انقلاب صنعتی چهارم و شتاب فناوری‌های تحول‌آفرین
تلاقی اهداف سنتی کسب‌وکار و مسوولیت اجتماعی
با توجه به جنبش مسوولیت اجتماعی در جدیدترین نسل بنگاه‌های اقتصادی، به‌نظر می‌رسد شکل جدیدی از سرمایه‌داری درحال شکل‌گیری است که در آن طیف وسیع‌تری را به‌عنوان ذی‌نفعان بنگاه در نظر می‌گیرند و تاثیرات اجتماعی را نیز همگام با عملکرد مالی بنگاه می‌سنجند. در اوت ۲۰۱۹، مدیران عامل حدود ۲۰۰ شرکت چندملیتی بیانیه‌ای که توسط انجمن غیرانتفاعی Business Roundtable صادر شد را امضا کردند. طی این بیانیه آنها به‌صورت همگانی متعهد شدند که شرکت‌های خود را علاوه بر نفع سهامداران در جهت منافع مشتریان، کارمندان، تامین‌کنندگان و جامعه هدایت کنند.
در تلاش برای همگام شدن با سرعت تغییرات فناورانه، رهبران کسب‌وکارها نیز درحال درک لزوم پرورش فرهنگ یادگیری مادام‌العمر و تجهیز نیروی کار خود با مهارت‌های ضروری موردنیاز برای موفقیت در آینده هستند. در این مورد باید تاحدودی از فشار کارکنان و مشتریان سپاسگزار باشیم که باعث شدند مدیران درباره مواردی چون تغییرات آب و هوا و کمبود منابع ابراز نگرانی‌های شدید کنند؛ درحالی‌که این موضوعات تا چند سال گذشته در دستور جلسه معدودی از مدیران عالی بوده است.
شاخه جهانی شرکت معتبر حسابرسی و خدمات حرفه‌ای Deloitte سومین گزارش سالانه خود را تحت عنوان «گزارش آمادگی» (Readiness Report) در اجلاس سالانه مجمع جهانی اقتصاد در داووس رونمایی کرد. این گزارش میزان آمادگی کسب‌وکارها و حکومت‌ها را برای انقلاب صنعتی چهارم ارزیابی می‌کند. در گزارش امسال تحت عنوان «انقلاب صنعتی چهارم» آمده است: برای بررسی تلاقی آمادگی و مسوولیت‌پذیری، بیش از ۲ هزار مدیر عالی در ۱۹ کشور مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند و در آن، این موضوع مورد بررسی قرار گرفت که چگونه سازمان‌ها در عین اینکه در جهت انجام هر چه بیشتر مسوولیت اجتماعی خود به‌خصوص در زمینه حفاظت از محیط‌زیست نیز فعالیت می‌کنند، درحال سرمایه‌گذاری بر فناوری‌های پیشرفته برای پیشبرد کسب‌وکار خود هستند.
همان‌طور که شرکت‌ها با این واقعیت‌های جدید روبه‌رو می‌شوند، رهبران درحال یافتن راهبرد صحیح در رابطه با چهار حوزه کلیدی و حساس مرتبط با نسل چهارم صنعت هستند: استراتژی، تاثیر اجتماعی، استعداد و فناوری. یافته‌ها نشان می‌دهد برخی کسب‌وکارها، به‌خصوص آنهایی که راهبرد جامع نسل چهارم صنعت را در پیش گرفته‌اند، عملکرد خوبی دارند درحالی‌که سایرین عقب افتاده‌اند. گزارش امسال روندها و تحلیل‌های اساسی زیر را نشان می‌دهد.
وقتی استراتژی پیش می‌رود، موفقیت در ادامه می‌آید
ادامه نگاه‌های کوتاه‌مدت و تنازع برای توسعه راهبردهای جامع و موثر که از فناوری‌های نسل چهارم صنعت نیز بهره می‌برند- که در گزارش سال گذشته تبیین شده بود- به ضرر عملکرد بسیاری از سازمان‌هاست. دو سوم از این مدیران عالی گفتند که شرکت‌هایشان یا راهبرد رسمی ندارند یا رویکردهای تک‌منظوره و موقتی را به‌صورت موردی در پیش می‌گیرند.
