مدیران صنعتی از کمبود مواد اولیه و کاهش سفارش‌های مشتریان ابراز نگرانی کردند

زنگ خطر از شامخ مهرماه

دنیای‌اقتصاد : زنگ خطر شامخ صنعت در مهرماه به صدا درآمد. کاهش موجودی مواد اولیه، افت فروش داخلی و خارجی در کنار تورم، سه عامل فشار بر واحدهای تولید در کشور طی مهرماه امسال بودند. گزارش تازه شاخص مدیران خرید که از سوی اتاق بازرگانی ایران تهیه شده است، نشان می‌دهد که شامخ کل صنعت در مهرماه ۱۴۰۰ با سقوط ۸۳/ ۶واحدی نسبت به ماه قبل از آن، به مرز رکود و رونق برگشته و نمره ۸۳/ ۵۰ را دریافت کرده است. به نظر می‌رسد در بین زیرشاخص‌های اصلی، افت شدید میزان سفارش‌های جدید مشتریان و کاهش موجودی مواد اولیه تاثیر زیادی بر افت شامخ کل صنعت داشته است.

در عین حال، رشد چشمگیر قیمت محصولات تولیدشده در کنار افت 12واحدی میزان فروش محصولات گویای وضعیت سختی است که بخش تولید با آن دست و پنجه نرم می‌کند. «موجودی محصول نهایی در انبار» در گزارش مهر افزایش یافته است که این موضوع از کاهش تقاضا برای تولیدات کارخانه‌های داخلی حکایت دارد؛ موضوعی که پیش‌تر در قالب شواهدی رسمی در «دنیای‌اقتصاد» بازتاب یافته بود. بخشی از این موضوع به نرخ بالای مواد اولیه تولید برمی‌‌‌گردد که باعث شده در نهایت کارخانه‌های کشور با قیمتی بیش از شهریورماه، محصولات تولیدی خود را در مهرماه 1400 به دست مصرف‌کنندگان برسانند. در این بین، شاید تنها نکته مثبت شامخ صنعت در مهرماه به استخدام نیروی انسانی بر‌‌‌گردد که در یک‌ماه گذشته کمی رشد داشته، ضمن اینکه سرعت تحویل سفارش‌ها هم رشد کرده است. سرعت تحویل سفارش‌ها در مهرماه 1400با رسیدن به سطح 21/ 60 به بالاترین نرخ ممکن طی سه ماه اخیر رسیده است. به طور کلی و با مرور سی‌وهفتمین گزارش شاخص مدیران خرید بخش صنعت (شامخ صنعت) می‌توان نتیجه گرفت که زنگ خطر از گزارش مهرماه به گوش می‌رسد. کاهش انتظارات از تولید در ماه آینده تا سطح عدد 20/ 60 که کمترین نرخ در سه ماه اخیر بود، یکی از دلایل دیگر تایید وضعیت نامناسب صنعت در مهرماه1400 است.

شامخ اقتصاد هم شرایط بهتری داشته، اما در این بخش هم وضعیت کشور نزولی است. گزارش جدید اتاق بازرگانی ایران نشان می‌دهد که شامخ کل اقتصاد مهر نسبت به شهریورماه افت داشته است. شامخ کل اقتصاد با حدود یک‌واحد افت به 76/ 54واحد کاهش یافته است. طبق داده‌های گزارش شامخ کل اقتصاد، از زیرشاخص‌های اصلی، استخدام نیروی انسانی با حدود 5واحد افت به عدد 84/ 47 رسیده و موجودی مواد اولیه نیز نزدیک به دو واحد کاهش یافته است. رشد سه‌واحدی قیمت خرید مواد اولیه موجب شده است تا نمره این بخش تا 52/ 83واحد افزایش یابد. کاهش میزان صادرات کالا، افت فروش کالا در کنار رشد محسوس قیمت محصولات تولیدشده از دیگر نکاتی است که در گزارش تازه شامخ اقتصاد قابل‌توجه است. البته انتظارات فعالان اقتصادی در این بخش از آینده صعودی است و با رشد سه‌واحدی نسبت به ماه قبل از آن، روی عدد 37/ 66 قرار گرفته است. رکورد بزرگ ماه مهر به‌میزان سرعت انجام و تحویل سفارش‌ها برمی‌‌‌گردد که با عبور از 64، طی 37ماه اخیر بی‌سابقه بوده است.

