اشتغال هیچ‌گاه به مسیر قبل از کرونا بازنخواهد گشت
ورود به عصر «روبوانسان»
در ماه آوریل، با واکسینه‌شدن بخش قابل‌توجهی از مردم آمریکا، از وال‌استریت گرفته تا کاخ سفید، همه منتظر بودند که میزان استخدام‌ها افزایش قابل‌توجهی پیدا کند و حداقل یک میلیون آمریکایی به‌سر کار برگردند. اما در پایان این ماه مشخص شد فقط ۲۶۶ هزار شغل جدید در این مدت اضافه‌شده که باعث ناامیدی در چشم‌انداز رونق اقتصادی شد. با اینکه تولید کالاها و خدمات در آمریکا، به اندازه زمان قبل از کرونا برگشته، اما آمارها نشان می‌دهند هنوز ۲/ ۸ میلیون شغل جدید باید ایجاد شود تا بازار کار آمریکا به‌طور کامل به شرایط قبل از پاندمی برگردد. این رقم معادل کل نیروی کاری است که در لیست حقوقی کارفرماهای ایالت‌های ویرجینیا، آریزونا و آیوا با هم قرار دارند. نمی‌توان گفت بهره‌وری بیشتر در دوران سخت کرونا، دلیل این موضوع است. بحران سلامت، مدیران را مجبور به نوآوری کرد و این اتفاق عمدتا با تسریع معرفی روبات‌های صنعتی، نرم‌افزارهای پیشرفته و هوش‌مصنوعی صورت گرفت و وابستگی آنها را به نیروی کاری که هر لحظه ممکن بود بیکار شود، کاهش داد.
با اینکه میلیون‌ها آمریکایی همچنان بیکار هستند، اما خرده‌فروش‌ها، فرآوری‌کنندگان مواد غذایی، تولیدکنندگان انرژی، تولیدکنندگان صنعتی و خط‌آهن، همگی استفاده از ماشین‌ها را افزایش داده‌اند. همچنین اتوماسیون ممکن است با «طرح زیرساختی» بایدن که طبق اعلام بانک آمریکا، سرمایه‌گذاری داخلی را در کارخانه‌های نوآور مورد تشویق قرار می‌دهد، افزایش پیدا کند.
استقبال کارفرماها از اتوماسیون، اقتصاد آمریکا را از رکود به رونق دوباره رسانده و چنان جان تازه‌ای می‌گیرد که خیلی از شرکت‌ها برای جذب نیروی کار کافی به منظور برآوردن تقاضاهای رو به افزایش در تقلا هستند.
هلدینگ بانکی هانتینگتون (Huntington Bancshares) در کلمبوس اوهایو، با درخواست‌های متعدد از طرف ده‌ها مشتری مواجه شده که می‌خواهند در تامین مالی خرید تجهیزات مشارکت کنند.
استفن استینور، مدیرعامل این بانک می‌گوید: «در بیشتر جاهای دنیا، از ناتوانی برای جذب نیروی کار کافی، آمار بالای جابه‌جایی نیروی کار و بالا رفتن غیرمنطقی دستمزدها صحبت می‌شود. نتیجه این اتفاق، سرمایه‌گذاری بیشتر کارفرماها در اتوماسیون خواهد بود.»
این رویکرد به نفع شرکت‌هایی همچون سیگرید (Seegrid)، تولیدکننده خصوصی جرثقیل‌های خودران واقع در پیتسبرگ شده است که درآمدش در سال گذشته دوبرابر شد. سیگرید که یک شرکت سودآور است، قصد دارد تا پایان سال ۳۵۰ نیروی کار استخدام کند؛ ۱۵۰ نفر بیشتر از سال قبل. افزایش چشمگیر تجارت الکترونیک، سفارش‌های ماشین‌آلات خودران این شرکت را افزایش داده است؛ سفارش جرثقیل‌های معمولی که به دوربین، الگوریتم‌های پیشرفته و قابلیت‌های یادگیری ماشینی مجهز شده‌اند. این دستگاه‌ها بیش از پنج تن را جابه‌جا می‌کنند و با اینکه خودران هستند، تا به‌حال هیچ‌گونه سابقه تصادف و برخورد نداشته‌اند.