در نقطه مقابل ۱۰ درصد از آنها اذعان داشتند که راهبردهای بلندمدتی را برای به‌کارگیری فناوری‌های جدیدی که تمام سازمان بتوانند به آن دستیابی پیدا کنند، در پیش گرفتند. این درصد اندک تاسف‌آور است، چراکه داده‌های حاصل از این نظرسنجی نشان می‌دهد کسب‌وکارهایی با راهبردهای جامع مبتنی بر نسل چهارم صنعت در تمام جنبه‌ها به مراتب موفق‌تر عمل کردند. آنها سریع‌تر رشد می‌کنند و نوآوری می‌آفرینند، فناوری‌های نسل چهارم صنعت را به‌خوبی در کسب‌وکار خود ادغام می‌کنند و در جذب و آموزش نیروهای انسانی موردنیاز در آینده عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند. همچنین رهبران این کسب‌وکارها نسبت به پیشرو بودن خود در عصر نسل چهارم صنعت اطمینان بیشتری دارند.
به رسمیت شناختن مسوولیت اجتماعی کسب‌وکار
شواهد کافی وجود دارد که نشان می‌دهد به لطف فشار زیاد مشتریان، کارکنان و سایر ذی‌نفعان، بیشتر کسب‌وکارها تلاش‌هایی را برای یافتن تعادل میان سود و هدف کسب‌وکار آغاز کرده‌اند. در واقع از هر ۱۰ شرکت‌کننده در این نظرسنجی ۴ نفر اظهار داشتند به‌دلیل اولویت این موضوعات برای ذی‌نفعان خارجی است که بر مسائل اجتماعی تمرکز کرده‌اند.
حدود ۷۰ درصد از کسانی که نسل چهارم صنعت را در راهبردهای خود ادغام کرده‌اند، بیان کرده‌اند در عین اینکه در جامعه اثرگذاری مثبت داشته‌اند، به پیشرفت‌های چشم‌گیری نیز در مسیر هدف کسب سود دست یافته‌اند.
همچنین تقریبا تمامی رهبرانی که در این نظرسنجی شرکت کردند از تاثیرات منفی تغییرات آب و هوا بر کسب‌وکار خود نگران بودند و نیمی از آنها نیز مقابله کردن با تغییرات آب و هوایی را مهم‌ترین اولویت نسل خود می‌پنداشتند. رهبران کسب‌وکارها مسوولیت کنشگری در این زمینه را پذیرفته‌اند و بسیاری از آنها برنامه‌هایی را برای برطرف کردن مشکل کمبود منابع و پایداری زیست‌محیطی در دست اجرا دارند. بیش از ۹۰ درصد پاسخ‌دهندگان اظهار کردند شرکت‌های آنان طرح‌هایی ابتکاری در زمینه پایداری درحال اجرا یا در دست طراحی دارند.
تعهد به آموزش و توسعه
سازمان‌ها همچنان به تلاش خود ادامه می‌دهند تا اطمینان حاصل کنند که نیروهای انسانی خود از آمادگی لازم و تمام مهارت‌های موردنیاز برای موفقیت در محیط نسل چهارم صنعت برخوردارند. تنها ۲۰ درصد مدیران تایید می‌کنند که سازمان‌های آنها درحال‌حاضر آمادگی لازم را دارند و تنها ۱۰ درصد از آنها گفته‌اند پیشرفت قابل‌توجه در جهت شناسایی، جذب و حفظ استعدادهای صحیح و بجا در این زمینه داشته‌اند.
جالب است که به‌نظر می‌رسد در مسوولیت توسعه مهارت‌ها تغییری صورت گرفته است. به شکلی که شمار فزاینده‌ای از رهبران مسوولیت توسعه مهارت‌های نیروی کار را پذیرفته‌اند و نسبت به سال گذشته تعداد کمتری از این مدیران بار تعهد این موضوع را به‌صورت فردی بر عهده نیروی کار گذاشته‌اند. بیش از ۸۰ درصد این مدیران اظهار کردند که یک فرهنگ سازمانی برای یادگیری مادام‌العمر ایجاد کرده‌اند یا درحال ایجاد آن هستند و ۱۷ درصد دیگر برای این کار برنامه‌ریزی کرده‌اند و آموزش به یکی از اولویت‌های اول سرمایه‌گذاری تبدیل شده است.
