«دنیای‌اقتصاد» پشت صحنه رفتار سرمایه‌گذاران در ۹ماهه ۱۴۰۰ را در سه سکانس بررسی کرد
رکوردزنی تقاضای تولید در آذر
پیام خیز صدور جواز صنعتی در آذر
دریافت مجوز صنعتی در آذر1400 اوج گرفت. در نهمین ماه از سال1400 تعداد 4هزار و 170فقره مجوز تاسیس از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر شده که در طول پنج‌سال اخیر بی‌‌‌سابقه است؛ این در شرایطی است که دو نیروی تورم و ابهامات غیراقتصادی کماکان بر سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به فعالیت در بخش صنعت فشار می‌‌‌آورند. شواهد موجود نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران بعد از بی‌‌‌میلی به سرمایه‌گذاری در صنعت طی ماه‌‌‌های میانی سال حد فاصل تیر تا آبان، در آذر1400 تغییر مسیر داده و بیش از همیشه مجوز دریافت کردهاند. بررسی «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد وزارت صمت از سال 1396 تاکنون در آذرماه هرگز این تعداد مجوز تاسیس را صادر نکرده است.
نکته جالب اینکه صدور این تعداد مجوز در سال‌جاری هم کم‌‌‌‌‌‌سابقه بوده و جز در خردادماه 1400در هیچ ماهی این میزان مجوز صادر نشده است. بررسی روند صدور مجوز تاسیس صنعتی در 9ماه 1400 و مقایسه آن با سال‌های 1395 تا 1399 نشان می‌دهد کشور در 9ماه منتهی به آذر 1400 در قله صدور مجوز تاسیس قرار دارد. صدور 29هزار و 458فقره مجوز در این دوره زمانی گویای رشد 5/ 5درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است. این روند برای پروانه بهرهبرداری نیز مشابه است و گویای رشد 9/ 4درصدی صدور این نوع از پروانه و ناظر به تقویت انگیزه تکمیل واحد صنعتی در 9ماه منتهی به آذر1400 نسبت به دوره مشابه سال قبل است. کل تعداد پروانه‌‌‌های بهرهبرداری در مدت مورد اشاره در سال 1399، 5هزار و 122فقره بوده که در 9 ماه منتهی به آذر1400 به 5هزار و 375فقره رسیده است. آمارهای وزارت صمت از میزان صدور پروانه بهرهبرداری نشان می‌دهد بیشترین میزان صدور مجوز در این ماه طی پنج‌سال اخیر در آذر 1400 صادر شده است؛ موضوعی که با رشد چشمگیر صدور جواز تاسیس همسو است. علت رشد همزمان این دو متغیر در آذر 1400 دقیقا مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد سه عامل در آن دخالت دارد. «تداوم مذاکرات و تقویت شانس احیای برجام»، «کاهش نوسانات انرژی و تقویت تزریق برق و گاز به صنعت در انتهای پاییز» در کنار «بهبود سطح صادرات و فروش خارجی» سه مساله‌ای هستند که با کنار هم قرار دادن آنها می‌‌‌توان تا حدی دلیل انگیزش سرمایه‌گذاران برای دریافت مجوز و خیز تکمیل واحدهای صنعتی را در آذر1400 از دریچه آنها دریافت.
بررسی دقیق‌‌‌تر وضعیت کشور در زمینه صدور مجوز تاسیس و پروانه بهرهبرداری نشان می‌دهد در 9ماه منتهی به آذر1400 سرمایه پیش‌بینی‌شده برای مجوزهای تاسیس و اشتغال ناشی از آنها صعودی بوده است. اعدادی که در آذر1400 به دست آمده بالاترین نرخ‌های سرمایه مجوزهای تاسیس و اشتغال ناشی از این مجوزهاست. در این دوره زمانی 9ماهه سرمایه‌گذاری پیش‌بینی‌شده ناشی از مجوزهای تاسیس صادرشده به ورای 965هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل موجب رشد 8/ 145درصدی شده است. این رشد عظیم در حالی به ثبت رسیده که در میزان اشتغال پیش‌بینی‌شده ناشی از این مجوزها شاهد رشد 4/ 13درصدی هستیم که از به هم خوردن تعادل میان سرمایه‌گذاری و اشتغال حکایت دارد. عامل اصلی چنین عدم‌تعادلی تورم است که در دهه اخیر به‌شدت صعودی و موجب شده ایجاد هر شغل صنعتی ناشی از این مجوزها هر سال گران‌تر از سال قبل باشد. بررسی «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد در حالی که رقم موردنیاز برای ایجاد یک شغل صنعتی در سال 1396 حدود 360 میلیون تومان بوده، در سال 1400 این عدد به یک‌میلیارد و 350میلیون تومان رسیده که از چهاربرابر شدن هزینه ایجاد شغل در بخش صنعت طی تنها پنج‌سال حکایت دارد. چنین فشاری وقتی در کنار سایر عوامل مخرب در بخش صنعت به بنگاه‌‌‌های تولیدکننده وارد می‌آید، توان کشور در اشتغال‌زایی برای خیل عظیمی از جوانان تحصیل‌کرده و جویای کار کاهش می‌یابد. براین مبنا می‌‌‌توان تورم افسارگسیخته سال‌های اخیر را قاتل تشکیل سرمایه و مانع بزرگ افزایش اشتغال بخش صنعت نامید.