جیم راک، مدیرعامل شرکت می‌گوید: «کسب‌وکار ما خوب است و نسبت به نتایج خوب امسال و پنج‌سال آینده اطمینان دارم.» پیشرفت‌هایی که در یک دهه گذشته در سنسورها، ارتباطات وایرلس و تکنولوژی‌های نوری به‌وجود آمده، یعنی سیستم‌های اتوماتیک‌شده قابلیت لازم را دارند. وظایف تکرارشونده ساده دیگر برای آنها عادی شده و حالا می‌توانند از پس کارهای پیچیده مثل تشخیص صدای انسان، جداسازی استخوان مرغ و ترکیب مایعات شیمیایی برآیند.
پیشرفته‌تر شدن اتوماسیون، به شرکت‌های آمریکایی کمک کرد از اختلال بی‌سابقه‌ای که به‌خاطر پاندمی ایجاد شد، به‌راحتی عبور کنند. طبق اعلام اداره آمار کار آمریکا، میزان بهره‌وری در این کشور متناسب با تورم، از سه‌ماهه چهارم ۲۰۱۹ حدود ۴درصد افزایش یافته که تقریبا دوبرابر میزان افزایش بازدهی هر کارگر طی پنج فصل قبل‌تر است.
پاتریک هارکر، رئیس بانک فیلادلفیا، می‌گوید: «در طول پاندمی، شرکت‌ها بهره‌ورتر شدند و یاد گرفتند با امکانات کمتر، کار بیشتری انجام دهند.»
طبق اعلام وزارت بازرگانی آمریکا، در فصل اول امسال، هزینه‌های کسب‌وکار برای خرید تجهیزات، با نرخ سالانه ۷/ ۱۶ درصد افزایش یافت که بیش از دوبرابر سریع‌تر از کل اقتصاد است. سه‌چهارم شرکت‌هایی که در نظرسنجی موسسه مک‌کینزی شرکت کرده‌اند، اعلام کرده‌اند که در پاییز گذشته انتظار داشتند سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های جدید تا سال ۲۰۲۴ به سرعت افزایش یابد. اگر این اتفاق رخ دهد، رشد بهره‌وری در کشور‌هایی مثل آمریکا جهش قابل‌توجهی خواهد داشت و استانداردهای زندگی را دوبرابر بیشتر از دوران قبل از پاندمی، ارتقا خواهد داد. مک‌کینزی می‌گوید این پتانسیل وجود دارد که تا سال ۲۰۲۴ رشد بهره‌وری سالانه یک واحد درصد افزایش یابد که سرعت آن بیش از دوبرابر سرعت رشد بهره‌وری قبل از پاندمی است.
شرکت پیلگریم پراید (Pilgrim Pride)، که دومین تولیدکننده فرآورده‌های مرغ در آمریکا است، همزمان با بازگشایی رستوران‌ها با افزایش تقاضا مواجه شده، اما کمبود نیروی کار به پتانسیل سود این شرکت آسیب زده و باعث شده به روبات‌ها برای فرآوری محصولات خود روی بیاورد. این شرکت در حال اجرای یک استراتژی بلندمدت برای توسعه اتوماسیون است، به‌طوری‌که اعلام کرده طی سال آینده بیش از ۱۰۰میلیون دلار در اتوماسیون سرمایه‌گذاری خواهد کرد. پیلگریم سال گذشته بیش از ۱۲۰۰ نفر از نیروهای خود را تعدیل کرد و انتظار می‌رود ۵۶۰۰ نفر دیگر را امسال تعدیل کند.
به همین شکل، شرکت زیرساخت میادین نفتی سولاریس، یک سیستم اتوماتیک‌شده تمام برقی را معرفی کرده که طبق اعلامیه جدید این شرکت، باید تعداد کارگران موردنیاز در بخش استخراج را از طریق تزریق گاز یا شکست هیدرولیکی تا ۸۰ درصد کاهش دهد. از آنجا که اقتصاد آمریکا از یک رکود عمیق بیرون می‌‌آید، تولید سریع‌تر از بازار کار رونق می‌گیرد.