بخشی از چالش در این زمینه به این موضوع برمی‌گردد که مدیران عالی هنوز دقیقا نمی‌دانند مهارت‌های ضروری برای موفقیت در دنیای همواره در تغییر نسل چهارم صنعت دقیقا چه چیزهایی هستند. از هر ۱۰ نفر، ۶ نفر عمدتا برای شناخت مهارت‌های ضروری برای موفقیت سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
عقب‌نشینی از تحول
با وجود اینکه فناوری‌های نسل چهارم صنعت توان بالقوه قابل‌توجه برای ایجاد تحول و دگرگونی به سوی بهبود در حوزه‌های مختلف کسب‌وکارها را دارد، اما این‌گونه به‌نظر می‌رسد که مدیران عالی آنها را در سراسر سازمان‌هایشان و با تمام توان خود به‌کار نمی‌گیرند.
تنها ۱۷ درصد از مدیران عالی که در این مطالعات و نظرسنجی شرکت کردند، می‌گویند که استفاده موثر از فناوری نسل چهارم صنعت از اولویت‌های سرمایه‌گذاری سازمان‌هایشان است و این موضوع در میان ۱۲ اولویت سرمایه‌گذاری در مرتبه آخر قرار گرفته است. همچنین با وجود اینکه به‌نظر می‌رسد رهبران مزایای راهکاری یکپارچه و متصل برای به‌کارگیری فناوری‌های نسل چهارم صنعت را درک می‌کنند، اما تنها ۵ درصد از آنها به وجود پیشرفت برجسته‌ای در این زمینه اشاره کرده‌اند.
ممکن است افزایش تمرکز سازمان‌ها بر تاثیرات مثبت اجتماعی منجر به بررسی این موضوع که فناوری‌های نسل چهارم صنعت چگونه به پیشبرد ابتکارات در این حوزه کمک می‌کند، شود. با این حال، مدیران هنوز توان بالقوه نسل چهارم صنعت برای توسعه و پیشرفت ابتکارات اجتماعی و زیست‌محیطی را نپذیرفته‌اند یا به رسمیت نشناخته‌اند. از هر ۵ مدیر تنها یک نفر از آنها سرمایه‌گذاری بر فناوری‌های پیشرفته که بر جامعه تاثیر مثبت دارند را در اولویت خود قرار می‌دهد.
از آنجا که مدیران اجرایی فناوری‌ها را به‌طور کامل برای ایجاد تحول و دگرگونی در سازمان‌های خود به‌کار نمی‌گیرند، شاید تعجب‌آور نباشد که آنها از این فناوری‌ها برای کنار زدن رقیبان خود نیز استفاده نکنند. وقتی ۱۰ نتیجه احتمالی به‌عنوان اهداف حاصل از سرمایه‌گذاری‌های آتی بر نسل چهارم صنعت به مدیران ارائه شد، تنها ۳ درصد از آنها کنار زدن رقبا را در میان ۵ نتیجه اول ذکر کردند.
مطالعات و نظرسنجی‌های امسال نشان داد که چگونه اهداف سنتی کسب‌وکارها، فناوری‌های تحول‌آفرین، مهارت‌های همواره در تحول و ارتقای تعهدات به نفع مصالح عمومی جامعه با یکدیگر در تلاقی هستند. نتایج در برخی زمینه‌ها نشان‌دهنده پیشرفت است، مثلا به رسمیت شناختن توسعه مهارت‌های نیروی کار و مسوولیت‌های اجتماعی مواردی از آن‌هاست. در سایر زمینه‌ها به‌نظر می‌رسد فرصت‌هایی از دست رفته‌اند؛ استمرار نگاه‌های کوتاه‌مدت و اکراه در پذیرش کامل فناوری‌های نسل چهارم صنعت نشانی از این فرصت‌های از دست رفته دارند. اما در نهایت این مطالعات نشان می‌دهد گذر کسب‌وکارها در ایجاد تعادل میان سود و اهداف عالی کسب‌وکار درحال شتاب گرفتن است. تمرکز بیشتر بر راهبردها و گسترش به‌کارگیری فناوری‌های تحول‌آفرین که برای هر دو طرف کسب‌وکارها و جامعه مفید است، به مدیران عالی کمک می‌کند سریع‌تر به این اهداف دسترسی پیدا کنند.