در ماه‌‌‌های گذشته در خلال بررسی گزارش‌‌‌های صدور مجوزهای تاسیس صنعتی، «دنیای‌اقتصاد» به این موضوع اشاره کرد که به میزانی که ابهام در اقتصاد افزایش یافته، فاصله تعداد مجوزهای صادره و طرح‌‌‌های در دست بهرهبرداری با صدور پروانه‌‌‌های بهرهبرداری افزایش یافته است. بررسی دوباره آمارهای پنج‌سال اخیر (1400 -1396) حد فاصل فروردین تا آذر هر سال نشان می‌دهد کشور هم‌‌‌اینک در قله دریافت مجوز بهرهبرداری قرار دارد؛ موضوعی که به نظر می‌رسد ناظر به افزایش میزانی از سرمایه‌گذاری صنعتی با هدف استفاده از فرصت‌‌‌های اقتصادی پیش رو است. در دوره زمانی مورد اشاره، تنها در 9ماه منتهی به آذر1400 بوده که آمار صدور پروانه بهرهبرداری از 5هزار و 300فقره بالاتر رفته و به 5هزار و 375فقره رسیده است. این عدد برای دوره مدنظر در سال 1399 معادل 5هزار و 122فقره، برای سال 1398 معادل 4هزار و 692فقره، برای سال 1397 معادل 4هزار و 287فقره و برای سال 1396 معادل 4هزار و 125فقره بوده است. در همین خصوص، بررسی‌های«دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد میزان اشتغال‌زایی ناشی از پروانه‌‌‌های بهرهبرداری هم صعودی بوده است. در 9ماه منتهی به آذر1400 نسبت به مدت مشابه سال قبل، این عدد رشد 7/ 15درصدی را تجربه کرده است. با این‌حال در مدت مورد اشاره حد فاصل سال 1396 تا 1400، شاهد رشد 63درصدی هستیم که به معنی افزایش تکمیل و افتتاح طرح‌‌‌های اشتغال‌زا در سال 1400 و البته سال 1399 است. در این دوره زمانی یعنی 9ماه اول سال حد فاصل فروردین تا آذر، میزان اشتغال‌زایی در نتیجه پروانه‌‌‌های بهرهبرداری روند جالبی را طی کرده است. برای نمونه در سال 1396 در این بازه 69هزار شغل، در سال 1397 معادل 77هزار شغل، در سال 1398 معادل 75هزار شغل، در سال 99 معادل 98هزار شغل و در سال 1400 معادل 113هزار و 997شغل ایجاد شده که موید جهش اشتغال‌زایی در دو سال اخیر در بخش صنعت در نتیجه تکمیل پروژه‌‌‌های نیمه‌تمام بوده است. این وضعیت کمابیش مشابه روندی است که در مجوزهای تاسیس حادث شده است.
به طور کلی و با لحاظ جمیع جهاتی که از سیر صدور مجوزهای تاسیس صنعتی دریافت می‌شود، می‌‌‌توان ادعا کرد سال 1400 سه چهره کاملا متفاوت داشته است. در بخش اول متاثر از روند رو به رشد صنعت در سال 1399، تمایل به افزایش سرمایه‌گذاری و اخذ مجوز تاسیس تا اواخر خرداد 1400 صعودی بوده است. در عین حال در نتیجه چهار عامل، امیدواری به آینده صنعت کمرنگ شده است. این عوامل به ترتیب شامل «فشار به صنایع از ناحیه بی‌‌‌برقی و کمبود انرژی»، «نوسانات سیاسی و تغییر دولت»، «ابهامات سرمایه‌گذاران ناشی از آینده برجام و تنش‌‌‌های خارجی» در کنار «نوسانات ارزی و رشد تورم» هستند که حد فاصل تیر تا آبان، زمینه افول میزان دریافت مجوز تاسیس یا ثبات نسبی آن را فراهم کردهاند. در ماه آذر با رشد قابل‌توجه صدور جواز، مسیر دیگری پیش روی سرمایه‌گذاران صنعتی قرار گرفته و ظاهرا آنان را به آینده امیدوار کرده است.
