اثر استاد شجریان چگونه با صدای بیلی آیلیش منتشر شد؟
تبعات ورود هوش مصنوعی به دنیای موسیقی
در همین رابطه حتی «مو یان» غول ادبی معروف چین و برنده نوبل هم فاش کرد که از هوش مصنوعی برای نوشتن متن یکی از سخنرانی‌های خود استفاده کرده است. در کنار مزیت‌هایی که برای آن تعریف می‌شود اما سیلی از انتقادها را هم به وجود آورده و خیلی‌ها معتقدند که هوش ماشینی تهدیدی است برای نیروی کار و خلاقیت انسانی. مخالفت‌ها با «هوش مصنوعی» تا جایی پیش رفته که جفری هینتون پدر هوش مصنوعی و از پیشکسوت‌های این حوزه پس از آنکه متوجه شد احتمالا رایانه‌ها از انسان‌ها باهوش‌تر می‌شوند، از شرکت گوگل استعفا داد تا آزادانه درباره خطرات فناوری صحبت کند. همچنین سازمان بهداشت جهانی هم درباره استفاده از چت‌ربات‌های ایجاد‌شده توسط هوش مصنوعی هشدار داد و خواستار هوش مصنوعی ایمن و اخلاقی برای سلامتی شد. یکی از مسائل قابل توجه درباره هوش مصنوعی، قابلیت استفاده از آن برای ساخت موسیقی است که یکی از نمونه‌های پر‌سر‌و‌صدای آن آهنگ Heart On My Sleeve است که یک کاربر فضای مجازی با استفاده از صدای Drake و The Weeknd ساخت و توجه زیادی را به خود جلب کرد که البته پس از وایرال شدن در فضای مجازی، به خاطر قوانین کپی‌رایت حذف شد.
پس از آن نیز اسپاتیفای هزاران آهنگ تولید‌شده با هوش مصنوعی را برای جلوگیری از گسترش آنها حذف کرد. از سویی گوگل، غول جست‌وجوی اینترنت، هم در ماه ژانویه اعلام کرد به دلیل نگرانی‌های اخلاقی مرتبط با محتوای دارای کپی‌رایت فعلا هیچ برنامه‌ای برای ارائه دسترسی عمومی به MusicLM ندارد. در حقیقت برای تبدیل متن به موسیقی می‌توان از مدل MusicLM گوگل بهره برد که آن هم محدود شد. البته دلیل محدودیت‌ها این است که چندی پیش شرکت ضبط و پخش موسیقی آمریکایی «گروه موسیقی یونیورسال» اعلام کرد که تعدادی از قطعات موسیقی ساخته‌شده توسط هوش مصنوعی در سرویس‌های اپل موزیک و اسپاتیفای ناقض قانون کپی‌رایت هستند.
این شرکت گفت برخی از این قطعات، کاور آهنگ‌های کنونی به شمار می‌روند که همچنان تحت حمایت قانون حق تکثیر قرار دارند. همچنین این شرکت خواست سرویس‌های مذکور از بارگذاری ملودی و ترانه ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی جلوگیری کنند. موسیقی‌های ساخته‌شده با هوش مصنوعی شباهت بسیاری با چت‌‌بات‌های مبتنی بر این فناوری دارند؛ به‌طوری‌که کامپیوتر با بررسی حجم عظیمی از ترانه‌ها و ملودی‌ها در آهنگ‌های موجود، خود را تمرین می‌دهد و سپس از آنها در ساخت قطعات جدید استفاده می‌کند. گفته می‌شود که هم چت‌بات‌ها و هم ابزارهای ساخت خودکار موسیقی می‌توانند ناقض کپی‌رایت باشند؛ به‌طوری که احتمالا ارائه یک جمله از یک نویسنده در کتاب و مقاله توسط آنها یا به‌کارگیری اشعار و ملودی‌ها در آهنگ‌ها وجود دارد. شرکت UMG تقریبا حق نشر یک‌سوم از بازار موسیقی جهانی را در دست دارد و به‌عنوان عرضه‌کننده آثار خوانندگان مشهور شناخته می‌شود. طبیعی است که گسترش استفاده از هوش مصنوعی موجب ترس این شرکت نسبت به از دست دادن جایگاه خود شود.
