چرا ایبوکها با استقبال روبه‌رو نمی‌شوند؟
موانع توسعه کتاب‌های الکترونیک در ایران
فواید نشر الکترونیک
یکی از مهم‌ترین فواید رواج نشر الکترونیک، دسترسی آسان به کتاب‌های منتشر شده در بازار است. اهل مطالعه با جست‌وجویی ساده، بدون اینکه مجبور باشند مشکلات رفت و آمد به کتابفروشی‌ها را بر خود هموار کنند، می‌توانند به آثار مورد علاقه در سراسر جهان دسترسی یابند. همچنین به‌دلیل سبک بودن وسایل الکترونیکی و همچنین حجم زیادی که قادر به ذخیره هستند، کاربر در هر مکانی که به سر می‌برد می‌تواند اطلاعات صدها کتاب را با خود حمل و به‌راحتی از آن استفاده کند. جست‌وجوی آسان در متن، استفاده از امکانات جنبی ازجمله لغتنامه از دیگر محسناتی است که استفاده از این‌گونه کتاب‌ها را لذتبخش می‌کند. علاوه‌بر اینها ویرایش مجدد در نسخه‌های به‌روز شده آثار با هزینه کمتری ممکن می‌شود.
یکی دیگر از ویژگی‌های بارز نشر الکترونیک قیمت به مراتب ارزان‌تر آن نسبت به نمونه‌های کاغذی است. هم‌اکنون در کشورهایی که خرید ای‌بوک رواج دارد قیمت آنها به‌طور متوسط نصف کتاب‌های کاغذی است. به‌طور مثال برای کتابی به قیمت ۲۶ دلار، هزینه‌های مختلف برای دوگونه فیزیکی و الکترونیکی مطابق جدول است. با توجه به اینکه هزینه چاپ، انبارداری و حمل‌ونقل در کتاب‌های الکترونیکی صفر است و با در نظر گرفتن هزینه بالای انتشار در کشورمان به‌دلیل وارداتی بودن دستگاه‌های چاپ و کاغذ، حذف این بخش از هزینه‌ها، به میزان بیشتری به اقتصاد نشر کمک خواهد کرد و موجب بالا رفتن حاشیه سود ناشر و احیانا افزایش حق‌التالیف نویسندگان خواهد شد.
موانع فرهنگی
مشکل فرهنگی در جامعه ما بیش از اینکه به نحوه مطالعه مربوط شود به میزان مطالعه مربوط می‌شود؛ به بیان بهتر هنوز مطالعه کردن جزو عادات مردم محسوب نمی‌شود از این‌رو رشد کتابخوانی الکترونیکی نیز به تبع آن کندتر از جوامع توسعه یافته است. گذشته از این بخش قشر عظیم کتابخوان را افراد مسن‌تر تشکیل می‌دهند که هنوز دل در گرو بوی کاغذ دارند و حس دست گرفتن کتاب را با تجربه چشم دوختن به صفحه‌ای نورانی برابر نمی‌دانند. از این گذشته اغلب آنان از کارکردن با فناوری‌های نوین واهمه دارند و اشکال سنتی‌تر را برمی‌گزینند. به همین دلیل شاید این گونه از مطالعه به شمار کتابخوان‌ها نیفزاید بلکه احتمالا میزان مطالعه اهل مطالعه را افزایش دهد. دلبستگی به اشکال سنتی البته درباره ناشران نیز صادق است. بسیاری از آنها با شیوه آبا و اجدادی خود آنچنان اخت شده‌اند که تمایل چندانی برای خطرکردن در راه‌های جدید ندارند و اصولا شیوه‌های بازاریابی و فروش این‌گونه آثار را بلد نیستند از این‌رو تا زمانی که مجبور نشوند از آن دوری می‌کنند. از همه اینها گذشته عموم جامعه به پرداختن پول برای کالاهای فرهنگی عادت نکرده‌اند و ترجیح‌شان این است که کتاب‌های الکترونیک را به صورت غیرمجاز دانلود کنند همان‌طور که درمورد موسیقی این امر بسیار رایج است.