امروز به‌خاطر تغییرات ساختاری در آنچه مصرف‌کنندگان می‌خرند و اینکه در چه جاهایی نیروی کار موردنیاز است، چشم‌انداز این موضوع پیچیده‌تر شده است.
اقتصاددانان می‌گویند حتی به محض اینکه کل تعداد مشاغل به سطوح قبل از پاندمی برگردد، انتظار می‌رود میزان اشتغال بسیار کندتر از ارزیابی‌هایی که قبل از پاندمی صورت می‌گرفت، رشد کند.
به گفته گرگوری داکو، اقتصاددان ارشد آمریکایی شرکت آکسفورد اکونومیکس، «اشتغال هیچ‌گاه به مسیر قبل از کرونا بازنخواهد گشت.»
معنی همه اینها این نیست که اتوماسیون شغل‌ها را از چنگ افراد درمی‌آورد، بلکه به شرکت‌هایی که نمی‌توانند به اندازه کافی نیروی کار مورد نیاز خود را پیدا کنند، امکان می‌دهد بتوانند از پس سفارش‌هایی که در نبود اتوماسیون مجبور به رد کردن آن بودند، برآیند.
دیوید آتور، استاد اقتصاد موسسه تکنولوژی ماساچوست، می‌گوید: «شما هیچ‌وقت کارگری را اخراج نمی‌کنید تا به‌جای او یک روبات استخدام کنید. این اتفاق تقریبا هیچ‌گاه رخ نمی‌دهد.»
در واقع، شرکت آمازون یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کننده‌های روبات‌های صنعتی آمریکا، اخیرا اعلام کرده که قصد دارد ۷۵ هزار نیروی جدید برای مراکز تهیه و تدارک و لجستیک خود استخدام کند و در ابتدای کار، دستمزد ساعتی بیش از ۱۷ دلار به آنها بدهد.
آمازون که از بیش از ۲۰۰ هزار روبات متحرک در انبارهای خودش استفاده می‌کند، می‌گوید، در برخی نقاط بیش از ۱۰۰۰دلار پاداش امضای قرارداد (signingbonus، پولی که به‌عنوان انگیزه پیوستن به یک شرکت، به کارمندان جدید پرداخت می‌شود) خواهد پرداخت.
از پایان ۲۰۱۹ آمازون ۵۰۰ هزار نیروی جدید استخدام کرد که بیش از مجموع استخدام‌های شرکت‌های فورد، کاترپیلار و لاک‌هید مارتین است.
تحلیلگران بانک آمریکا، دوران نوظهور همکاری بین نیروی کار و روبات‌ها را عصر «روبوانسان» نامیده‌اند. در کنار نیروی کار مورد نیاز برای درست کردن همین روبات‌های صنعتی یا کدنویسی برای نرم‌افزار تولید اتوماتیک، چنین سیستم‌هایی به انسان‌ها هم نیاز دارند تا اپراتوری، پشتیبانی و تعمیر آنها را بر عهده بگیرند.
با این حال، در سال ۲۰۲۵ اقتصاد جهان دارای جمعیت روبات دو برابر سال ۲۰۱۹ خواهد بود و طبق گزارش جدید تحلیلگران بانک آمریکا، این یعنی کارگران حتی وقتی پاندمی کرونا به یک خاطره تبدیل شود، تا چند سال با وقفه در اشتغال خود مواجه خواهند شد. بیش از ۴۰ درصد مشاغل موجود در آمریکا، در دسته‌بندی‌هایی قرار دارند که نسبت به اتوماسیون آسیب‌پذیرند؛ مشاغلی مثل خدمات غذایی، کارهای دفتری و اداری، تولید و خدمات‌رسانی به مشتری.
سال گذشته، مجمع جهانی اقتصاد پیش‌بینی کرده بود که اتوماسیون تا سال ۲۰۲۵ به کسب سود ۱۲ میلیون شغل منجر می‌شود، اما این چشم‌انداز روشن، یک واقعیت جنجالی بزرگ را نادیده می‌گیرد: حذف ۸۵ میلیون شغل در کنار ایجاد ۹۷ میلیون شغل جدید.
