تحول‌سازان سازمانی

نیک هاگز: کمک به دنیا با ذهنی خلاق

نویسنده: Steve Coomber مترجم: مریم رضایی منبع: London Business School : نیک هاگز زندگی خود را صرف حل مشکلاتی سخت و پیچیده کرده که از نظر اجتماعی اهمیت زیادی دارند. او می‌گوید: «چیزی که من را بر سر میل و هیجان می‌آورد، تغییر است و اینکه چطور روش‌هایی برای تغییر آنچه از بین رفته، پیدا کنیم.» در همان اوایلی که آگاهی عمومی در مورد محیط‌زیست شروع شد، هاگز در حال مقابله با تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین بود و مدل‌های تجارت کربن را توسعه می‌داد. وقتی سازمان ملل فقر جهانی را هدف قرار داد، هاگز امکان تبادلات مالی را برای میلیون‌ها آفریقایی فراهم کرد و سیستم پرداخت موبایل نوآورانه ام-پسا (M-Pesa) را ایجاد کرد.

حالا او یکی از بنیان‌گذاران و مدیر ارشد محصول در شرکت ام-کوپا (M-KOPA) است که علاوه بر تهیه انرژی پاک و مقرون به صرفه، زندگی میلیون‌ها نفر از مردم را در بازارهای نوظهور، از طریق ایجاد دسترسی آنها به اعتبار مالی، توسعه می‌دهد. هاگز همواره روحیه کارآفرینی با محوریت نوآوری داشته است. او که PhD دارد، در ابتدای مسیر شغلی‌اش، بر برخی از بزرگ‌ترین چالش‌های جامعه متمرکز شد: «مشکلی که در شرکت بریتیش‌پترولیوم وجود داشت این بود که چطور مهندس‌ها را قانع کنیم چیزی که یک مساله محیط‌زیستی به‌نظر می‌آید، در واقع یک مساله اقتصادی هم هست. آنها به محض اینکه فهمیدند می‌توانند با تجارت کربن برای واحدهای کسب‌وکارشان درآمدزایی کنند، ناگهان راهکارهای مربوط به کربن یکی پس از دیگری ظاهر شدند.»

او به‌عنوان مدیر نوآوری اجتماعی به شرکت ودافون (Vodafone) پیوست و یک صندوق نوآوری اجتماعی چند میلیون پوندی با تمرکز بر اپلیکیشن‌های موبایل ایجاد کرد. کمی بعد، پروژه‌ای را آغاز کرد تا خرده اعتبار دیجیتال ایجاد کند که این پروژه به تاسیس شرکت ام-پسا منجر شد (ام، حرف اول موبایل و «پسا» به معنی پول در زبان رسمی کنیا است). هاگز با تامین سرمایه اولیه از یک آژانس خیریه، به همراه تیمش در ودافون، وارد همکاری با اپراتور شبکه کنیا به نام سافاری‌کام شد تا این پلت‌فرم پولی موبایل را که امروز بیش از ۳۰ میلیون کاربر دارد، راه‌اندازی کند.  هرکسی که موبایل هوشمند داشته باشد، می‌تواند با ام-پسا قبض‌های خود را پرداخت کند، کالا خرید و فروش کند و با استفاده از کیف پول دیجیتال، سرمایه جابه‌جا کند. نیازی نیست کاربران ام-پسا حتما حساب بانکی داشته باشند. آنها به‌راحتی می‌توانند پول نقد را در این کیف پول دیجیتال شارژ کنند. هاگز می‌گوید: «بار دیگر همه مسوولیت ما این بود که راهکاری برای یک مشکل پیدا کنیم؛ اینکه چگونه پول را به شکلی امن و مطمئن در محیطی که بانکداری هنوز به درصد کوچکی از جمعیت رسیده و تنها زیرساخت موجود شبکه موبایل است، انتقال دهیم.»

