مس، کشورهای پیشرو و موقعیت ایران
ضمن اینکه صنایع با تکنولوژی روز و لبه مرز نوآوری، متقاضی مس هستند و آینده این فلز تضمین‌شده به نظر می‌رسد. بحث بازیافت و استفاده از این فلز برای بهره‌وری بیشتر انرژی مبحثی بدیع و قابل تامل است. بازیگران تجارت این فلز، چین و شیلی هستند و به‌طور کلی روند رشد تولید و مصرف مس در آمریکای لاتین و آسیا به‌ویژه چین مشاهده شده است که به تبع گواهی است بر اهمیت راهبردی تجارت بین المللی این ماده معدنی در این کشورها و مناطق.
مس فلزی است که در طول تاریخ زندگی بشر همواره از اهمیت خاصی برخوردار بوده و از آن برای ضرب سکه استفاده‌شده تا استفاده از آن در تحقیقات علمی. در حال حاضر نیز تقاضای جهانی برای مس همچنان افزایشی است. در ۵۰ سال گذشته به‌دلیل گسترش بخش‌هایی مانند محصولات الکتریکی و الکترونیکی، ساخت‌و‌ساز فعالیت‌های عمرانی، ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی و به‌ویژه تجهیزات حمل‌ونقل، مصرف مس تصفیه‌شده جهانی بیش از سه‌برابر شده است.
طبق اطلاعات سازمان زمین‌شناسی ایالات‌متحده آمریکا، ذخایر مس حال حاضر دنیا ۸۷۰میلیون تن برآورد شده و منابع شناسایی‌شده حدود ۲۱۰۰میلیون تن تخمین زده شده است. شیلی با تولید ۸/ ۵میلیون تن در سال ۲۰۱۹ یک‌سوم از استخراج جهانی مس از معادن را پوشش داده و پس از آن پرو که رشد خوبی را تجربه کرده و ۱۲درصد از کل برداشت را به خود اختصاص داده است. در کل سهم آمریکای لاتین از تولید مس بسیار بیشتر از سایر نقاط دنیاست.
اما در زمینه تولید مس تصفیه‌شده جایگاه چین در دنیا ممتاز است. چین حدود ۴۱درصد در سال ۲۰۱۹ از تولید مس تصفیه‌شده در جهان را به خود اختصاص داده و در این زمینه به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده مس تصفیه‌شده در دنیا شناخته می‌شود.
شیلی، ژاپن و ایالات‌متحده کشورهایی هستند که در مقام بعدی در صنعت مس قرار دارند. بدیهی است که طی این سال‌ها با توجه به جایگاه صنایع‌الکتریکی و الکترونیکی و اینکه مس جزو فلزهای سبز است، هر روزه میزان مصرف آن بیشتر است و جایگاه ویژه‌ای دارد؛ زیرا توسعه صنایع انرژی پاک و توسعه صنایع نوظهور خودروهای الکتریکی جزو عوامل اصلی افزایش مصرف صنعت مس است.
خوشبختانه ایران رتبه هفتم ذخایر مس جهان را در اختیار دارد و با برنامه‌هایی که در پیش است، پیش‌بینی می‌شود شرکت ملی مس به جایگاه سیزدهم تولید مس در جهان ارتقا پیدا کند. این موضوع نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری درست و جهت‌گیری درست در مسیر تولید در این بخش است؛ اما باید این را قبول کرد که در ایران از نظر اکتشاف در همه زمینه‌ها، یک عقب‌ماندگی تاریخی وجود دارد.
این امر به چند دلیل اتفاق افتاده است؛ نخست آنکه فناوری و نوآوری‌های جدید در ایران مورد استفاده قرار نگرفته و البته بیشتر معادن نیز روباز بوده است؛ درصورتی‌که اگر به سمت معادن عمقی حرکت شود و با نوآوری های جدید که در حوزه اکتشاف است و استفاده از تجهیزات پیشرفته و تکنولوژی‌های پیشرفته، قطعا می‌توان اعلام کرد که ذخایر بیشتری در همه زمینه‌ها به‌ویژه مس وجود دارد.
دوم آنکه پروژه‌هایی که در حال حاضر شرکت ملی مس برای تجهیز معدنی در دست دارد، نیاز به بودجه مناسبی دارد. خوشبختانه سودآوری شرکت مس در چند سال گذشته خوب بوده و می‌توان گفت در این جهت اقدامات مدیریتی خوبی به عمل آمده است. اما اگر قرار باشد رشد چشم‌گیری در این حوزه به وجود آید، این صنعت نیازمند حمایت مالی بیشتری است.
بدیهی است که در این رابطه برای افزایش تولید نیاز است پروژه های جدیدی هم تعریف شود که خوشبختانه این کار انجام شده است.
اما باید پذیرفت برای حرکت به این جهت یعنی افزایش تولید، استخراج و سرمایه‌گذاری در صنعت مس نیاز است حمایت‌های ویژه‌ای صورت گیرد؛ زیرا مس یکی از منابعی است که برای صادرات و درآمدهای ارزی آن نیز می‌توان فکر کرد.
سوم آنکه یکی از زمینه‌های بسیار مهمی که درباره اکثر محصولات به‌ویژه مس مغفول مانده، بحث صنایع پایین‌دست است. تا چند سال پیش، بیشترین تولید ما کنسانتره مس بود که در چند سال گذشته دو کارخانه بزرگ به بهره‌برداری رسید.
همچنین درخصوص کاتد مس و میزان تولید آن برنامه‌ریزی تا جایی صورت گرفته است که در حال حاضر کنسانتره و کاتد مس صادر می‌شود.
درصورتی‌که حرکت باید به سمت سرمایه‌گذاری نهایی باشد و بتوان از ۴۲۵هزار تن مس محتوا که در دست است، به سمتی پیش رفت که صنایع پایین‌دست مس فراهم شود؛ با ارزش افزوده بالاتری که کشور از آن بهره‌برداری کند.
خوشبختانه یکی از اقدامات خوبی که طی چند سال گذشته شروع شده، خرید از معادن کوچک به عنوان مواد اولیه مس است و این اقدام بسیار ارزشمند است؛ چراکه موجب می‌شود سرمایه‌گذاری در معادن کوچک و متوسط هم سودآور شده و در این جهت نیز فعالیت خوبی انجام شود.
نکته دیگر این است که سرمایه‌گذاری در کنسانتره مس در سال ۱۳۹۹ یک‌میلیون و ۱۸۰هزار تن بوده است که سرمایه‌گذاری جدید هم پیش‌بینی شده است؛ اما نکته مهم این است که در حوزه اکتشاف نیز باید کار عظیمی انجام شود.
سرمایه‌گذاری پیش‌بینی‌شده برای توسعه پروژه‌ها نزدیک به ۵/ ۲میلیارد یورو است که ضروری است در این بخش مس مورد حمایت قرار گیرد.
