های به صفر رساندن کربن، قطعا باید در تحقیق و توسعه پول خرج کرد. اما اگر قرار باشد از پول مالیات‌‌دهندگان استفاده کنیم، لازم است دولت برآوردهای تکنولوژیک دقیقی داشته باشد.»

مورد تبدیل آمونیاک به هیدروژن را در نظر بگیرید. تاکامورا می‌گوید مشخص نیست آیا این نوع تکنولوژی را می‌توان در جهت کاهش گازهای گلخانه‌‌ای، برای همه نیروگاه‌هایی که با زغال سنگ کار می‌کنند به کار برد یا فقط در یک مقیاس محدود مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین درباره جدول زمانی چگونگی استفاده از این تکنولوژی‌‌ها برای محقق کردن اهداف ۲۰۵۰ ابهاماتی وجود دارد. کسب‌‌وکارها در کوتاه‌مدت ترجیح می‌دهند از تکنولوژی موجود استفاده کنند تا رد پای کربن خود را کاهش دهند. این موضوع را در لابی‌‌گری‌‌های صنعت خودرو برای حفظ خودروهای هیبریدی بنزینی و برقی شاهد بودیم. اما یک برنامه بلندمدت‌‌تر برای دسترس‌‌پذیری تکنولوژی‌‌های جدید هم مورد نیاز است.

تاکامورا می‌گوید: «تحولی که در صنعت انرژی ایجاد شد آنقدر بزرگ بود که همه را به سوی کربن‌‌زدایی سوق داد، اما در ژاپن همه‌چیز طبق سبک مدیریت سنتی ژاپنی پیش می‌‌رود که دو تا سه سال پیش رو را می‌‌بیند. بنابراین، تعیین یک استراتژی بلندمدت‌‌تر سخت است.» برای ژاپن که به‌‌شدت به واردات انرژی وابسته است، بحرانی که به واسطه جنگ در اوکراین به وجود آمد یک شمشیر دو لبه است. خطری که وجود دارد این است که مثل لهستان، آلمان و هلند، به آلوده‌‌کننده‌‌ترین راه‌حل‌‌های فوری مثل نیروگاه‌های زغال سنگ روی آورند. حتی بدون تهدید قطع انرژی از طرف روسیه، ژاپن مجبور شده بود نیروگاه‌های از کار افتاده را برای جبران کمبود انرژی دوباره راه بیندازد. اما تحلیلگران می‌گویند این موضوع می‌تواند مزیت‌‌های بلندمدت‌‌تری داشته باشد.

افزایش هزینه‌های نفت و زغال سنگ وارداتی و همچنین کمبود شدید برق، ژاپن را مجبور کرده به آینده انرژی هسته‌‌ای فکر کند - بحثی که بعد از زلزله ۲۰۱۱ فوکوشیما و نشت مواد رادیواکتیو از تاسیسات هسته‌‌ای به حالت تعلیق درآمده بود. در سال ۲۰۱۰ انرژی هسته‌‌ای بیش از ۱۱ درصد کل انرژی ژاپن را تشکیل می‌‌داد و یک‌سوم برق این کشور را تامین می‌کرد. اما بعد از حادثه هسته‌‌ای ۲۰۱۱ آنها نیروگاه‌های هسته‌‌ای را تعطیل کردند و سوخت‌‌های فسیلی بیشتری سوزاندند. تورم جهانی و نیاز به کاهش اتکا بر انرژی روسیه، اهمیت تولید انرژی در داخل را بیش از پیش مورد تاکید قرار داده است. برای تولید برق، فعلا ترکیب انرژی در ژاپن به این صورت است: ۳۲ درصد زغال سنگ، ۳۷ درصد گاز طبیعی مایع، ۷درصد نفت، ۶ درصد انرژی هسته‌‌ای و ۱۸ درصد انرژی‌‌های تجدیدپذیر. دولت قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ این ترکیب را به این شکل تغییر دهد: ۳۶ تا ۳۸ درصد انرژی‌‌های تجدیدپذیر، ۲۰ تا ۲۲ درصد انرژی هسته‌‌ای، ۲۰ درصد گاز مایع طبیعی، ۱۹ درصد زغال سنگ و ۲ درصد نفت.

افزایش قیمت نفت و زغال سنگ، برنامه‌‌ریزی مالی بلندمدت را برای انرژی‌‌های تجدید‌‌پذیر جذا‌‌ب‌‌تر می‌کند. اما در کوتاه‌مدت، هزینه استفاده از انرژی‌‌های تجدیدپذیر، باعث بالا رفتن هزینه قبوض برق برای خانوارها شده است. کارشناسان می‌گویند برای اینکه کاربران تشویق شوند از منابع کربن‌‌زدایی شده تولید برق بهره ببرند، تلاش‌‌ها، مشوق‌‌ها و حمایت‌‌های دولتی بیشتری نیاز است. کن نیشیو، مهندس ارشد تحقیقات در «موسسه مرکزی تحقیقات صنعت برق» می‌گوید: «باید توازن هزینه‌ها را تغییر دهیم. به جای اینکه صرفا اجازه دهیم قیمت برق افزایش یابد، کل جامعه باید به فکر روش‌هایی باشد که از تحول به سوی انرژی‌‌های پاک حمایت کند.»

اخبار مرتبط