مرکز پژوهش‌‌‌های اتاق ایران، مساله استهلاک واقعی شرکت‌های منتخب بورسی و تاثیر آن بر وضعیت مالی را بررسی کرده است. این گزارش در پی شناساندن و تبیین تفاوت میان هزینه استهلاک دفتری و استهلاک واقعی شرکت‌هاست.

در اقتصاد ایران به دلیل وجود تورم بالای مستمر طی سال‌های گذشته و اختلاف میان ارزش واقعی دارایی‌‌‌ها با ارزش ثبت‌‌‌شده آنها در صورت‌های مالی در عمل، کارکردهای اصلی استهلاک‌‌‌گیری محقق نمی‌شود. به‌‌‌بیانی دیگر، هزینه شناسایی‌‌‌شده در صورت‌های مالی به‌‌‌عنوان هزینه استهلاک به‌‌‌دلیل پایین بودن ارزش ثبت دارایی‌‌‌های شرکت، هزینه بسیار ناچیزی در نظر گرفته می‌شود که نمی‌تواند ظرفیت مالی برای جایگزینی دارایی‌‌‌های شرکت و سرمایه ثابت آن فراهم آورد.

گزارش حاضر در پی شناساندن و تبیین تفاوت میان هزینه استهلاک دفتری و استهلاک واقعی شرکت‌هاست. در این رهیافت است که سود واقعی شرکت‌ها نیز به دست می‌‌‌آید. برای این منظور این گزارش از الگویی بهره‌‌‌مند شده است که مطابق با آن، استهلاک شرکت‌ها براساس تورم و نرخ بازار آزاد ارز (دلار) محاسبه می‌‌‌شود.

این گزارش حاکی از این است که فاصله بین میزان واقعی استهلاک و ذخیره‌گیری استهلاک بر حسب ارز دفتری بسیار زیاد است و این امر موجب می‌شود تا نیاز مالی شرکت‌ها برای جایگزینی ماشین‌‌‌آلات و تعمیر و تجهیز آنها بسیار زیادتر از ذخایر محاسبه‌‌‌شده باشد. از طرف دیگر این موضوع باعث توزیع سود موهومی در خصوص شرکت می‌شود. به‌‌‌منظور رفع این چالش، به‌‌‌روزرسانی ارزش دارایی‌‌‌های شرکت از طریق افزایش سرمایه شرکت از محل تجدید ارزیابی دارایی‌‌‌ها یکی از روش‌هاست.

در این روش هزینه استهلاک افزایش، مالیات پرداختی و سود خالص شرکت کاهش می‌‌‌یابد. با خروج کمتر نقدینگی از شرکت، ظرفیت برای جانشینی دارایی‌‌‌های ثابت و دارایی سرمایه شرکت افزایش می‌‌‌یابد که موجب کاهش کمتر استهلاک دارایی‌‌‌های شرکت شده و بستر تولید و سودسازی شرکت برای سال‌های آتی فراهم می‌شود. این مساله سبب می‌شود تا انگیزه صندوق‌های بازنشستگی برای انجام این نوع از افزایش سرمایه بهبود یابد.

به بیانی دیگر، از آنجا که افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌‌‌ها سبب می‌شود تا سودآوری شرکت‌ها و سود تقسیمی کاهش یابد، این موضوع سبب کاهش انگیزه صندوق‌های بازنشستگی می‌شود. بااین‌‌‌حال، مزایای این نوع افزایش سرمایه می‌‌‌تواند بر کاستی‌‌‌های آن از منظر صندوق‌های بازنشستگی فائق آید و آنها را مجاب کند تا نسبت به این نوع از افزایش سرمایه اقدام کنند. مهم‌ترین پیشنهاد که دلالت‌‌‌های مهم اقتصادی دیگری دارد، کنترل تورم توسط دولت و تصمیم‌گیران اقتصادی کشور است. به‌‌‌طور مشخص درباره سودآوری شرکت‌ها، کاهش استهلاک و جانشینی ظرفیت تولید و دارایی ثابت شرکت تسهیل در افزایش سرمایه شرکت‌ها از محل تجدید ارزیابی دارایی‌‌‌ها ازجمله معافیت دائمی مالیاتی یا کاهش دوره معافیت مالیاتی (کمتر از ۵ سال) این نوع از افزایش سرمایه و تسریع در فرآیندهای اجرایی و اداری آن، تاکید بر تقسیم سود کمتر در مجامع شرکت‌ها توسط سهامداران به‌‌‌منظور کاهش نیاز تامین مالی شرکت به بازارهای مالی (تامین مالی داخلی شرکت) و انجام افزایش سرمایه شرکت از آن محل، در نظر گرفتن سرمایه‌گذاری و جانشینی عوامل تولید یا سرمایه ثابت شرکت توسط صنعتگران و سهامداران شرکت‌ها در مجامع و در نظر گرفتن و محاسبه استهلاک واقعی شرکت با معیارهایی مانند تورم تولیدکننده یا نرخ ارز به همراه صورت‌های مالی سالانه را پیشنهاد داده است.