در مورد شرکت‌های آمریکایی که انواع جدید و کارآمدتری از تکنولوژی را معرفی می‌کنند، هیچ خبر و واقعیت تازه‌ای وجود ندارد. تفاوتی که الان مطرح است، این است که پاندمی کرونا، معرفی اتوماسیون را در صنایعی که قبلا در استفاده از این سیستم‌ها کندتر عمل می‌کردند، تسریع کرده است.
طبق اعلام گروه صنعتی «انجمن اتوماسیون پیشرفته»، سال گذشته یکسری شرکت‌های خارج از صنعت خودرو- که همواره از پیشتازان استفاده از اتوماسیون بودند- برای اولین‌بار بیش از نیمی از روبات‌های صنعتی تولیدی را سفارش دادند. به گفته جف برنشتاین، مدیر این انجمن، در دو فصل گذشته، بیشترین سفارش‌ها در طول ۴۰ سال سابقه کاری آنها، ثبت شده است.
شرکت نورفولک ساوترن (Norfolk Southern) که یک اپراتور بزرگ در ساخت راه‌آهن است، تکنولوژی نگرش ماشینی را در دستور کار خود قرار داده تا نظارت بر ریل‌ها و واگن‌های باری را اتوماتیک‌سازی کند و به گفته جیم اسکوییرز، مدیر آن، هدف ساخت کارآمدتر و مولدتر راه‌آهن را محقق کند.
شرکت مدرنا، یکی از تولیدکنندگان واکسن کرونا، مدتی قبل اعلام کرد که قصد دارد هزینه‌های خود را برای سرمایه‌گذاری در اتوماسیون دیجیتال و هوش مصنوعی افزایش دهد و از ۲۷ میلیون دلار در سال گذشته به ۱۷۹ میلیون دلار در سال جاری برساند.
شرکت خواربار آلبرت‌سانز (Albertsons) هم آزمایش روبات‌های دلیوری برقی را که توسط استارت‌آپ تورتویز در سیلیکون ولی ساخته شده، در دو فروشگاه خواربار خود در کالیفرنیا شروع کرده است. این ابزار حمل‌ونقل که به یک دوربین و اسپیکر مجهز است، از طریق اپراتوری که از راه دور آن را کنترل می‌کند، چیزهایی را که مشتریان در حوالی آن محل سفارش داده‌اند به دستشان می‌رساند. به محض رسیدن روبات، مشتری یک پیامک دریافت می‌کند تا بیرون بیاید و خوارباری که سفارش داده را در منزل تحویل بگیرد.
در شرکت تایسون فودز، مدیران درحال سرمایه‌گذاری در اتوماسیون هستند تا مشاغلی را که نرخ جابه‌جایی افراد در آنها بالاتر و جایگزین کردن افراد در آنها به‌طور کلی سخت‌تر است، حذف کنند.
اتان هریس، رئیس اقتصاد جهانی بانک آمریکا، می‌گوید: پاندمی، شروع تحولی در اتوماسیون را موجب شد که به‌تدریج به کل اقتصاد گسترش خواهد یافت. او می‌گوید: «اتفاق‌های اخیر باعث شده یخ این موضوع بشکند. فقط کرونا مطرح نیست. جنگ تجاری و نگرانی در مورد زنجیره تامین هم مطرح است. ما آن را یک تحول زمین‌ساختی می‌نامیم؛ تحول بزرگی که به‌کندی رخ می‌دهد.»
تحولات ساختاری که به‌خاطر پاندمی کرونا در اقتصاد ایجاد شده، به افزایش اتوماسیون دامن زده‌اند. مصرف‌کننده‌ها محصولات و خدمات بیشتری می‌خرند؛ از جمله خرید آنلاین خدمات پزشکی. تعداد کمتری از افراد کل روزهای هفته را سر کار می‌روند و مدل سنتی هر روز سر ساعت مشخص سر کار رفتن، فروکش کرده و فروش تکنولوژی‌هایی که دورکاری را تسهیل می‌کنند، افزایش یافته است.