با این وجود در فرصت اندکی که وجود داشت، نمونه‌های متعددی در فضای مجازی دست به دست شد، تا حدی که ویدئویی با صدای بیلی آیلیش که قطعه‌ای از محمدرضا شجریان را بازخوانی کرده بود، منتشر شد. با اینکه فعلا استفاده از این بخش از امکانات هوش مصنوعی ممنوع شد اما زمان نشان داده نمی‌توان تا حد زیادی مانع پیشروی تکنولوژی شد؛ حتی اگر بتوان محدودیت‌هایی را به لحاظ کپی‌رایت لحاظ کرد. سروش زالی نوازنده پیانو درباره استفاده از هوش مصنوعی برای ساخت موسیقی می‌گوید: باید با این فناوری کنار بیاییم زیرا امری برگشت‌ناپذیر است و قرار است از این پس بخشی از تکنولوژی باشد که بشر از آن بهره می‌برد.
این هنرمند ادامه می‌دهد: اما اگر بخواهیم به تاثیر هوش مصنوعی بر موسیقی بپردازیم باید مشخص کنیم که درباره چه ژانری حرف می‌زنیم؛ زیرا مثلا اگر قرار باشد این اتفاق در ایران در حوزه موسیقی پاپ صورت بگیرد باید در نظر بگیریم که پتانسیل لازم را دارد. درحقیقت حتی می‌توان این‌گونه برآورد کرد که با توجه به شکل و شمایل ارائه امروزی موسیقی پاپ در ایران که می‌توان آن را شبه‌‌موسیقی نامید، تبدیل متن به موسیقی در حوزه پاپ با استفاده از هوش مصنوعی مشکلی ایجاد نشود.
او در گفت‌وگو با ایسنا تصریح می‌کند: حتی شاید برخی بگویند با توجه به اینکه در این حوزه به مفهوم هنری خلق موسیقی صورت نمی‌گیرد، اصلا چه بهتر که نیروی انسانی در این حوزه حذف شود. این نوازنده پیانو در عین حال بیان می‌کند که «خلق موسیقی با استفاده از هوش مصنوعی در ژانرهای کلاسیک یا موسیقی اصیل ایرانی متفاوت و پیچیده خواهد بود؛ البته نمی‌توان خیلی دقیق نظر داد ولی به گمانم در هنری که جدی‌تر است و ایده و تفکر پشت آن است، تهدید به شمار آوردن هوش مصنوعی حداقل به زمان بیشتری نیاز دارد.»
زالی ادامه می‌دهد، با توجه به نمونه اخیر که اسپاتیفای آهنگ منتشرشده را به خاطر کپی‌رایت حذف کرد، می‌توان این انتظار را داشت که تنش و ضررکرد مالی حداقل در کشورهایی که کپی‌رایت را رعایت می‌کنند، متوجه هنرمندان نشود. به عقیده او در کشوری مانند ایران که کپی‌رایت رعایت نمی‌شود و محدودیت‌های سفت‌و‌سختی برای این امر نداریم، مساله متفاوت خواهد بود و چه بسا که اگر قرار باشد هوش مصنوعی در دنیا موجب بحران در موسیقی شود، در ایران این مساله شدیدتر احساس خواهد شد.
او ادامه می‌دهد: ای کاش اگر قرار است هوش مصنوعی در موسیقی خللی ایجاد کند، در ایران همانند دنیا سازوکاری در نظر گرفته شود تا حداقل شرایط برابر باشد. در غیر این صورت همین مساله می‌تواند به نازل‌تر شدن سلیقه موسیقایی مخاطبان منجر شود؛ سلیقه‌ای که البته همین حالا هم در شرایط مناسبی نیست.