نبود زیرساخت‌های تکنولوژیک
بزرگ‌ترین دغدغه تولیدکنندگان کتاب‌های الکترونیک بعد از پرمخاطب بودن، حفاظت از آثارشان در مواجهه با کپی غیرمجاز است. بدیهی است اگر تمهیدی در این زمینه اتخاذ نشود همیشه افرادی وجود دارند که بخواهند بدون پرداخت هزینه به اطلاعاتی که ناشر با صرف مبالغ گزاف تولید کرده دسترسی یابند، و از آن بدتر سودجویانی که با تکثیر و فروش آن بدون هیچ زحمتی سرمایه کلانی به جیب بزنند یا با کمک این اطلاعات دست‌کم تعداد بازدیدکنندگان سایت‌ها و صفحات مجازی خود را بالا ببرند. همه اینها نشان‌دهنده این نکته است که پیش‌نیاز گسترش نشر الکترونیک، دستیابی به زیرساخت‌های لازم است. هم‌اکنون اکثر شرکت‌های بزرگ خارجی با استفاده از نرم‌افزارهای مطمئن، فضایی برای فروش ایبوکها فراهم کرده‌اند به نحوی که خریدار بدون امکان کپی یا حتی پرینت اثر، تنها قادر به مطالعه نسخه الکترونیکی از طریق کامپیوتر، گوشی‌های همراه یا دستگاه‌های کتابخوان باشند. بدیهی است برای رونق این‌گونه از نشر لازم است در کشورما نیز چنین نرم‌افزارهایی ساخته شود یا امکان دستیابی به نمونه‌های خارجی فراهم شود.
مشکلات اقتصادی
بی‌شک فناوری‌های جدید شیوه‌های جدید زندگی را درپی دارد و در رهگذر این تغییرات چه‌بسا برخی مشاغل نیز دستخوش تغییر شوند. از این‌رو می‌توان انتظار داشت با فراگیر شدن مطالعه کتاب‌های الکترونیک و حذف واسطه بین تولیدکننده و خریدار، بر کسب‌وکار گروه زیادی از کتابفروشان تاثیر مستقیم گذاشته شود و چه‌بسا منجر به تعطیلی تعدادی از آنها شود. همچنین می‌توان به این دسته، دیگر گروه‌ها مانند چاپخانه‌داران و توزیع‌کنندگان را افزود که به‌دلیل شکل متفاوت تولید و فروش شغل خود را از دست بدهند. با همه اینها نباید از یاد برد که با وجود گسترش روزافزون ایبوکها در دنیا (فروش از ۳۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۷ به ۱۷۰ میلیارد در سال ۲۰۱۵ توسط سایت آمازون) هنوز کتابفروش‌ها به‌کار خود ادامه می‌دهند و موجب تعطیلی آنها نشده است.
از این گذشته گاه با حذف گونه‌ای از کسب‌وکار، گونه‌های جدیدی از مشاغل شکل می‌گیرند که جایگزین کارهای قبلی می‌شود آنچنان‌که آمارهای سایت آمازون از زمان عرضه اولین دستگاه کتابخوان الکترونیک کیندل نشان می‌دهد از سال ۲۰۰۷ تا کنون ۱۰۰هزار شغل جدید به‌دلیل گسترش شیوه‌های نو ایجاد شده است. از همه اینها گذشته باید به خاطر داشته باشیم علاوه‌بر لزوم ارزیابی هزینه- فایده‌هایی که از لحاظ اقتصادی بر اثر گسترش نشر الکترونیک در نظر می‌گیریم، فواید زیست محیطی ناشی از حفظ درختان و جلوگیری از زائدات کارخانه‌ای در فرآیند تولید کاغذ و کتاب را نباید از خاطر برد؛ به‌ویژه برای کشور ما که عمده آثار چاپی‌اش از کاغذهای وارداتی و منابع محدود جنگل‌های در شرف نابودی‌اش تامین می‌شود. شاید همه اینها موجب شود که صنعت نشر ایران خود را به صورت جدی‌تر برای نوع جدیدی از تولید آماده کند؛ پیش از آنکه از قافله جهانی بیش از پیش عقب بماند.
ارسال نظر