انتظار می‌رود اقتصاد آمریکا امسال قوی‌ترین رشد خود را از اواسط دهه ۸۰ به ثبت برساند. اما در پشت صحنه، شاهد مهاجرت دسته‌جمعی کارگران از صنایعی که دیگر به اندازه دوران قبل از پاندمی به نیروی انسانی نیاز ندارند، به صنایعی که به نیروی انسانی بیشتر نیاز دارند، خواهیم بود.
به کمک رشد تجارت الکترونیک، انبارها در مقایسه با فوریه ۲۰۲۰ تقریبا ۶ درصد نیروی کار بیشتری استخدام می‌کنند. از طرف دیگر، بخش تفریح و سرگرمی و سفر، ۱۷ درصد کمتر از دوران قبل از پاندمی رشد خواهد کرد. با اینکه هتل‌ها، ایرلاین‌ها و شهربازی‌ها در سه‌ماه گذشته حدود یک میلیون شغل جدید اضافه کرده‌اند، استقبال این صنعت از دیجیتال‌سازی بیشتر- مثل پذیرش بدون تماس انسانی در هتل‌ها- اشتغال در این بخش را با کاهش مواجه خواهد کرد.
در ضمن، خیلی از شرکت‌ها با مشکل استخدام نیروی جدید مواجه شده‌اند. کمبود خدمات مراقبت از کودکان، خیلی از افراد و به‌ویژه زنان را از بازگشت به کار بازداشته است. ترس از ابتلا در محیط کار، خیلی‌ها را همچنان از سر کار رفتن دور نگه داشته و اضافه شدن ۳۰۰ دلار دیگر در هر هفته به مزایای بیمه بیکاری از طرف دولت آمریکا، باعث شده برخی کارگران برای ورود دوباره به بازار کار کمی بیشتر صبر کنند. موضوع دیگری که بیش از پیش مشخص شده- هم در نظرسنجی‌ها و هم در گفت‌وگوی مردم- این است که خیلی‌ها می‌خواهند در مورد زندگی خود، کاری متفاوت با آنچه قبل از کرونا انجام می‌دادند انجام دهند. شیوع کرونا اثر روانی قابل‌توجهی بر کارکنان گذاشته و آنها می‌خواهند کاری که انجام می‌دهند و شیوه انجام آن را مورد بازنگری قرار دهند؛ چه در مورد کار، چه در مورد خانه و چه در مورد هر دوی اینها.
سایت ieb.today به نقل از روزنامه واشنگتن‌پست می‌نویسد: «نظرسنجی مرکز تحقیقاتی Pew در سال‌جاری، نشان داده که ۶۶ درصد افراد بیکار، به‌طور جدی خواهان تغییر زمینه کاری خود هستند که در مقایسه با رکود اقتصادی بزرگ دهه پیش، رقم بسیار بزرگی است. افرادی که در رستوران‌ها یا خدمات مسافرتی کار می‌کردند، به‌دنبال مشاغل پردرآمدتر، مثلا در انبارها یا بخش املاک هستند یا شغلی را می‌خواهند که ثبات بیشتری داشته باشد و ریسک آن کمتر باشد.
اقتصاددانان این پدیده را«اصطکاک بازتخصیص» می‌نامند که می‌گوید نوع مشاغل در یک اقتصاد درحال تغییر است و کارگران مدتی از کار دور می‌مانند تا بدانند چه مشاغل جدیدی را می‌خواهند یا چه مهارت‌هایی برای نقش‌های مختلف نیاز دارند. حتی افرادی که شغل دارند هم، به فکر گزینه‌های دیگر افتاده‌اند.
به جز این، اقتصاددانان از مدت‌ها پیش هشدار داده بودند که برخی مشاغل مثل پذیرش هتل، پیش‌خدمت کارکنان گیشه‌های دریافت عوارض و یکسری مشاغل خدماتی که امکان اتوماتیک‌سازی دارند، دیگر به‌طور کامل از بین خواهند رفت. همه اینها درحالی است که در مورد ماشین‌ها چنین مشکلاتی وجود ندارد.