مرور دوباره شامخ صنعت نشان می‌دهد در بین 13رشته فعالیت مختلف، بدترین وضعیت را «صنایع کانی‌‌‌های غیرفلزی»، «صنایع پوشاک و چرم»، «صنایع نساجی» و «صنایع شیمیایی» داشته‌‌‌اند که شامخ کل آنها به ترتیب اعداد 56/ 40، 75/ 45، 83/ 45 و 13/ 46 بوده است. از آن سو، وضعیت در بخش‌‌‌هایی نظیر «چوب، کاغذ و مبلمان»، «فرآورده‌‌‌های صنایع نفت و گاز»، «سایر صنایع» و «صنایع فلزی» بهتر از دیگر صنایع بوده است.

  جزئیات شامخ صنعت در مهر 1400

بر اساس داده‌‌‌های به دست آمده از بنگاه‌‌‌های بخش صنعت، شاخص مدیران صنعت در مهرماه عدد 83/ 50 بوده که در نتیجه نظرسنجی از مدیران خرید بنگاه‌‌‌ها به دست آمده است. در بین زیرشاخص‌‌‌های اصلی شامخ صنعت، شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان و شاخص موجودی مواد اولیه زیر عدد50 را به ثبت رسانده‌‌‌اند و باقی شاخص‌‌‌ها در جایی بالاتر از مرز 50 قرار گرفته‌‌‌اند.  شاخص مقدار تولید محصولات در مهرماه به عدد 31/ 51 رسیده که نسبت به شهریور با کاهش همراه بوده است. کاهش سفارش‌های جدید و موجودی مواد اولیه، هر دو در کاهش شاخص تاثیرگذار بوده‌‌‌اند.

شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان در مهرماه با نزول به سطح 22/ 45 روند کاهشی شدیدی را تجربه کرده است. این وضعیت به اعتقاد فعالان اقتصادی متاثر از افزایش نرخ ارز و قیمت مواد اولیه بوده، ضمن اینکه کاهش قدرت خرید مشتریان در کاهش آن تاثیر داشته است.

شاخص موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده در مهرماه با تنزل به سطح 52/ 44 برای پنجمین ماه روند نزولی خود را ادامه داده است؛ روندی که به‌شدت خطرناک بوده و می‌تواند تبعاتی جدی در زمینه تشدید رکود و افزایش قیمت محصولات صنعتی ساخته‌شده و نیم‌ساخته ایجاد کند. رشد شدید قیمت ارز و رشد قیمت مواد اولیه، دو دلیل عمده کمبود مواد اولیه بخش صنعت است.  شاخص میزان صادرات کالا هم با افول جدی روبه‌رو شده و به سطح 57/ 43 رسیده که به معنی سقوط نرخ صادرات به کمترین سطح ممکن طی 6ماه اخیر بوده است. به اعتقاد فعالان اقتصادی، بسته شدن مرز ارمنستان، جمهوری آذربایجان و افغانستان در کاهش صادرات به بازارهای منطقه و کشورهای هم‌مرز تاثیرگذار بوده است.  بنابر آمار گمرک، میزان صادرات مهرماه به ارزش 5میلیارد و 268میلیون دلار بوده است، اما طبق ارزیابی فعالان اقتصادی، صادرات صنعتی کاهش یافته و فقط در چند رشته فعالیت مانند «چوب، کاغذ و مبلمان»، «صنایع نساجی» و «صنایع فرآورده‌‌‌های نفت و گاز»، کشور شاهد افزایش شاخص صادرات بوده ‌‌‌است.  کاهش میزان فروش محصولات در مهر1400 باعث شده تا نرخ این بخش به 53/ 46 برسد و روند کاهش پیشین خود را ادامه دهد. کاهش تقاضای مشتریان به دلیل کاهش قدرت خرید، یکی از دلایل اصلی این کاهش در فروش بوده است. بر اساس انتظار فعالان اقتصادی پیش‌بینی می‌‌‌شد پس از انتخابات و پیک پنجم کووید-19 وضعیت فروش در این ماه بیشتر شود، ولی رکود در تقاضا مجددا آن را در مسیر کاهشی قرار داد.  به طور کلی می‌توان ادعا کرد، رشد ملموس موجودی کالاهای انبارشده در صنعت در کنار افزایش قیمت محصول، کاهش صادرات و افت فروش محصولات گویای وضعیت سختی است که در سطح صنعت حادث شده است و از تاثیر رشد چشمگیر قیمت بر جریان منفی ورود و خروج کالا به بنگاه‌‌‌ها حکایت دارد.