هاگز و تیمش در یک تست اولیه متوجه شدند که مردم بیشتر از مبلغی که برای پرداخت وام‌های خود نیاز دارند، کیف پول دیجیتال خود را پر می‌کنند و این پول اضافه را برای انجام معاملات با دوستان و خانواده خود خرج می‌کنند؛ بنابراین این تیم به سرعت به یک پلت‌فرم پرداخت موبایل ساده که با پیامک کار می‌کرد و نیازی به افتتاح حساب نداشت، روی آورد. ام-پسا در سال ۲۰۰۷ آغاز به‌کار کرد. امروز حدود ۷۰ درصد مردم کنیا از آن استفاده می‌کنند و تراکنش‌های آن حدود ۴۵ درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) ملی را تشکیل می‌دهد. در سال ۲۰۰۹ و در حالی که ام-پسا مورد توجه گسترده رسانه‌های جهانی قرار گرفته بود، هاگز سراغ چالش بعدی رفت. او به این فکر می‌کرد مردم چطور می‌توانند به بهترین شکل از این پولی که رد و بدل می‌کنند، استفاده کنند؟ پاسخ این سوال ام-کوپا بود. هاگز متوجه شده بود که مشتریان ام-پسا به طور مرتب بخشی از پولشان را صرف سوخت‌هایی مثل نفت‌سفید و زغال‌چوب می‌کنند. او همچنین می‌دانست اقتصاد انرژی خورشیدی به سرعت در حال تغییر است و پنل‌های نوری و باتری‌های لیتیومی مقرون به صرفه‌تر می‌شوند.

او و تیمش که هیچ‌گاه مدل‌های کسب‌وکار تثبیت‌شده را یک امر مسلم نمی‌دانستند، نتیجه را در مورد میلیون‌ها آفریقایی که برای روشنایی روزانه و آشپزی از چراغ نفتی استفاده می‌کردند، مورد بررسی قرار دادند: «اگر شخصی از اینترنت استفاده می‌کند و با آن روزی ۵۰ سنت پول نفت سفید پرداخت می‌کند، چرا در عوض این پول را صرف انرژی پاک نکند؟ با وجود تکنولوژی هوشمند و پرداخت‌های موبایل، مسلما نیازی به استفاده از نفت نیست.‌» ام-کوپا یک مدل کسب‌وکار ساده دارد و به مشتریان امکان می‌دهد با استفاده از کیف پول دیجیتال خود، هر ماه اعتبار اندکی را به پرداخت اقساط تجهیزات انرژی اختصاص دهند و در نهایت (معمولا ظرف یک سال)، صاحب یک سیستم خورشیدی برای تامین انرژی خانه خود شوند.

آماری که به‌دست آمده، شگفت‌انگیز است. ام-کوپا در سال ۲۰۱۰ رسما آغاز به‌کار کرد و اکنون بیش از ۷۰۰ هزار خانواده را تحت‌پوشش قرار داده و بر زندگی بیش از سه میلیون نفر تاثیر گذاشته است.  البته برای هاگز، ام-کوپا چیزی فراتر از تامین انرژی خورشیدی است. او چشم‌انداز بزرگ‌تری را متصور است و می‌خواهد با استفاده از تکنولوژی دیجیتال هوشمند برای تامین مالی دارایی‌های دیگر، مفهوم قدیمی بانک را به چالش بکشد. در واقع او و تیمش نوعی رهن انعطاف‌پذیر ایجاد کرده‌اند که تضمین آن یک ژنراتور انرژی خورشیدی است و در بدترین حالت، اگر بازپرداختی از طرف مشتری وجود نداشته باشد، می‌توان تامین انرژی را قطع کرد. او می‌گوید: «این یک بازی برد-برد است. می‌توانیم آن را در مقیاس بزرگ اجرا کنیم و یکی از بزرگ‌ترین مشکلات مردمی را که از نفت استفاده می‌کنند، حل کنیم.» هاگز قصد دارد روی نقشه‌راه محصول در بلندمدت کار کند. او می‌گوید: «به‌شدت معتقدم نوآوری باید مستمر باشد.» او همچنین به نقش مشاور بودن هم متعهد است و به کارآفرینان دیگر در بخش دیجیتال کمک می‌کند.