بازار کتاب در دنیا به کدام سو حرکت می‌‌کند؟
روایت اوضاع مطالعه در جهان
به عنوان مثال طبق آمارها در نیمه اول امسال میزان مطالعه در آمریکا، اگرچه نسبت به سال گذشته ۶/ ۶درصد کاهش داشته، با این همه نسبت به سال ۲۰۱۹ یعنی آخرین سال پیش از پاندمی حدود ۱۵درصد بیشتر شده است. البته میزان کتابخوانی در همه‌‌جا یکسان نبوده و کشوری چون چین که خاستگاه این ویروس مرگبار بوده، در مقایسه با دوران پیش از کرونا با کاهش مواجه شده است، اما در اروپا اوضاع بهتر است و فرانسه همچنان در این زمینه پیشرو است. این آمار اگرچه در ایران به دلیل نبود سامانه منسجم فروش کتاب چندان قابل‌اندازه‌گیری نیست اما رصدهای میدانی نشان می‌دهد میزان مطالعه در کشورمان نیز به‌ویژه در بخش‌های عمومی، سرگرمی، زبان، ادبیات، کتاب‌های روان‌شناسی و علوم اجتماعی بیشتر شده است. در ادامه نگاهی می‌اندازیم به وضعیت مطالعه در نیمه اول امسال نسبت به دوران پیش از کرونا در جهان که مجله معتبر« پابلیشرز ویکلی» در گزارش اخیر خود آن را منتشر کرده است.
آمریکا
ناشران و کتابفروشیهای آمریکایی از نخستین روزهای کرونا تدابیری برای از دست ندادن بازار اتخاذ کردند، از جمله فروش کتاب در فروشگاه‌های زنجیره‌ای در کنار خواروبار و داروخانه‌ها. همین عامل باعث شد در دوران قرنطینه نه تنها فروش کاهش نداشته باشد که با رشد چشم‌گیری مواجه شود. البته این رشد طبیعتا با افول کرونا کاهش یافته است. فروش نسخه‌های چاپی در این دوره ۶ماهه ۶/ ۳۶۲میلیون نسخه کتاب بود که در مقابسه با ۶/ ۳۸۶میلیون نسخه کتاب سال پیش، کمتر شده است. این کاهش در همه دسته‌ها - به‌جز کتاب‌های داستانی برای بزرگسالان - مشاهده شده است. آثار غیرداستانی بزرگسالان بیشترین کاهش را شاهد بوده که برابر با ۳/ ۱۰درصد است. در میان آثار غیرداستانی، بزرگسالان با وجود پرفروش شدن کتاب «عادت‌های اتمی» نوشته جیمز کلیر، همه موضوع‌ها به‌جز موضوع سفر با کاهش فروش روبه‌رو شدند. «عادت‌های اتمی» که سال ۲۰۱۸ منتشر شد هنوز در میان ۱۰ کتاب اول پرفروش آمازون جای دارد. در میان کتاب‌های غیرداستانی، کتاب‌های مرجع کاهش ۱/ ۱۶درصدی و کتاب‌های زندگینامه‌ای و خاطرات نیز کاهش ۳/ ۱۵درصدی را ثبت کرده‌اند. در دسته‌های دیگر نیز کتاب‌های داستانی نوجوانان با کاهش ۵/ ۷درصدی و کتاب‌های کودکان با کاهش ۷/ ۲درصدی روبه‌رو شدند.
چین
در چین اما در نیمه نخست سال ۲۰۲۲ کاهش ۶/ ۱۳درصدی در فروش کتاب ثبت شده است. در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۱۹، فروش ۸/ ۱۲درصد کاهش یافته که به شیوع کووید و اقدامات مربوط به ممانعت از شیوع کرونا نسبت داده می‌شود. فروش کتاب در کتابفروشیهای فیزیکی در این میان ۷/ ۳۹درصد کاهش را ثبت کرده و فروش آنلاین هم نسبت به سال قبل کاهشی ۸/ ۵درصدی را تجربه کرده است. در این میان باید گفت حدود ۸۰درصد کتاب‌های فروخته‌شده در چین از طریق آنلاین به فروش می‌رسند.
فرانسه
فروش کتاب در فرانسه هم کاهشی ۶درصدی را نسبت به سال پیش تجربه کرده اما هنوز ۱۰درصد بالاتر از همین مقطع در سال ۲۰۱۹ است. آمار فروش کتاب در فرانسه برابر با ۰۱/ ۳میلیارد یورو (۵۵/ ۴میلیارد دلار آمریکا) بوده است. بدون در نظر گرفتن فروش کتاب‌های درسی، فروش در سال ۲۰۲۱ در فرانسه در مقایسه با سال پیش رشدی ۷/ ۱۷درصدی را ثبت کرده بود که دلیل آن شناختن کتابفروشیها به عنوان «کسب‌و‌کارهای ضروری» در دوره پاندمی از سوی دولت و فعالیت کتابفروشیها بود. آمار گردآوری‌شده از ناشران مختلف نشان‌دهنده انتشار بیش از ۶۵۰ عنوان کتاب جدید در این مقطع است.
آلمان
در آلمان فروش کتاب در نیمه نخست ۲۰۲۲ با رشدی نزدیک به یک درصد روبه‌رو بوده و می‌توان گفت تقریبا ثابت مانده است. در واقع رشد فروش کتاب در آلمان در نیمه نخست سال ۲۰۲۲ برابر ۷/ ۰درصد بوده است. این آمار ۳درصد کمتر از سال ۲۰۱۹ است و باید گفت پاندمی موجب کاهش کتابخوانی شده است. این کاهش در فروش کتاب‌های فیزیکی هم مشهود است و ۱/ ۳درصد از فروش کتاب‌های چاپی کم شده است. آمار فروش کتاب‌های چاپی در مقایسه با سال ۲۰۱۹ کاهشی ۱۱درصدی را نشان می‌دهد.متوقف ماندن فروش کتاب موجب شده تا ناشران از دولت بخواهند کاهش مالیات بر ارزش افزوده در فروش کتاب را از ۷درصد به صفر برساند و احیای کتابفروشیها در مرکز شهرها را تسهیل کند.یکی از آمارهای نگران‌کننده برای صنعت نشر آلمان، کاهش تعداد خریداران کتاب است. در حالی که حدود ۲۷میلیون نسخه کتاب سال پیش فروخته شد، این آمار ۱/ ۵درصد کمتر از سال ۲۰۱۹ است. در همین حال شمار خریداران کتاب در رده سنی ۱۰ تا ۱۹ سال در مقایسه با سال ۲۰۱۹ افزایشی ۲۷درصدی را نشان می‌دهد. در همین حال خرید کتاب به زبان انگلیسی رشدی ۵۰درصدی داشته است.
ایتالیا
میزان فروش کتاب در ایتالیا هم ۵/ ۲درصد نسبت به مدت مشابه سال پیش کم شده است و کتابفروشیهای فیزیکی بیش از نیمی از فروش یعنی ۵۲درصد آن را به خود اختصاص داده‌اند. رئیس اتحادیه ناشران ایتالیایی هر چند معتقد است وضعیت با پشت سر گذاشتن دوران پاندمی روبه‌بهبودی است، اما افزایش قیمت کاغذ، تورم و کاهش شاخص اعتماد مصرف‌کنندگان موجب شده فروش کتاب کاهش یابد. در ایتالیا قیمت کاغذ از آغاز سال ۲۰۲۱ تاکنون بیش از ۲ برابر افزایش یافته است. نرخ تورم این کشور در ماه آوریل (فروردین) ۲/ ۶درصد بوده است.