  جزئیات شامخ اقتصاد در مهر 1400

طبق نظرسنجی انجام‌شده از بنگاه‌‌‌های اقتصادی کشور، شاخص مدیران خرید (تعدیل‌نشده) برای کل اقتصاد ایران در مهرماه 1400 به 76/ 54واحد رسیده که نسبت به ماه قبل با شدت کمتری رشد داشته است. در این ماه به جز شاخص موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده و میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی، سایر مولفه‌‌‌های اصلی بالاتر از 50 ثبت شده‌‌‌اند. افزایش این شاخص در مهرماه به ترتیب ناشی از بخش خدمات و کشاورزی و ساختمان بوده است.

شاخص میزان فعالیت کسب‌وکارها در مهرماه 1400 به 16/ 56 رسیده که با شدت کمتری نسبت به شهریورماه افزایش داشته است. این شاخص در بخش صنعت کاهشی بوده، اما در دو بخش دیگر با افزایش همراه بوده است.  شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان با نرخ 16/ 55 در مهرماه با رشد کمتری نسبت به شهریورماه افزایش داشته است. این شاخص در بخش صنعتی کاهشی بوده، اما در بخش‌‌‌های دیگر با افزایش همراه بوده است.  سرعت انجام و تحویل سفارش‌ها هم با نرخ 07/ 64 به بیشترین مقدار خود از ابتدای شروع طرح رسیده و افزایش این شاخص به‌ویژه در سه بخش خدمات، کشاورزی و صنعت ملموس‌‌‌تر بوده است.  شاخص موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده با افول دوباره از نقطه مرزی عبور کرده و به عدد 98/ 49 تنزل یافته است. این شاخص به دلیل افزایش قیمت‌ها و نرخ ارز با شدت بیشتری در دو بخش صنعت و ساختمان کاهش داشته است.  در شاخص به‌کارگیری و استخدام نیروی انسانی هم اقتصاد ایران روندی کاهش را تجربه کرده، به طوری که به نرخ 84/ 47 رسیده است. این کمترین مقدار ممکن از استخدام نیروی کار در یک ماه طی 11ماه اخیر در اقتصاد ایران بوده است. کاهش این شاخص در کل اقتصاد در بخش خدمات و کشاورزی شدیدتر بوده است.

شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده نیز با عبور از سطح قبلی به 52/ 83واحد رسیده که رقمی بسیار بالا و حاکی از اثر تورم بر بنگاه‌‌‌های اقتصادی در همه بخش‌‌‌هاست. بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران، عدد شاخص کل برای خانوارهای کشور به 1/ 364 رسیده است که نسبت به ماه قبل 7/ 3‌درصد افزایش نشان می‌دهد. در همین حین، نرخ تورم 12ماهه منتهی به مهرماه برای خانوارهای کشور به سطح 4/ 45درصد رسیده است.  شاخص قیمت محصولات تولیدشده یا خدمات در مهرماه به عدد 55/ 63رسیده که بیشترین مقدار طی 6ماه اخیر است. قیمت مواد اولیه لوازم موردنیاز طی ماه‌های اخیر به‌خصوص با بالارفتن نرخ ارز و همچنین افزایش هزینه‌‌‌های تولید رشد کرده و انجام فعالیت‌‌‌ اقتصادی را سخت کرده است. افزایش بیشتر این شاخص در ماه‌‌‌های پیش‌‌‌رو محتمل است.  به طور کلی، بر اساس نظرسنجی انجام‌شده از فعالان اقتصادی در مهرماه در میان همه شاخص‌‌‌های شامخ کل اقتصاد مولفه‌‌‌های «موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده»، «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» و «میزان صادرات کالا یا خدمات» روندی کاهشی داشته‌‌‌اند. بنا به گفته‌‌‌های فعالان اقتصادی در این ماه، همچنان «افزایش شدید نرخ ارز»، «رشد قیمت مواد اولیه و لوازم موردنیاز» در کنار «مشکل تامین آنها» چالش بزرگی در انجام فعالیت‌‌‌های اقتصادی بوده است.