آیا نویسندگان چنین روزهایی را پیش‌بینی می‌کردند؟
سیمای ویروس‌های مرگبار در آینه ادبیات
یکی از این رویدادها شیوع بیماری‌های همه‌گیر به دلیل انتشار ویروس‌های مرگبار است. گسترش ویروس کرونا در ماه‌های اخیر باعث شده برخی منتقدان ادبی با چنین رویکردی نگاهی دوباره به آثار پیشینیان بیندازند تا ردپای چنین بیماری‌‌هایی را در آنها بیابند. هرچند تعدادی از این آثار مانند رمان «طاعون» اثر آلبر کامو یا «کوری» نوشته ژوزه ساراماگو با تکیه بر عناصر استعاری یا فلسفی، بیماری‌های مسری را دستمایه شرح مفاهیم عمیق انسانی قرار داده‌اند، بسیاری دیگر با تاکید بر جنبه‌های واقع‌گرایانه‌تر درصدد ابراز نوعی هشدار زیست‌محیطی یا اخلاقی برآمده‌اند و گاه در آثار خود تنور تئوری توطئه را داغ کرده و تعمد انسانی را در پشت فجایع به ظاهر اتفاقی نشان داده‌اند؛ همان‌طور که در روزگار کنونی در موضوع انتشار ویروس کووید-۱۹ انگشت اتهام به سوی آزمایشگاه‌های کشورهای چین و آمریکا نشانه رفته است. چه چنین تئوری‌ای را بپذیریم و چه نه، مشابهت‌های این رمان‌ها با دوران معاصر می‌تواند به خودی خود جالب باشد و شاید بهانه‌ای به‌دست دهد تا علاقه‌مندان ادبیات به مطالعه آنها بپردازند. در ادامه نگاهی می‌اندازیم به بعضی از این آثار.
«طاعون سرخ» نوشته جک لندن: جک لندن در سال ۱۹۱۶ به علت نامشخصی از دنیا رفت ولی شش سال قبل از مرگش داستانی نوشته بود که حول محور بیماری مهلکی بود که مبتلایان قبل از مرگشان دچار التهاب و قرمزی پوست می‌شدند. نویسنده آمریکایی در رمانی به نام «طاعون سرخ» بیماری‌ای را در آینده که به زمانه ما نزدیک است شرح داده بود که دارای علائم بسیار شبیه کرونا است. در داستان لندن آورده شده است که پزشکان سال ۲۰۱۳ با وجود امکانات پیشرفته قادر به تشخیص میکروارگانیسم‌های مولد بیماری نیستند. این رمان در ایران با همین عنوان به قلم گیو آقاسی و همچنین با عنوان «طاعون ارغوانی» با ترجمه محمد مجلسی به چاپ رسیده است.
«چشمان تاریکی» اثر دین کونتز: رمان «چشمان تاریکی» به ویروس کشنده‌ای به نام «ووهان۴۰۰» اشاره می‌کند که به‌طرز خوفناکی شهر چینی را درگیر می‌کند. اما شباهت‌ها به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ ووهان ۴۰۰ که با نرخ کشتار ۱۰۰درصد توصیف می‌شود، در آزمایشگاه‌های بیرون شهر به عنوان یک سلاح بیولوژیکی عالی ساخته شده است. این رمان به تازگی توسط ناهیدالسادات هاشمی به فارسی برگردانده شده است.
«جنگ جهانی Z» نوشته ماکس بروکس: این رمان نگاهی گسترده به پاسخ اجتماعی-سیاسی به یک بیماری همه‌گیر و هیجان‌انگیز دارد. بروکس توضیح داده که چگونه کشورهای مختلف نسبت به ویروس اصلی واکنش نشان دادند و تنها در چند فصل اول، دولت چین سعی می‌کند شیوع ویروس را مخفی کند و دولت آمریکا نیز در میانه یک سال انتخاباتی است. این کتاب که در کشور چین ممنوع شده، تهدید واقعی ویروس یا حتی زامبی‌ها نیست، بلکه پاسخی روانشناختی به انکار و وحشت است. این رمان با عنوان «جنگ جهانی ز تاریخ شفاهی جنگ زامبی‌ها» با ترجمه حسین شهرابی منتشر شده است.
«عبور» اثر جاستین کرونین: سه‌گانه جاستین کرونین (گذرگاه، دوازده و شهر آینه‌ها)، داستانی است در آینده نزدیک؛ عواقب تلخ یک پروژه دولتی اکثر جمعیت جهان را آلوده کرده و آنها را به چیزی مانند خون‌آشام‌ها تبدیل کرده است. گروهی از بازماندگان در کنار هم قرار می‌گیرند و متوجه می‌شوند که برای باقی ماندن به یک دختر ۶ ساله نیاز دارند. از همین سو، حماسه‌ای از وحشی‌گری و قهرمانی برپا می‌شود. این سه‌گانه در ایران با ترجمه محمد جوادی به چاپ رسیده است.
«ایستگاه یازدهم» نوشته امیلی سنت جان ماندل: بعد از اینکه همه‌گیری آنفلوآنزای خوکی از بین می‌رود، بیشتر جمعیت جهان شامل گروهی از نوازندگان و بازیگران برای زنده نگه داشتن هنر خود به اطراف شهرک‌های تازه تاسیس سفر می‌کنند. در ادامه سفر گروهی، امیلی سنت جان ماندل تاثیر بیماری همه‌گیر را در تمام زندگی خود نشان می‌دهد. این رمان، فینالیست جایزه ملی کتاب ۲۰۱۴ بوده که شخصیت‌ها را از سراسر کره زمین و طی چندین دهه به هم گره می‌زند تا کشف کند که چگونه بشریت می‌تواند از هم پاشیده شود و سپس به هم بازگردد.
« M» اثر پِنگ شِپارد: درکتاب نویسنده درحالی‌که یک طاعون عجیب در سراسر جهان گسترش می‌یابد، یک زوج جوان در عین ناامیدی، به دنبال محافظت از یکدیگر هستند. آنها برای حفظ یکدیگر باید از مخفیگاهشان خارج شوند و به هرکاری روی بیاورند.
«منطقه یک» نوشته کلسون وایتهد: کتاب رمان‌نویس برنده جایزه پولیتزر در سال ۲۰۱۱ کلسون وایتهد، یک داستان معمولی آخرالزمانی زامبی‌طور نیست. وایتهد با ادغام داستان‌های ادبی، طنز و وحشت، منطقه یک را به دو دسته تمدنی تقسیم می‌کند: مردگان متحرک و زنده‌ها. بعد از اینکه بیماری‌ای همه‌گیر، زمین را ویران کرد، جمعیت باقی مانده سعی می‌کنند درحالی‌که با اختلال استرس پس از آخرالزمانی روبه‌رو می‌شوند، جهانشان را از نو بسازند. این رمان روی شهر تکه تکه شده نیویورک متمرکز شده است؛ جایی که شخصیت‌ها به سرعت مشکلات احتمالی نظم را در میان هرج و مرج کشف می‌کنند.
